II. Muâviye
| II. Muaviye | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Arapça Hüsn-ü Hatt ile "Muâviye" yazısı | |||||
| Emevî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 683 – 684 | ||||
| Önce gelen | I. Yezid | ||||
| Sonra gelen | I. Mervan | ||||
| Doğum | 661 | ||||
| Ölüm | 684 | ||||
| |||||
| Hanedan | Emevî Hanedanı | ||||
| Babası | I. Yezid | ||||
| Dini | İslam | ||||
II. Muaviye (Arapça: أبو ليلى معاوية بن يزيد; Ebu Laylâ Muâviye bin Yezîd, d. 661 - ö. 684), Emeviler'in üçüncü halifesi. Halifeliğe babası I. Yezid'in ölümünden sonra geçmiştir.
Hükümdarlığa geçeciği sırada Emevi Devleti büyük bir siyasi kriz içindeydi. Abdullah bin Zübeyr Hicaz'da kendini halife ilan etmişti ve Emevi devletinin birçok diğer bölgeleri de bu isyana katılma taraflısıydı. Babasının Hicaz'a gönderdiği Suriyeli ordu Medine'yi talan etmiş, Mekke'ye ve Kabe'ye büyük zarar vermiş olarak geri dönmüştü. II. Muaviye savaş ve Hicaz'a hücum taraflısı değildi ve sadece 40 gün halifelik yaptıktan sonra tahtından ve halifelikten feragat etti, Bundan iki hafta sonra da öldü. Kisa bir müddet halifelik yaptığı için ve bu dönemde önemli bir icraatının olmaması nedeni ile "Ebu Leyla" künyesi ile tanınmaktadır.
Doğumu ve halifelikten önceki yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Muaviye, 28 Mart 661'de doğmuş olup babası Emevi hanedanından Yezid idi ve annesi Hicazdaki Kureyş kabilesi soyundan idi. Annesinin babası Ebu Haşim bin Utbe bin Rabia Basra Valisi idi ve annesi Yezid ile 660'ta evlenmişti. II. Muaviye Yezid'in 6 oğlu ve sayısı bilinmeyen kızlarından en büyüğü idi. Bir kaynağa göre dedesi I. Muaviye 661'de kendini halife ilan ettiği aynı gün oğlu olan Yezid'in bir oğlu olmasının haberini almıştı, ama diğer kaynaklar bunun sonradan Emeviler hanedan sona ermekte iken ortaya atılan bir uydurma olduğunu iddia ederler.[1] Taberî, I. Muaviye öldüğünde torunu olan II. Muaviye'nin 13 yaşında olduğunu bildirir.
II. Muaviye çocukluğu ve gençliğinde babası Yezid oğlunun Hüseyin bin Ali ve Abdullah bin Zübeyr taraflısı birinin suikastine maruz kalacağından korktuğu için Halifelik sarayından ayrılmamasına karar vermiş ve II. Muaviye de orada özel hocalardan özel dersler alarak eğitim görmüştü.
II. Muaviye'nin evlilikleri de problemli idi. Dedesi I. Muaviye onun diğer bir önemli Arap kabilesinden eş bulmasını, böylece Emevi hanedanını güçlendirmesini istedi. Ama II. Muaviye'nin evlendiği birinci karısı 677'de öldü. 678'de ve 680'de iki kadınla daha evlendi ama bunlardan da çocuğu olmayınca ikisini de boşadı. 683'te babası Yezid diplomatik nedenlerle onu bir yabancı prensesle dördüncü defa olarak evlendirdi; ama II. Muaviye bu karısında o kadar nefret etmiştir ki babası ölünce ondan hemen boşanmıştır.
Kısa halifeliği ve tahttan feragâti
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Muaviye siyasetle pek az ilgilenmekte idi. Halifeliğin babadan oğula irsi olarak geçmesinin doğru olmadığını ve halifenin şura ile seçilmesinin daha doğru olduğunu düşündüğü bildirilir. Babası Yezid öldüğünde halife olmak istemediği halde devlet idarecileri ve saray mensuplarının halife olmanın doğru olduğunu ve erdemli hüküm sürmenin mümkün olduğunu ona inandırdıktan sonra halifeliğe geçtiği bildirilir.
Halifeliğe geçtikten sonra günlük devlet idaresini büyük dayısı olan bin Bahdal'a bıraktı.
Halife olunca verdiği ilk siyasi kararı Hicaz'da isyan etmiş olan Abdullah bin Zübeyr ile çatışmaların kesilip bir mütareke uygulaması idi. II. Muaviye açık olarak babasının son aylarında Medine ve Mekke'ye gönderdiği ordunun ve bu ordunun Medine'yi talan etmesinin ve Mekke'yi kuşatıp; Kâbe'de büyük zararlar doğurmasının aptalca alınan bir karar ve saygısızlık, hatta kutsal şeylere küfür olacağını açıkça ilan etmiştir.
