Bilge Karasu
| Bilge Karasu | |
|---|---|
| Doğum | 9 Ocak 1930 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 13 Temmuz 1995 (65 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Karşıyaka Mezarlığı, Ankara |
| Meslek | Yazar, Felsefeci |
| Milliyet | Türkiye Yahudisi |
| Dönem | 1924-1976 |
| Tür | Roman |
| Edebî akım | Postmodernizm |
| Önemli ödülleri | TDK Çeviri Ödülü, Sait Faik Hikâye Armağanı, Pegasus Ödülü, Sedat Simavi Edebiyat Ödülü |
Bilge Karasu (9 Ocak 1930, İstanbul[1] - 13 Temmuz 1995, Ankara), Türk öykü, roman, deneme yazarıdır. Aynı zamanda felsefeci yanı olan Karasu, metinlerinde felsefi sorunları işlemiş ya da onun metinleri felsefi incelemenin konusu olarak görülmüştür. Postmodern romanın Türkiye'deki önemli isimleri arasında değerlendirilmektedir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilge Karasu 1930'da İstanbul'da dünyaya geldi. Genellikle sanıldığının aksine, Musevi asıllı Osmanlı siyasetçi Emanuel Karasu ve onun yeğeni dünyaca ünlü yoğurt şirketi Danone Grubu'nun kurucusu İzak Karasu ile herhangi bir akrabalık ilişkisi bulunmamakla birlikte, Bilge Karasu'nun daha sonra Müslümanlığı seçmiş bulunan anne ve babası da Musevi asıllıdır.[kaynak belirtilmeli][2] Şişli Terakki Lisesi'nde ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nde öğrenim gördü. 1963 yılında, Rockefeller[anlam ayrımı gerekli] bursuyla gittiği Avrupa'dan 1964'te dönerek çevirmenliğe başladı. Basın-Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü'nde ve Ankara Radyosu dış yayınlar servisinde çalıştı.[3] Ankara Radyosu için radyo oyunları yazdı.[4] 1974 yılından ölümüne kadar Hacettepe Üniversitesi' Felsefe bölümünde öğretim görevlisi olarak çalıştı.[5] Ankara'da Nilgün Sokak'ta yıllarca küçük bir bodrum katında yaşadı.[6] 14 Temmuz 1995'te pankreas kanseri tedavisi sürerken Hacettepe Üniversitesi Hastanesi'nde öldü. Karşıyaka Mezarlığı’na gömüldü.[7]
Çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Yazmaya 17 yaşında başladı.[8] İlk yazısı 1950'de, ilk öyküsü de 1952'de Seçilmiş Hikâyeler Dergisi'nde yayımlanan Bilge Karasu,[3] bireyin sorunlarına ağırlık veren, onun günlük hayatındaki açmazlarını işleyen bir yazardır. Her insanın hayatında en az birkaç kere kafasından geçirdiği ya da yaşadığı "sevgi", "dostluk", "yalnızlık", "tutku", "inanç/inançsızlık", "korku" ve "ölüm" gibi kavramları imgesel bir dille anlatır. Okuyucu günlük hayatına tanıklık ettiği hikâyedeki kahramanda ya da kişilerde kendinden parçalar bulur. Böylece kullanılan imgeleri de rahatlıkla bilinçaltında kendi yaşamına göre şekillendirip yorumlar, hikâyeyle okur arasında bir bağ oluşur. Çünkü Karasu, insanla/insanüstüyü, olağanla/olağanüstüyü yapaylığa düşmeden, metnin doğal akışı/hayatın da kurgusal akışı içinde verir[9] Okurun hayal gücünü bir noktaya kadar özgür bırakır. Karasu kelimelerini özenle seçer. Dili işlenmiş, üzerinde çok çalışılmış, oynanmış bir dildir. Kullandığı arı Türkçe başka yazarlarda yapay ve zorlama dururken, onun metinlerinde hoş bir tat bırakır. Çünkü ritim düşünülerek, ses düşünülerek, görsellik düşünülerek kurulmuş, kurgulanmış, kusursuz olması istenmiş bir dille yazılmıştır.
