Cevdet Tolgay
| Cevdet Tolgay | |
|---|---|
| Doğum | 1902 Kadıköy, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 21 Haziran 1993 (92 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Nakkaş Baba Mezarlığı |
| Bağlılığı |  Türkiye |
| Hizmet yılları | 1920-1951 |
| Rütbesi | Yarbay |
| Çatışma/savaşları | Türk Kurtuluş Savaşı |
| Ödülleri |  |
Cevdet Tolgay (1902, İstanbul - 21 Haziran 1993, İstanbul), Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün yaverliği, ikinci cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün başyaverliği görevlerinde bulunmuş Türk asker.
1932 yılında yüzbaşı rütbesinde iken Gazi Mustafa Kemal'in yaverliğine atanmış ve Atatürk ölünceye kadar bu görevi sürdürmüştür.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1902 yılında İstanbul'da doğdu. Babası Salim Bey ve annesi Naciye Hanım'dır.[1] İttihat Terakki Mektebi, Samatya Alman Mektebi ve Koca Mustafa Paşa Askeri Mektebi'nde öğrenim gördükten sonra Kuleli Askeri Lisesi'ne devam etti.
1920'de Anadolu'daki milli mücadeleye katılmak üzere arkadaşları ile okuldan kaçarak, I. Dünya Savaşı'nda Ruslara esir düşüp iade edilen esir askerleri taşıyan bir gemiye gizlice bindi ve deniz yoluyla İnebolu’ya ulaştı. 18 Ekim 1921 tarihinde Kocaeli bölgesinde 38. Süvari Alayı 1. Bölük komutanlığı emrine atandı. Bu görevde iken 3 Mart 1922 tarihinde teğmen rütbesine terfi etti. Büyük Taarruz'da görev aldı. Savaştaki başarılarında ötürü Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası ile taltif edildi.
Kurtuluş Savaşı'ndan sonra 4. Kolordu süvari bölüğüne atandı. Burada 3 yıl kaldıktan sonra tahsilini tamamlamak için Harp Akademisi'ne atandı, 1930'da mezun oldu.[1] Çeşitli kıtalarda görev yaptıktan sonra Kasım 1932 tarihinde yüzbaşı rütbesinde Ağrı'da süvari tümeninde görevli iken[2] Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'nın yaverliğine atandı. Bu göreve 5 Aralık 1932 tarihinde başladı.[3] Mustafa Kemal Atatürk'ün ölüm tarihine kadar 6 yıl süreyle bu görevde bulundu. 1 Kasım 1931 tarihinden itibaren her gün Cumhurbaşkanı`nın yaşadığı olayları ve saat ve dakika belirterek deftere kaydı tutulmaktaydı. Bu defterlere göre en çok “nöbet” tutmuş isim Cevdet Tolgay oldu.[4]
Mustafa Kemal Atatürk'ten sonra cumhurbaşkanı seçilen İsmet İnönü'ye de yaverlik yaptı ve 1940 yılında kıta hizmetine atandı. 1942 yılında tekrar yaverliğe atandı. 1945 yılında başyaver oldu. 1945 yılında tekrar kıta hizmetine atandı ve 1949 yılında tekrar başyaver olarak atandı. 1951 yılında tekrar kıta hizmetine atandı ve aynı yıl emekli oldu.
1983 yılında kuruluşu aşamasında olan Sosyal Demokrat Parti (SODEP) kurucular listesinde aday gösterildi ancak veto edidi.[1]
Emekli olduktan sonra İstanbul'a yerleşti. Yaşamının son yıllarını İzmir'de geçirdi.[4] 21 Haziran 1993 tarihinde İstanbul'da 92 yaşında öldü ve Nakkaş Baba Mezarlığı'na defnedildi.[1] Yönetmen Ramin Matin, Cevdet Tolgay'ın torunudur.[5]
Kendisi ile Efe Ergier'in 1987'de yaptığı söyleşi kayıtlarından derlenerek oluşturulan "Yaverinin Sesinden - Bir Başka Atatürk" kitabı, 2019'da yayımlanmıştır.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Aker, Ahmet (16 Haziran 2021). "Cevdet Tolgay". Atatürk Ansiklopedisi. 12 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ Kal, Nazmi (2 Mayıs 2020). "Atatürk'ün Yaveri Cevdet Tolgay Anılarını Anlatıyor". MustafaKemâlim. 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ Şen, Bülent (30 Haziran 2021). "Atatürk'ün Yaverleri ve Yaverlerinin Anıları Kapsamında Atatürk'ün Duygusal Zekâsına Kısmi Bir Bakış – Disiplinlerarası Sosyal Hizmet". Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi. 2 (1): 48-78. ISSN 2757-6663.
- ^ a b Gökovalı, Şadan (22 Şubat 2019). "Yaverinin Anlatımıyla Atatürk". Bakırçay Ajans. 12 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ "Ramin'in dedesi Atatürk'ün yaveri". Hürriyet. 14 Şubat 2009. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2024.
- ^ "Yaverinin Sesinden Bir Başka Atatürk - Kent Yaşam". www.kentyasam.com.tr. 12 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Atatürk'ten Anılar 9 Bölüm Cevdet Tolgay 1975, TRT
| Hayatı |  | |
|---|---|---|
| Ailesi ve yakınları | ||
| Yaverleri | ||
| Düşünsel | ||
| Söylevleri | ||
| Yapıtları | ||
| Kurumsal | ||
| Anıt ve müzeler | ||
| Diğer | ||
