Daron Acemoğlu
Daron Acemoğlu | |
|---|---|
.jpg) Acemoğlu, Stockholm'de düzenlenen 2024 Nobel Ödülü basın toplantısında. | |
| Doğum | Kamer Daron Acemoğlu 3 Eylül 1967 Kadıköy, İstanbul, Türkiye |
| Etnik köken | Türkiye Ermenisi |
| Vatandaşlık |  Türkiye  ABD |
| Eğitim | Galatasaray Lisesi York Üniversitesi Londra Ekonomi Okulu |
| Evlilik | Asuman Özdağlar (e. 1998) |
| Çocuk(lar) | 2 |
| Ödüller | Nobel Ekonomi Ödülü (2024) |
| Resmî site | MIT sayfası |
| Kariyeri | |
| Dalı | Siyasi ekonomi Ekonomik büyüme Kalkınma ekonomisi Çalışma ekonomisi |
| Doktora danışmanı | Kevin W. S. Roberts |
| Doktora öğrencileri | Robert Shimer · Mark Aguiar · Pol Antràs · Gabriel Carroll · Melissa Dell · Benjamin Jones · Ufuk Akçiğit |
| Etkilendikleri | Joel Mokyr · Kenneth Sokoloff · Douglass North · Seymour Martin Lipset · Barrington Moore |
Kamer Daron Acemoğlu (Ermenice: Տարոն Աճեմօղլու; d. 3 Eylül 1967, Kadıköy, İstanbul), Ermeni kökenli Türk-Amerikalı ekonomist ve akademisyendir.[1] Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde ekonomi profesörüdür ve 1993 yılından beri ders vermektedir. 2019 yılında Enstitü Profesörü seçildi.[2] 2005 yılında John Bates Clark Madalyası'nı ve 2024 yılında Nobel Ekonomi Ödülü'nü aldı.[3]
Acemoğlu, 2011 yılında Amerikalı ekonomistler arasında yapılan bir ankette “60 Yaş Altı Yaşayan Favori Ekonomistler” listesinde Paul Krugman ve Greg Mankiw'in ardından üçüncü sırada yer aldı. 2015 yılında, Research Papers in Economics (RePEc) verilerine göre son 10 yılın en çok atıf alan ekonomisti seçildi. Open Syllabus Project'e göre Acemoğlu, Mankiw ve Krugman'dan sonra ekonomi dersleri için üniversite müfredatlarında en sık atıf yapılan üçüncü yazardır.
2024 yılında Acemoğlu, James A. Robinson ve Simon Johnson, devletler ve imparatorluklar arasındaki refah konusundaki karşılaştırmalı çalışmaları nedeniyle Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görüldü.[3] Böylelikle Orhan Pamuk ile Aziz Sancar'dan sonra Nobel Ödülü'nü kazanan üçüncü Türk oldu.
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kamer Daron Acemoğlu, 3 Eylül 1967'de Ermeni bir ailenin çocuğu olarak İstanbul'da doğdu.[4][5] Babası Kevork Acemoğlu (1938-1988) ticaret avukatı ve İstanbul Üniversitesi'nde öğretim görevlisiydi. Annesi İrma Acemoğlu (ö. 1991) ise Kadıköy'deki Aramyan Uncuyan Ermeni İlk ve Ortaokulu müdürüydü.[6][7] 1986'da Galatasaray Lisesi'nden mezun oldu.[8] Gençliğinde siyaset ve ekonomiyle ilgilenmeye başladı. 1989'da ekonomi alanında lisans derecesini aldığı York Üniversitesi'nde ve 1990'da ekonometri ve matematiksel ekonomi alanında yüksek lisans ve 1992'de ekonomi alanında doktora derecesini aldığı Londra Ekonomi Okulunda eğitim gördü.[9] Doktora tezinin başlığı "Makroekonominin Mikro Temelleri Üzerine Denemeler: Sözleşmeler ve Ekonomik Performans" idi. Doktora danışmanı Kevin W. S. Roberts'tır. LSE'deki doktora sınavını verenlerden biri olan James Malcomson, tezinin yedi bölümünden en zayıf üçünün bile "doktora vermek için fazlasıyla yeterli" olduğunu söyledi.[10] Arnold Kling, doktorasını aldığı yaş (25) nedeniyle onu bir harika çocuk olarak nitelendirdi.[kaynak belirtilmeli]
Akademik kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]
1992-1993 yılları arasında Londra Ekonomi Okulunda ders verdi. 1993'ten itibaren akademik kariyerine ABD'de Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) devam etmektedir. 2000 yılında ekonomi profesörü ve 2019 yılında da, üniversitede bir öğretim üyesine verilebilecek en yüksek unvan olan enstitü profesörü ünvanını almıştır.