Türkçe edebiyatın en özgün kalemlerinden biri olan Karasu "Gece" adlı kitabıyla Amerika'da verilen "Pegasus Ödülü"nü kazanan tek Türk yazardır; bu ödülle birlikte kitapları İngilizceye çevrilmiş ve ABD'nin çeşitli üniversitelerinde romanı Türk edebiyatı üzerine konferanslar vermiştir.
Ölümünden önce yayınlanan kitabı Narla İncire Gazel (1995), ölümünden sonra 1996'da yayınlanan son kitabı ise Altı Ay Bir Güz'dür.[10]
2017 yılında, Mustafa Arslantunalı, bir nehir söyleşi olarak planlanan ancak Karasu'nun vefatıyla yarım kalan söyleşilerini Nasıl Yazıyorsam Öyleyimdir adıyla yayımladı.[11]
Anısına
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi 13-14 Aralık 2010 tarihlerinde Bilge Karasu’nun doğumunun 80, ölümünün 15.yılı dolayısıyla "Altı Ay Bir Güz" başlığı altında Uluslararası Bilge Karasu Sempozyumu düzenledi. Başkanlığını Talat Halman'ın yaptığı sempozyuma Bilge Karasu'dan İngilizceye yaptığı çevirilerle 2004'te ABD'nin en önemli çeviri ödülünü (National Translation Award) kazanan Aron Aji ve kimi kitaplarını Fransızcaya çeviren Alain Mascarou ile edebiyat dünyasından isimler katıldılar.[12][13]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Öyküleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Troya’da Ölüm Vardı (1963)
- Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı (1970)[14]
- Göçmüş Kediler Bahçesi (1980)
- Kısmet Büfesi (1982)
- Lağımlaranası ya da Beyoğlu
- Susanlar (2008) (öykü, şiir, deneme, röportaj)
- Odalardan Biri
Romanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Denemeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ne Kitapsız Ne Kedisiz (1994)
- Narla İncire Gazel (1995)
- Altı Ay Bir Güz (1996) (ölümünden sonra yayınlandı)
Radyo oyunları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Peter Pan (Radyo için oyunlaştıran Bilge Karasu) (1967), Ankara Radyosu
- Sevilmek, (Ocak 1970), Ankara Radyosu[15]
- Kerem ile Kediler, (Mart 1970), Ankara Radyosu
- Gidememek[16]
- Aşk[16]
Çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Abraham Lincoln, Emil Ludwing, 1953, Cep Kitapları
- Doktor Martino, William Faulkner, 1956, Yenilik Yayınları
- Bella'nın Ölümü, Georges Simenon, 1981, Karacan Yayınları
- Salgına İnanıyorum, Jean Cocteau, 1968, Türk Dili (Sinema Ozel Sayısı), Ankara: Sayı: 196 (Ocak 1968), s. 422-425
- İşin Özü Bir Öykü Anlatmaktır, Jean Renoir, Türk Dili (Sinema Ozel Sayısı), Ankara: Sayı: 196 (Ocak 1968), s. 426-428
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1963 Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü, D. H. Lawrence'den çevirdiği Ölen Adam ile[8]
- 1970 Sait Faik Hikâye Armağanı, Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı ile
- 1994 Pegasus Ödülü, Gece ile
- 1994 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü (Ne Kitapsız Ne Kedisiz adlı deneme kitabı ile)[17]
Hakkında yazılmış kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bilge Karasu Aramızda (1997) (Hazırlayanlar: Füsun Akatlı, Müge Gürsoy Sökmen)
- Yazının da Yırtılıverdiği Yer (Bir Bilge Karasu Okuması) (2007); yazar: Cem İleri; Metis Yayınları
- Bilge Karasu'yu Okumak (Hazırlayan: Doğan Yaşat), Metis Yayınları, 2013
- Nasıl Yazıyorsam Öyleyimdir (Hazırlayan: Mustafa Arslantunalı), Kırmızı Kedi Yayınevi, 2020
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Güzel, Cemal (1996). "Bilge Karasu Kaynakçası". Anadolu Sanat Dergisi, Özel Sayı: Bilge Karasu İçin. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.
