Orhan Duru
Orhan Duru | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Mehmet Orhan Duru 18 Aralık 1933 Rumelihisarı, Sarıyer, İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 25 Ocak 2009 (75 yaşında) Şişli, İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Aşiyan Mezarlığı |
| Milliyet | Türk |
| Eğitim | Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi |
| Meslek | Yazar, gazeteci, çevirmen, veteriner |
| Evlilik | Sezer Duru (e. 1965; ö. 2009) |
| Akraba(lar) | Ülkü Duru (kardeşi) |
| Ödüller | Liste |
Mehmet Orhan Duru[1] (18 Aralık 1933, İstanbul - 25 Ocak 2009, İstanbul), Türk öykücü, yazar, gazeteci ve veteriner.
İngilizce "science-fiction" sözünü Türkçeye "bilim-kurgu" olarak çeviren ve kazandıran kişidir.
Edebî anlayış olarak Garipçiler akımına karşı çıkarak şiirin zengin, kapalı bir anlatımının olmasını savunan, adını yazdıkları dergiden alan "Maviciler" akımından ve "Bunalım Edebiyatı" olarak da anılan geleneksel edebiyat anlayışından koparak dili simgesel, imgesel, soyut bir kullanım alanına sokan "1950 Kuşağı" öykücülerindendir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]18 Aralık 1933'te annesi Hatice Hacer Hanım, babası İbrahim Etem Bey'in iki çocuğundan biri olarak İstanbul, Rumelihisarı'nda doğdu. İlkokulu Çankırı'da, ortaokulu ise Beşiktaş Birinci Erkek Ortaokulunda başlayıp Afyon'da tamamladı. Edebiyata ilgisi 1948'te girdiği Afyon Lisesinde başlarken o yıllarda annesi öldü. Babasının yaptığı ikinci evliliğinden "Ülkü" adında kardeşi oldu.[1]
Edebî yaşamına lise yıllarında şiirle başladı, kısa süre sonra öykücülüğe yöneldi. "Kadın ve İçki" adındaki ilk öyküsü 1953 yılında Küçük Dergi'de yayımlandı.[2] 1956 yılında Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesinden mezun oldu. Veteriner olarak aynı yıl İstanbul'da, askerliğinin bitimi sonrasında Urfa'da çalıştı. 1959 yılında döndüğünde aynı fakültede, Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalında asistan olarak görev yapmaya başladı, ilk öykü kitabı "Bırakılmış Biri" yayımlandı. 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesinin ardından kurulan askerî yönetiminin Ekim 1960'ta üniversitelerden ihraç ettiği 147 öğretim elemanından biri oldu.[1][3][4] Muzaffer Erdost ve Bülent Ecevit'in desteğiyle 1961'de Ulus gazetesinde çalışmaya başladı. 1962 Ağustos'ta gazetenin bursuyla bir yıllığına Amerika'ya giden Duru, üç ay Rocky Mountain News gazetesinde çalıştı. Ankara'ya dönünce Cumhuriyet gazetesinde çalışmaya devam etti. Yazılarını ilk olarak Mavi dergisinde yayımladı.[1] Ulus, Cumhuriyet gazetelerinin yanı sıra Milliyet, Güneş Hürriyet, Evrim, Yeni Ufuklar, Pazar Postası, Seçilmiş Hikâyeler, Yelken, Dost, Soyut gazete ve dergilerinde çalıştı. 1965 yılında yazar ve çevirmen Sezer Özlü ile evlendi. En son Interstar TV'de haber müdürlüğü yaptı. Bu görevden sonra, yazarlık yapmaya devam etti.[2]
Orhan Duru ayrıca İngilizce science-fiction sözünü Türkçeye bilim-kurgu olarak tercüme eden, kullanan ve bu sözcüğü Türkçeye kazandıran kişidir. Öncesinde "düşbilimsel yapıt", "düşsel bilim" gibi karşılıklar getirilen terime, Duru kullanım önerisini ilk olarak Türk Dil Kurumunun Türk Dili dergisinin 1 Ocak 1973 tarihli sayısında sundu.[5][6] Bu öneri daha sonra TDK tarafından "bilim kurgu" imlâsıyla resmîleştirilmiştir.[7]
Prostat kanserine yakalanan Duru, bir süredir tedavi gördüğü Surp Agop Hastanesi'nde 25 Ocak 2009 saat 02.30'da öldü.[8] Teşvikiye Camiinde düzenlenen cenaze töreni sonrası Aşiyan Mezarlığı'na defnedildi.[9] Oyuncu Ülkü Duru'nun ağabeyidir. Eserlerini "Cüneyt Gabran" mahlasıyla da yazmıştır.
