Necmeddin Okyay
| Necmeddin Okyay | |
|---|---|
| Doğum adı | Mehmed Necmeddin Okyay |
| Diğer ad(ları) | Hezârfen Necmeddin Okyay |
| Doğum | 28 Ocak 1883 Üsküdar, İstanbul, Osmanlı Devleti .svg){kind=small} |
| Ölüm | 5 Ocak 1976 (92 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Karacaahmet Mezarlığı, İstanbul |
| Uyruk | Türk |
| Çocukları | Nebih Okyay Sami Okyay Sacid Okyay |
| Etkilendikleri | Hezarfen Şeyh İbrahim Edhem Efendi Hattat Sami Efendi İsmail Hakkı Altunbezer İbnülemin Mahmud Kemal İnal Gülcü Şükrü Baba |
| Etkiledikleri | Mustafa Düzgünman[1] Ali Alparslan[2] Uğur Derman[3] Emin Barın Hasan Çelebi Süheyl Ünver Şefik Bursalı Muhsin Demironat Fatma Rikkat Kunt Nebih, Sami ve Sacid Okyay |
| Ünlü yapıtları | Necmeddin üslubu (ebru) Gel keyfim gel (Hat) |
Mehmed Necmeddin Okyay (28 Ocak 1883, İstanbul - 5 Ocak 1976, İstanbul), Türk hattat, ebru sanatçısı, kemankeş, gül yetiştiricisi, tuğrakeş ve is mürekkebi imali, aharcılık (kâğıt perdahcısı "parlatma"), mücellidlik (cilt yapımı) gibi kitap sanatları ustası, imam ve hatip. Pek çok sanat dalında bilgisi, yetkinliği ve ustalığı ile Hezârfen unvanıyla da tanınmaktadır.[4][5] Ebru sanatında Necmeddin üslubu'nu oluşturmuştur.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Mehmed Necmeddin Okyay, 29 Ocak 1883'te Üsküdar'da doğdu. Babası Üsküdar Mahkeme-i Şer'iyye başkâtibi ve Valide-i Cedid Camii imam-hatibi Abdünnebî Efendi, annesi Binnaz Hanım'dır.[6] Kasapzâde Hâfız Mehmed Efendi'nin yanında başladı hıfz eğitimini Hâfız Şükrü Efendi'den tamamladı.
Üsküdar'daki Valide-i Cedid Camii'nde imam ve hatip olan babasının 1907'deki vefatı sonrası aynı camide aynı vazifeyi üstlendi ve görevlendirildiği kırk yıl boyunca buradaki görevini sürdürür.[7]
Sanatları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ravza-i Terakkî Mektebi'nde okudurken hat muallimi Hasan Talat Bey'den rik'a, divanî, celî divanî yazılarını öğrenerek icazet aldı. İlerleyen yıllarda Nuruosmaniye Medresesi'ndeki Filibeli (Bakkal) Hacı Ârif Efendi'den ders aldı ve celî üstadı Hattat Sâmi Efendi'den ta'lik hattını öğrendi; 1905 yılında bu yazı türünden, 1906 yılında ise sülüs-nesih yazılarından icâzet alarak hat sanatındaki bilgi ve yeteneğini geliştirdi.[8] Bu yeteneği ile 1957'de devrin ünlü hattatlarından Mehmet İlmî Efendi ve oğlu İsmail Hakkı Altunbezer'in mezar kitabesini celî ta'lik hatla yazıp hazırlayacaktır.
Okulunda hat derslerine devam edemeyince ebru sanatına merak sardı ve Özbekler Tekkesi şeyhi Hezarfen İbrahim Edhem Efendi'den ebru sanatını, kâğıt boyama ve aharlama (perdah) usullerini ve hatta ince marangozluğu öğrendi.[9] Bu arada Konyalı müderris Mehmed Vehbi Efendi'den is mürekkebi imalini,Sultan Abdülaziz'in okçubaşısı Seyfeddin Bey'den kemankeşliği öğrendi ve Kaptanpaşa Camii imamı Ahmed Nazîf Efendi'den aşere ve takrîb, Çinili Camii imamı Nûri Efendi'den ilmiye icâzetnâmelerini aldı.[10][11] Medresetü'l-Hattatin'den mezun oldu; burada hocalık da yapmıştır.
Eski kitapların tamirini ve yeni cilt yapımını öğrenen Okyay, bu sanatıyla eski eserlerin tamirinde çalıştı ve yeni eserler için özel ciltler hazırladı. Soyadı Kanunu çıktığında "Okyay" soyadını alarak kemankeşlik ve okçuluğa olan sevgisini soyadına da taşıdı. Okyay, vakıf arazisi olan Okmeydanı'nın ilki 1920'de, ikincisi 1940'ta olmak üzere satışını Devlet Şûrası'na kadar takip ederek ve mahkemede "Burası benim (okçuların) malımdır. Fatih burayı okçulara vakfetti." diyerek, vakfiyeden örneklerle satışını önlemiştir..[12]
Bahçesinde özel merakı olan gül yetiştiriciliği neticesinde 444 farklı çeşit gül yetiştirdi.[7] Süheyl Ünver bu merakı sebebiyle kendisini "gül çapkını" diyerek latife etmiştir. O dönemde yapılan gül yetiştiriciliği yarışmalarından ödüller almıştır. Necmeddin Okyay'ın bir meziyeti de kimin olduğu bilinmeyen ve imzasız olan hat eserlerinin kime ait olduğunu büyük bir isabetle tayin edebilmesiydi. Ayrıca taklit yeteneği de olan Okyay, pek çok şiveyi ve kişinin konuşma tarzını taklit edebilmekteydi.