Abdullah bin Zübeyr o zaman Mekke ve Medine'de halife olarak kabul edilmişti. Hemen birkaç ay sonra Mısır ve Suriye'nin bir parçası olan Filistin'de halife olarak kabul edildi. Basra'da Irak valisi olan Ubeydullah bin Ziyad kaçmak zorunda kaldı ve Kufe tamamıyla Abdullah bin Zübeyr'i tutmaktaydı. İran ise Haricilerin elindeydi. II. Muaviye'nin elinde sadece Suriye ve Şam kalmıştı.
683'te mütareke ilan edildikten sonra Muaviye iç işleri ile uğraşmaya başladı ve önemli bulduğu üç konuda yasalar çıkardı. Bu konular: Kadınların haklarının korunması, hiç kimsenin bir suçtan idama mahkûm edilmemesi ve zekatın herkese zorunlu olup uygulanmasının devlet eliyle kontrol edilmesi idi. Her üç yasa da ölümünden sonra hemen yürürlükten kaldırılmıştır.
Diğer taraftan Abdullah bin Zübeyr'le yapılan ateşkesin uygulanmadığı ve iki taraf arasında devamlı çatışmalar olduğu açıkça görülmekte idi. 684'te II. Muaviye bu gittikçe kritik hale gelen çatışmalara bir çare bulmak gerektiğini anladı. Hicaz'a ve Mekke ve Medine'ye yeni bir ordu gönderip isyanı bastırmayı katiyetle reddetti. Hicaz'daki Abdullah bin Zübeyr'e bir elçi göndererek eğer barış ilan edilirse kendi çocuğu olmadığı için Abdullah bin Zübeyr'i manevi evlat edinerek tahtına varis yapabileceğini bildirdi. Fakat bin Zübeyr'in danışmanları II. Muaviye'nin daha sakalı çıkmamış bir genç olduğunu, savaşmaktan korktuğunu ve savaşta hemen yenilebilineceğini söyleyip bunu reddetmesini tavsiye ettiler. Abdullah bin Zübeyr'de onlara katılarak Muaviye'nin bu teklifini kabul etmedi ve onun gönderdiği elçiyi de hapise attırdı. Çarpışmalar devam etti ve daha ciddileşti.
Muaviye, bin Zübeyr'e diğer bir elçi göndererek, eğer hayatına zarar verilmeyeceği andı içilirse Abdullah bin Zübeyr lehine halifelikten feragât edeceğini bildirdi. Bu elçilik de Abdullah bin Zübeyr tarafından kabul edilmedi.
II. Muaviye birçok kişinin bir iç savaşta hayatını kaybedeceğine kendinin tek kişi olarak hayatını kaybetmesinin daha uygun olduğunu bildirerek halifelikten feragât ettiği bilinmektedir. Bundan iki hafta sonra da ölmüştür. Birçok tarihçi ve yorumcu II. Muaviye'nin bu kararını harpçi olmayan uysal tabiatına atıf etmişlerdir. Şii taraftarları yazarlar ise II. Muaviye'nin tahtından ehl-i beytin kanının kokusunu duyduğunu, bunun için önce Şii olup ondan sonra tahttan feragât ettiğini yazarlar. Bazı yazarlarsa Şam'daki devlet idarecilerinin II. Muaviye'ye feragât etmemesi için yalvardıklarını; onun bunları kabul etmediğini; onun yerine Halife olarak geçmeyi kabul eden kuzeni Mervan'la görüştüklerini ve bundan sonra II. Muaviye'nin tahttan ayrılma şöleninde zehirlenerek öldürüldüğünü yazarlar. Diğer yazarlar ise Mervan'ın halifelik tahtını eline geçirmek için I. Yezid'in küçük oğlu olan Halid'i kendine varis yapma için söz verdiğini bildirirler.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Modern İngiliz tarihçisi "Lewis Joseph" bu art düşünceli uydurmanın El Neseb (890-949) adlı Arap tarihçinin Harpler Tarihi'nde belirtildiğini açıklar.
Dış kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ), (1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (IV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Çağatay, Neşet (1993),Başlangıcından Abbasilere Kadar (Dinî-İçtimaî-İktisadî-Siyasî Açıdan) İslam Tarihi: , Ankara:Türk Tarih Kurumu ISBN 9751605342
- Powers, Stephan, (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 24: The Empire in Transition: The Caliphates of Sulaymān, ʿUmar, and Yazīd, A.D. 715–724/A.H. 96–105. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-0072-2.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Üçok, Bahriye (1979 1.Bas.:1968) İslam Tarihi Emeviler- Abbasiler, Devlet Kitaplari, Ankara: Milli Eğitim Basımevi [1]23 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Muir, William (1924), The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall, Edinburgh, Bölüm 49. [2]13 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim tarihi: 30.8.2009)
- Kapar, Mehmet Ali, (2005), "Muaviye b. Yezid", TDV İslam Ansiklopedisi Cilt 30, Türkiye Diyanet Vakfı ISBN 975-95480-0-3 say.335-336 [3] 7 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
