Halvetîlik

Halvetilik, cehri zikir adı verilen ve ilahi isimlerin yüksek sesle tekrar edilmesi anlamına gelen zikir yöntemini kullanan bir tarîkattır. Tarikat 14. yüzyılda yaşamış olan Ömer el-Halvetî'ye nisbet edilir. Pîr Ömer Halvetî'nin bir ağaç kovuğunda uzun süre halvet çıkarması ve ardından gelen müridlerin de tenhada kalmayı tercih etmeleri üzerine tarikat bu isimle anılmaya başlamıştır.

Halvet’îyye Tarîkatı

Halvet'îyye yolu Pîr Ömer Halvetî ile birlikte yaygınlık kazanmaya başlamışsa da sonrasında pek çok kollar zuhur etmiş ve bu nedenle de "tarikatların anası" olarak anılmıştır. Halvet gönlünden Allah'tan gayrısını uzaklaştırmak ya da Allah'tan gayrısından uzaklaşarak ona yaklaşmak üzere yalnız kalmak anlamlarına kullanılır.

Özellikle Osmanlı döneminde Anadolu, Balkanlar, Ortadoğu ve Afrika'da geniş bir yayılma alanı bulmuştur. Kıbrıs'ta Gazimagosa'ya Kutub Osman Efendi gitmiştir. Kurucusu Türk olan Halveti tarikatı, Azerbaycan'ın Şah İsmail tarafından Şiileştirilmeden önce Şirvanşahlar devletinde yaygındı. Merkezi bugünkü Bakü şehrinde bulunan Şirvanşahlar devletinin son hükümdarları Halveti şeyhlerine büyük saygı göstermişler, zaviyelerini saray binasının yanıbaşına açmalarına müsaade etmişlerdir. "Pîr-i Sâni" olarak anılan Seyyid Yahya Şirvanî tarîkatın 15-16 yüzyıllarda Osmanlı coğrafyasında yayılmasını sağlayan en önemli sîmâlarından biridir. Günümüzde de Halveti mensupları tarafından okunan Vird-i Settar ismiyle anılan eser Yahya Şirvani'ye aittir. Yahya Şirvani tarafından yetiştirilen dervişlerin Anadolu'ya halife olarak gönderilmeleri tarikatın Anadolu'da yayılmasında etkili olmuştur.

Kol ve şubeleri

Halvetilik'nin en yaygın kolu Şâbânîlik koludur. Kastamonu Taşköprü doğumlu Pîr Şeyh Şâban-ı Veli'nin piri olduğu Halvetî-Şâbânî yolu mevcuttur.

İki ana kola ayrılan tarîkatın bazı önemli şubeleri aşağıda belirtilmiştir.

Şubeleri

• Pîr İlyas Amâsî kolu
• Seyyîd Yâhyâ-yı Şirvânî kolu
  • Molla Hâbib Karamanî şubesi
  • Cemâli’îyye şubesi (Çelebi Hâlife Cemâl-i Halvetî’ye atfedilen)
    • Sünbül'îyye
    • Assâl'îyye
    • Bahş'îyye
    • Şâbân'îyye
      • Karabaş'îyye
        • Bekr'îyye
          • Kemal'îyye
          • Hufn'îyye
            • Tecân'îyye
            • Dırdîr'îyye
            • Sâv'îyye
          • Semmân'îyye
            • Feyz'îyye
        • Nasûh'îyye
          • Çerkeş'îyye
            • İbrahim'îyye/Kuşadav'îyye
          • Halîl'îyye
  • Ahmed’îyye şubesi (Yiğitbaşı Ahmed Şemseddîn bin Îsâ Marmarâvî’ye atfedilen)
    • Ramazanilik
      • Buhûr'îyye - Muhammed el-Buhuri er-Rumi el-Edirnevi tarafından 17. yüzyılda kurulmuştur. İstanbul'da yayılmış, bu şehirde birkaç Buhuri tekkesi kurulmuştur.
      • Hayât'iyye
      • Cerrah’îyye
      • Raûf'îyye
      • Cihangiri'yye
    • Sinan'îyye
    • Muslih'îyye
    • Zeherr'îyye
    • Hayât'îyye
    • Uşşâk’îyye
      • Câhid'îyye
      • Selâh'îyye
    • Niyâz’îyye/Mısr’îyye
    • Beyûm'îyye
  • Rûşen’îyye şubesi (Dede Ömer-i Rûşenî’ye atfedilen)
    • Gülşen'îyye
      • Sezâ'îyye
      • Hâlet'îyye
    • Demirtâş'îyye
  • Şems’îyye şubesi (Şemseddîn Ahmed Sivâsî’ye atfedilen)