Hezârfen Okyay özellikle ebru sanatında ilk kez denenen ve zamanla kendi adıyla anılacak bir üslup geliştirmiştir. Necmeddin üslubu denilen bu ebru üslubunda, o döneme kadar uygulanması düşünülmemiş olan lale, sümbül, fulya, karanfil gibi çiçek desenlerini ebruya uygulamıştır.[13]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Eserleri bazı özel koleksiyonlarda bulunmaktadır.
- Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi'ne tslim ettiği 140 civarında kıt'a ve levha şeklinde hazırladığı eseri vardır.[14] Bu yazıların bir kısmı mezuniyet ödevi olarak öğrencilere tezhip ettirilmiş olup halen İstanbul Resim ve Heykel Müzesi koleksiyonundadır. Tezhip edilmeyen diğer yazılar 2000 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Rektörlüğünden çelik dolabıyla birlikte kaybolmuştur.[15]
- Topkapı Sarayı'nda bir hat levhası vardır. Hat koleksiyonunun büyük bir kısmı 1961 yılında Topkapı Sarayı Müzesi'ne, kalanları da ölümünden sonra Türk-İslam Eserleri Müzesi ve Türk-Petrol Vakfına verilmiştir.
- İstanbul'un Kurtuluşu üzerine çekilen düşman gemilerinin görüntüsünden ilhamla "Gel keyfim gel" yazan bir ebru hazırlamıştır.
- 1910'da Pierre Loti'nin oturduğu ev için belediye tarafından hazırlatılan kitabeyi yazmıştır.
- 1934'te İran Şahı Rıza Pehlevi'nin İstanbul ziyaretinde boyu 14, eni 2,5 metre olan takın üzerindeki Farsça levhayı hazırlamıştır.[16]
- Bazı eserlerini Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi'nde görmek mümkündür.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]1976 yılında vefat eden Okyay'ın cenaze namazı Yeni Vâlide Camiinde kılınmış ve naaşı Karacaahmet Mezarlığına defnedilmiştir.
İsim mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]- İbnülemin Mahmut Kemal İnal'in "Son Hattatlar" s. 597-601; Şevket Rado'nun Türk Hattatları, s. 265; Ali Alparslan'ın Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, s. 182-185; kitaplarında kendisine yer verilmiştir.
- 9-10 Haziran 2010 tarihinde "Necmeddin Okyay Geleneksel Okçuluk Festivali" adıyla Üsküdar Validebağ'da adına bir festival düzenlenmiştir.[17][18] 2013 ve 2014 yıllarında da devam etmiştir.[19]
- TRT tarafından yayınlanan "Kendi Gök Kubbemiz" adlı yapımda Hezarfen Necmeddin Okyay için bir bölüm ayrılmıştır.
- Necmeddin Okyay adı, İstanbul Üsküdar'daki Ahmediye Mahallesi'nde bir sokağa verilmiştir.
- Hakkında bazı yazılar ve kitaplar hazırlanmıştır: Süleyman Berk, "Vefatının 35. Yılında Hattat Necmeddin Okyay". Nezih Uzel, "Hartat Necmeddin Hoca'nın Hatırasına", Dersaadet'ten istanbul'a, İstanbul 1993, s. 187 -189. Şule Aksoy, "Hezarfen Bir Hartat, Necmeddin Okyay: Hayatı, Türk ve islam Eserleri Müzesinde Bulunan Kitaplan", M. Uğur Derman Armağanı: Altmış beşinci Yaşı Münasebetiyle Sunulmuş Tebliğler, İstanbul 2000, s. 73- 100. 28 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Çiçek Derman, "Hezârfen Hattat Necmeddin Okyay’ın Sanatkâr Oğulları".
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ebru Ustası Mustafa Düzgünman İle Sohbet... - 1988". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Hat sanatı büyük bir üstadını kaybetti". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Murat Bardakçı: Osmanlı ailesinin kitabı". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Murat Bardakçı - ÜSKÜDAR'IN ÜSTADLARI - 5 Aralık 2014". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Milli Gazete - Necmeddin Okyay anılıyor". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 33, s.343" (PDF). 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ a b "Klasik Türk Sanatları Vakfı - MEHMED NECMEDDİN OKYAY". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "M. Uğur Derman - Üsküdar Sempozyumu - Hezarfen Hattat Üsküdarlı Necmeddin Okyay - 23-25 Mayıs 2003, Bildiriler". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "NTV - Necmeddin Okyay, vefatının 41. yılında anıldı - 6 Şubat 2017". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Milat - Necmeddin Okyay - 30 Mart 2016". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Üsküdar ağzıyla öyle güzel Kur'an okurdu ki". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ TRT Belgesel - Kendi Gök Kubbemiz : Hezarfen Necmeddin Okyay
- ^ Ana Brittanica Ansiklopedisi, Cilt 17, s.66.
- ^ "Kübra Bilgin - "Üsküdar'ın Kültür Hayatı Çerçevesinde HEZARFEN NECMEDDİN OKYAY'I ANLAMAK", 2008" (PDF). 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Milliyet - Mimar Sinan Üniversitesi'nde değeri yaklaşık 100 milyar lira olan 50 parçalık Akademi Koleksiyonu sırra kadem bastı". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ Süheyl Ünver, "Üstad Necmeddin Okyay"
- ^ "Dünya okçuları Üsküdarda buluştu". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Kız Kulesi'ne ok yağdı". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Üsküdar'da Okçuluk Festivali". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ ""2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülleri". www.iletisim.gov.tr. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.