- "Bilge Karasu". www.felsefe.hacettepe.edu.tr. 17 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
- Doğan Yaşat, (Ed.) (Mart 2013). "Dosya: Bilge Karasu". Teorik Bakış Dergisi, 1. Sel Yayınları. s. 160.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
- ^ Özkök, Ertuğrul (6 Ekim 2013). "Hayatın ortasından bir veda mektubu". Hürriyet Gazetesi. 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
- ^ a b "www.idefix.com yazar tanıtımı". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2013.
- ^ Güzel, Cemal (1996). "Bilge Karasu Kaynakçası". Anadolu Sanat Dergisi, Özel Sayı: Bilge Karasu İçin. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.
- ^ "Bilge Karasu, www.felsefe.hacettepe.edu.tr". 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2013.
- ^ Sökmensüer, Yaşar (13 Kasım 2009). "Nilgün Sokak ve Karasu". Hürriyet Gazetesi. 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2015.
- ^ a b Kısa biyografisi ile çeviri anlayışı ve dil tutumu üzerine söyleşi için bakınız: "Türk Dil Kurumu Ödüllerini Kazananlar: Burhan Arpad, Vüs'at O. Bener, Bilge Karasu, Nail Güreli" (PDF). Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. XIII (148). Türk Dik Kurumu. Ocak 1964. s. 258-262. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)10 Ocak 2015.
- ^ Doğan Hızlan, 'Bilge Karasu'da İnsan İlişki(siz)likleri'
- ^ Hızlan, Doğan. "Bir ödülün hatırlattıkları". Hürriyet Gazetesi. 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
- ^ "bilge karasu: "nasıl yazıyorsam öyleyimdir…"". İlk Nüsha. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Bilkent'te Bilge Karasu sempozyumu". Hürriyet Gazetesi. 9 Aralık 2010. 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
- ^ "Bilge Karasu dostlar oturumunda anılıyor". Hürriyet Gazetesi. 13 Aralık 2010. 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
- ^ Kitap incelemesi için bakınız: Özkırımlı, Atilla (Temmuz 1971). "Kitaplar-Tenkitler: Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı" (PDF). Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. XXIV (238). Türk Dik Kurumu. ss. 312-314. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)10 Ocak 2015. ve Onart, Ülker (Nisan 1978). "Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı Üzerine" (PDF). Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. XXXVII (319: Ceyhun Atuf Kansu İçin [Özel Sayı]). Türk Dik Kurumu. ss. 252-265. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)10 Ocak 2015.
- ^ Oyunun tam metni için bakınız:Karasu, Bilge (Temmuz 1969). "Sevilmek (3 Ses İçin Radyo Oyunu)" (PDF). Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. XX (214: Kısa Oyunlar Özel sayısı). Türk Dik Kurumu. s. 470-487. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)10 Ocak 2015.
- ^ a b Hızlan, Doğan (4 Mayıs 2013). "Bilge Karasu'yu okumak ve okutmak". Hürriyet Gazetesi. 7 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
- ^ "18. Sedat Simavi Ödülleri - 1994". tgc.org.tr. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2024.
- 1930 doğumlular
- İstanbul ili doğumlu yazarlar
- 20. yüzyıl Türk kadın yazarları
- Türk felsefeciler
- Sait Faik Hikâye Armağanı sahipleri
- Şişli Terakki Lisesinde öğrenim görenler
- İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde öğrenim görenler
- Sedat Simavi Ödülü sahipleri
- Yahudi asıllı Türkler
- LGBT yazarlar
- 1995'te ölenler
- Ankara ilinde kanserden ölenler
- Karşıyaka Mezarlığı'na defnedilenler
- Türk Dil Kurumu Ödülü sahipleri
- Türk deneme yazarları
- Türk çevirmenler