Ölümünden sonra, gazete ve dergilerde kalmış çeşitli yazıları, yazara asistanlığını yaptığı Burak Fidan tarafından "Roman Medyadan Önce Gelir" eserinde bir araya getirildi. Burak Fidan'la birlikte yazdığı, tek romanı Az Roman yine ölümünden sonra yayımlandı.[1]
Duru'nun ayrıca 2022'den itibaren Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Basın Müzesi'nde ressam Faruk Kutlu tarafından yapılmış yağlı boya tablosu sergilenmektedir.[10]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
Kaynak:[1]
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1970 - TRT Sanat Ödülleri - Başarı Ödülü - İşçiler öyküsüyle
- 1986 - 28. Türkiye Gazetecilik Başarı Ödülleri - Güncel Yazı Başarı Ödülü[11]
- 1996 - 26. Sedat Simavi Ödülleri - Edebiyat Ödülü - Sarmal - Toplu Öyküler kitabıyla[12]
- 1998 - Sait Faik Hikâye Armağanı - Fırtına kitabıyla
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Ceylan, Sercan (11 Mart 2019). "Orhan Duru". teis.yesevi.edu.tr. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ a b "Orhan Duru [sözlüks]". poetikhars.com. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ "Nerede olduğu bilinmeyen "Timsah" ortaya çıktı". milliyet.com.tr. 1 Mart 2008. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2014.
- ^ "Üniversite Reformları 1946-1982". egitim.aku.edu.tr. 5 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2014.
- ^ "Bilim-Kurgu, Dili ve Çevirisi Üzerine Söyleşi". parsomenfanzin.com. 30 Mayıs 2019 [1991]. 5 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ "Türk Edebiyatının İlk Bilim-Kurgu Öyküleri ve Orhan Duru" (PDF). 7/3. 2012: 2183-2197. ISSN 1308-2140. 27 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi20 Haziran 2024.
- ^ "ORHAN DURU ile RÖPORTAJ". x-bilinmeyen.com. 25 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi20 Nisan 2010.
- ^ "Gazeteci-yazar Orhan Duru vefat etti". cnnturk.com. 25 Ocak 2009. 29 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2009.
- ^ "'Bilimkurgu'nun isim babasına veda". milliyet.com.tr. 27 Ocak 2009. 20 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ "TGC Basın Müzesi'ne Orhan Duru'nun tablosu asıldı". tgc.org.tr. 21 Kasım 2022. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ "28. Başarı Ödülleri - 1986". tgc.org.tr. 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ "20. Sedat Simavi Ödülleri - 1996". tgc.org.tr. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
- 1933 doğumlular
- İstanbul ili doğumlu gazeteciler
- 2009'da ölenler
- İstanbul ilinde ölenler
- Aşiyan Mezarlığı'na defnedilenler
- Afyon Lisesinde öğrenim görenler
- Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesinde öğrenim görenler
- Türk veteriner hekimler
- 20. yüzyıl Türk yazarları
- 21. yüzyıl Türk yazarları
- 20. yüzyıl Türk gazetecileri
- 21. yüzyıl Türk gazetecileri
- 147'ler
- Sait Faik Hikâye Armağanı sahipleri
- Sedat Simavi Ödülü sahipleri
- Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başarı Ödülü sahipleri