Halvetiyye-i Cemâl’îyye/Şâbân’îyye Silsilesi

1. Muhammed
2. Ali
3. Hasan Basrî
4. Habib Acemî
5. Dâvud et-Taî
6. Marûf el-Kerhî
7. Serî es-Sekatî
8. Cüneyd-i Bağdâdî
9. Mimşâd Dîneverî
10. Muhammed el-Bekrî
11. Kadı Vecîhüddîn Ömer el-Bekrî
12. Ebu'n-Necib Sühreverdî
13. Kutbeddîn el-Ebherî
14. Rükneddîn Necaşî
15. Şehâbeddîn Tebrîzî
16. Hâce Cemâleddîn Şirazî
17. Sultân-ul Halvetî Tac’ed-Dîn İbrahim Zahid el-Geylânî
18. Ahî Muhammed el-Halvetî
19. Pîr Umar (Ömer) el-Halvetî (Halveti Tarîkatı Şeyh Ebû Abdullah Sirac’ed-Dîn Ömer bin Ekmel’ud-Dîn-i Lahicî tarafından Herat'ta kuruldu).
20. Ahî Mîrim el Halvetî
21. Sadreddîn Hayyamî
22. Pîr-i Sânî Seyyid Yahyâ-yı Şirvânî (Yetiştirdiği şeyhler aracılığıyle Halveti Tarîkatını Anadolu'ya yaydı).
23. Muhammed Bahaeddîn-i Erzincanî
24. Çelebi Hâlife Cemâl el-Halvetî
25. Hayreddîn Tokadî
26. Şabân-i Veli Kastamônî
27. Pir-i Sani Mustafa Çerkeşi
28. Mehmet Hilmi Efendi (Hacı Baba)
29. Kutbu'l Cihan İbrahim Hakkı
30. Hasan Muştak Efendi
31. Hacı Cemal Efendi
32. Hacı Nuri Efendi
33. İlyas Efendi El-Kastamonî

Türk tasavvufundaki yeri

İslâm

Şiilik

Tasavvuf

Sünniler

Hariciler

Hanefi

Maliki

Şafi'i

Hanbeli

Zahiri

Z'ûl-Nûn el-Mısrî

İbrahim ibn Edhem

Ebû’l Hasan Şazeli

Ebû’n Necib Sühreverdi

Ebâ Yezîd-i Bistâmî

Şazel’îyye

Sühreverd’îyye

Ebû’l Hasan Harakânî

Ebû Hafs Ömer es-Sühreverdî

Sehl el-Tüsterî

Arslan Baba

Yusuf Hemedanî

Hallâc-ı Mansûr

Ahmed Yesevî

Abdulhâlık Gucdevanî

Abdülkâdir Geylânî

Yesev’îyye Tarikat

Nakşibend’îyye Tarikat

Kadir’îyye Tarikat

Şeyh’ūl`Ekber İbn ʿArabî

Gâl’îyye

Zahid Gilani

Ekber’îyye

Yunus Emre

Halvet’îyye

Vahdet-i Vücud

Yâhyâ-yı Şirvânî

Şabân-î Veli

Ayrıca bakınız

• Nakşibendilik
• Bayramilik
• Celvetilik
• Rahmanîlik
• Tekke