Melih Cevdet Anday
Melih Cevdet Anday | |
|---|---|
.JPG) | |
| Doğum | 13 Mart 1915 Çanakkale, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 28 Kasım 2002 (87 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Şair, yazar |
Melih Cevdet Anday (13 Mart 1915, Çanakkale - 28 Kasım 2002, İstanbul), Türk şair, tiyatro oyunu, roman, deneme, makale yazarıdır.[1] Lise arkadaşları Orhan Veli ve Oktay Rifat'la birlikte ortaya çıkardıkları Garip Akımı ile Türk şiirindeki yenilenmeyi başlatmıştır. Kolları Bağlı Odysseus ile kendine özgü felsefi şiir akımını başlatmış, Garip Akımı'ndan ayrılmıştır. UNESCO'nun Courrier dergisi, 1971 yılında onu Cervantes, Dante, Tolstoy, Unamuno, Seferis ve Kawabata düzeyinde bir edebiyat adamı olarak gördüğünü açıklamıştır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çanakkale'de doğan Melih Cevdet Anday doğumundan kısa bir süre sonra ailesiyle İstanbul'a geldi ve çocukluğu Kadıköy Bahariye'de geçti. Ortaokula kadar İstanbul'da eğitim gördü. Babasının işi nedeniyle Ankara'ya taşınmalarının ardından liseyi Gazi Lisesi'nde tamamladı. Lisede okuduğu sırada, Orhan Veli Kanık ve Oktay Rifat ile tanıştı. Liseyi bitirdikten sonra bir süre Hukuk Fakültesi'ne devam etti. Daha sonra Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'ne kaydoldu. Ancak Devlet Demiryolları'nda memur olarak çalıştığı için öğrenimine devam edemedi. Çalıştığı kuruluş tarafından sosyoloji öğrenimi görmek için Belçika'ya gönderildi. Ukde isimli şiiri 1936'da Varlık Dergisi'nde yayımlandı. Bunun ardından şiirleri Ses, Yaprak, Yeditepe, Papirüs, Yeni Ufuklar, Yeni Dergi, Soyut, Ataç, Dönem, Yön gibi dergilerde yayınlandı. Orhan Veli ve Oktay Rifat ile birlikte 1941 yılında Garip isimli şiir kitabını çıkardı. Hasan Âli Yücel'in tavsiyesi ile Milli Eğitim Bakanlığı Neşriyat Müdürlüğü'ne memur olarak atandı. 1946 seçimleriyle birlikte bakanlığın el değiştirmesi sonrasında önce yeniden askere alındı ve daha sonra Konya'ya atandı. Ancak bu atama daha sonra geri alındı. Anday, bir süre sonra bu görevinden ayrılarak İstanbul'a döndü.
1953-1955 yılları arasında Akşam Gazetesi'nin edebiyat ve sanat sayfasını hazırladı. Fikirleri sebebiyle işten çıkarıldı. Doğan Kardeş Yayınları'na geçti ve çeviriler yaptı. Buradaki görevinden de aynı sebeple ayrılmak zorunda kaldı ve 1958'den itibaren; Tercüman, Büyük Gazete, Yeni Tanin ve İkdam'da kendi adıyla ve çeşitli takma adlarla denemeler ve makaleler yazdı, tefrika romanlar yayınladı. 1960'ta Nadir Nadi'nin desteğiyle Cumhuriyet gazetesinde köşe yazıları yazmaya başladı. Bu gazetedeki yazılarını 1997'ye kadar sürdürdü.
1956'da yayınladığı Yan yana isimli şiir kitabı, 142. maddeye aykırı olduğu gerekçesiyle 1964'te yasaklandı. Anday gerek şiir kitaplarıyla, gerekse daha sonraları yöneldiği roman ve tiyatro alanlarındaki yapıtlarıyla birçok ödül alan Anday, İstanbul Belediye Konservatuvarı Tiyatro Bölümü'nde diksiyon, özel bir tiyatro okulunda mitoloji dersleri verdi. 1964-1969 yılları arasında TRT'de yönetim kurulu üyeliği, 1979-1980 yıllarında da Paris'te eğitim müşavirliği görevlerinde bulundu.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Solunum ve böbrek yetmezliği tanısıyla Marmara Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi'ne kaldırılan Melih Cevdet Anday, 28 Kasım 2002'de 87 yaşındayken öldü. Büyükada mezarlığında toprağa verildi.
Takma adları
[değiştir | kaynağı değiştir]Anday, eserlerinde kendi adı haricinde şu takma adları da kullanmıştır: Yaşar Tellidede, Niyaz Niyazoğlu, A. Mecdi Velet, M. C. A., H. Mecdi Velet, Yaşar Tellidere, Gani Girgin, Zater, Yaşar Tellioğlu, Murat Tek.[2]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şiirleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Garip (1941, Orhan Veli ve Oktay Rifat'la birlikte)
- Rahatı Kaçan Ağaç (Ölmez Eserler, 1946)
- Telgrafhane (Yeditepe, 1952)
- Yan yana (Yeditepe, 1956)
- Kolları Bağlı Odysseus (Yeditepe, 1962)
- Göçebe Denizin Üstünde (Cem, 1970)
- Teknenin Ölümü (Sander, 1975)
- Sözcükler (İş Bankası, 1978, toplu şiirler)
- Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (Ada, 1981)
- Tanıdık Dünya (Adam, 1984)
- Güneşte (Adam, 1989)
- Yağmurun Altında (Adam, 1995)
- Sözcükler (Everest Yayınları, 2007, Bütün Şiirleri) ISBN 978-975-289-470-9
Şiir Çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Annabel Lee - Edgar Allan Poe
- Atlının Türküsü - Federico Garcia Lorca
- Ben de - Langston Hughes
- Bir Zenci Kızın Türküsü - Langston Hughes
- Çayhane - Ezra Pound
- Gece. Şehir Uyumuş. - Aleksandr Blok
- Hürriyet - Paul Éluard
- Kanun - Wystan Hugh Auden
- Pan Öldü - Ezra Pound
- Şiir Sanatı - Paul Verlaine
- Innisfree'deki Göl Adası - William Butler Yeats
Roman Çevirisi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Buz Sarayı (1973 - Tarjei Vesaas)
- Ölü Canlar (1982 - Gogol)
- Babalar ve Oğullar (1983 - Turgenyev)
Roman
[değiştir | kaynağı değiştir]- Zifaftan Önce (1957 - Murat Tek adıyla)
- Yağmurlu Sokak (1959 - Murat Tek adıyla)
- Dullar Çıkmazı (1962 - Murat Tek adıyla)
- Bir Gecede Üç Erkek (Murat Tek adıyla)
- Aylaklar (Remzi, 1965)
- Gizli Emir (Bilgi, 1970)
- İsa'nın Güncesi (Hürriyet, 1974)
- Raziye (Altın, 1975)
- Meryem Gibi (Simavi, 1991)
- Birbirimizi Anlayamayız (Simavi, 1992)
Deneme, vd.
[değiştir | kaynağı değiştir]- Doğu, Batı (Ataç, 1961)
- İngiliz Edebiyatından Denemeler (Oluş, 1964)
- Konuşarak (Dönem, 1964)
- Gelişen Komedya (Çan, 1965)
- Sovyet Rusya (Gerçek, 1965)
- Yeni Tanrılar (Çağdaş, 1974)
- Sosyalist Bir Dünya (Çağdaş, 1975)
- Dilimiz Üstüne Konuşmalar (TDK, 1975)
- Maddecilik ve Ülkücülük (Sander, 1977)
- Anadolu'da ve Sosyalist Ülkelerde (Çağdaş, 1977)
- Yasak (Çağdaş, 1978)
- Paris Yazıları (Adam, 1982)
- Açıklığa Doğru (Adam, 1984)
- Akan Zaman, Duran Zaman (Adam, 1984)
- Sevişmenin Güdüklüğü ve Yüceliği (Çağdaş, 1990)
- Yiten Söz (Adam, 1992)
- Aldanma ki (Remzi, 1992)
- Geleceği Yaşamak (Adam, 1994)
- İmge Ormanları (Adam, 1994)
Şiir Üzerine Yazılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Anlamın Anlamı
- Çağlar Geçiyor
- Şiir Üzerine
- Şiirin Vazgeçilmez Üç Dönemi
- Şiirin Anlamı
- Uzun Şiir - Kısa Şiir
- Yarın Düşüncesi
Tiyatro Oyunu
[değiştir | kaynağı değiştir]- İçerdekiler (1965)
- Mikadonun Çöpleri (1967)
- Yarın Başka Koruda
- Dikkat Köpek Var
- Ölüler Konuşmak İster
- Müfettişler (1972)
- Ölümsüzler (1984)
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1970 - TRT Roman Armağanı (Gizli Emir ile)
- 1972 - Sanat Sevenler Derneği En İyi Yerli Oyun Yazarı ödülü (Mikado'nun Çöpleri ile)
- 1973 - TDK Çeviri Ödülü (Buz Sarayı ile)
- 1976 - Yeditepe Şiir Armağanı (Teknenin Ölümü ile)
- 1978 - Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü (Sözcükler ile)
- 1981 - Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü (Yazın alanı Şiir dalında, Ölümsüzlük Ardında Gılgamış ile)
- 1984 - Enka Sanat Ödülleri (Mansiyon - Ölümsüzler ile)
- 1991 - TÜYAP Onur Ödülü
- 2000 - Aydın Doğan Vakfı Şiir Ödülü
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Sözlüğü, Türk Edebiyatı İsimler. "Melih Cevdet Anday". teis.yesevi.edu.tr. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2025.
- ^ Edebiyatımızda Müstear Adlar - Tahsin Yıldırım - Selis Kitaplar - 2006
- Melih Cevdet Anday
- Garipçiler
- Türk oyun yazarları
- 1915 doğumlular
- 2002'de ölenler
- Sedat Simavi Ödülü sahipleri
- Gazi Lisesinde öğrenim görenler
- Büyükada Mezarlığı'na defnedilenler
- Çanakkale ili doğumlu sanatçılar
- 20. yüzyıl Türk şairleri
- 21. yüzyıl Türk şairleri
- Türk Dil Kurumu Ödülü sahipleri
- Yeditepe Şiir Armağanı