MIT'deki akademik kariyerinin ilk yıllarında, The Economic Journal'da yayınlanan "Consumer Confidence and Rational Expectations: Are Agents' Beliefs Consistent With the Theory?" (Tüketicinin Kendine güveni ve Rasyonel Beklentiler: Faillerin İnançları Teori ile Tutarlı mıdır?) başlıklı makalesi "1996 yılının en iyi makalesi" ödülüne değer görüldü. 2005 yılında ekonomi bilimine en büyük katkıyı yapan 40 yaş altındaki bir bilim insanına her iki yılda bir verilen John Bates Clark madalyasına layık görüldü. Siyaset bilimci James A. Robinson'la birlikte yazdığı Economic Origins of Dictatorship and Democracy (Diktatörlük ve Demokrasinin Ekonomik Kökenleri) 2006 yılında yayımlandı. Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından 2006 yılında Sosyal Bilimlerde Bilim Hizmet ve Teşvik Ödülü'ne layık görüldü.[11]
Acemoğlu ve Robinson'un 2012 yılında yayımlanan Why Nations Fail: Origins of Power, Poverty and Prosperity (Ulusların Düşüşü: Güç, Refah ve Yoksulluğun Kökenleri) adlı kitabı The New York Times'ın çok satan kitaplar listesine de girdi. Acemoğlu ve Robinson bu kitapta, uluslararası refah farklarının ana nedeninin coğrafi, tarihî ya da kültürel faktörler olmadığını; farklılığın temel nedeninin ulusların sahip olduğu ekonomik ve siyasi kurumların niteliğinde yattığını öne sürmüştür.[12]
Klasik büyüme ve kalkınma teori ve modellerine farklı bir perspektifle yaklaşımı nedeniyle Sosyal Bilimler dalında 2013 yılı T.C. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'nün, Acemoğlu'na verilmesi uygun görüldü.[13] Acemoğlu'na ödülü, 24 Aralık 2013 tarihinde gerçekleşen törende Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından verilmiştir.[14]
Utrecht, Bilkent, Bath, Boğaziçi ve Atina üniversiteleri ile Paris'teki École Normale Supérieure tarafından fahri doktor unvanıyla ödüllendirilen[15] Acemoğlu'na 2019 yılında MIT tarafından Enstitü Profesörü,[16] 2021 yılında İngiliz Akademisi tarafından Onur Üyesi unvanı verilmiştir.[17]
2024'te, "kurumların oluşumu ve refaha etkilerine ilişkin çalışmalarından" dolayı Simon Johnson ve James Robinson ile birlikte Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan grubun içinde yer aldı.[18][19] Acemoğlu, Orhan Pamuk ile Aziz Sancar'dan sonra Nobel Ödülü kazanan üçüncü Türk oldu.
Acemoğlu, Review of Economics and Statistics ve Journal of Economic Growth dergilerinin yardımcı editörlüğünü yürütmektedir. Bilim Akademisi üyesidir.[20]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Daron Acemoğlu 2008 küresel finansal krizi ertesinde yayınlanan bir makalesinde, krizin iktisatçıların daha önce kabul etmiş olduğu belli başlı varsayımları sorgulaması için bir fırsat olduğunu öne sürmüş ve bu varsayımları veri alan iktisatçılar arasına kendisini de dahil etmiştir.[21]
Kişisel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Acemoğlu, ABD vatandaşı olmuştur. İngilizce ve Türkçe bilmekte, biraz da Ermenice konuşmaktadır.[22][23] Eski bakan İsmail Özdağlar'ın kızı, MIT'de elektrik mühendisliği ve bilgisayar bilimleri profesörü olan Asuman Özdağlar ile evlidir.[23] Birlikte birçok makale yazmışlardır.[24] 2015 yılı itibarıyla Newton, Massachusetts'te iki oğlu Arda ve Aras ile birlikte yaşamaktadır.[25]
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2006: TÜBA Sosyal Bilimlerde Bilim Hizmet ve Teşvik Ödülü
- 2013: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü
- 2017: Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası[26]
- 2024: Nobel Ekonomi Ödülü
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Prof. Dr. Daron Acemoğlu'na Nobel Ekonomi Ödülü'nü Getiren Makale". YouTube. BloombergHT. 15 Ekim 2024. Erişim tarihi: 15 Ekim 2024.
- ^ "Daron Acemoğlu CV August 2022" (PDF). economics.mit.edu. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2024" (İngilizce). NobelPrize.org. 26 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2024.
- ^ Sorman, Guy (2013). Economics Does Not Lie: A Defense of the Free Market in a Time of Crisis. Encounter Books. s. 31. ISBN 978-1594032547.
...Daron Acemoğlu, an Armenian from Turkey...
- ^ Kömürcüler, Güneş (24 Haziran 2013). "'Turkish economy at high risk, but not due to Gezi protests,' MIT economist says". Hürriyet Daily News. 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2015.
...Ermeni asıllı Türk-Amerikan ekonomist Acemoğlu...
- ^ "Daron Acemoğlu, dünyanın en önemli 10 iktisatçısından biri". Agos. 28 Ekim 2013. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Daron Acemoğlu kimdir? Kaç yaşında, nereli, mesleği ne? Prof. Dr. Daron Acemoğlu'nun hayatı ve biyografisi!". haberler.com. 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
İlköğrenimini İstanbul Kadıköy'deki Aramyan Uncuyan Ermeni İlkokulu'nda tamamladıktan...
- ^ "Galatasaray Ödülü Daron Acemoğlu'na". Agos. 16 Aralık 2011. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "CURRICULUM VITAE DARON ACEMOGLU" (İngilizce). economics.mit.edu. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2012.
- ^ Shimer 2007.
- ^ "Prof. Dr. K. Daron Acemoğlu'na Nobel Ekonomi Ödülü". Türkiye Bilimler Akademisi. 14 Ekim 2024. 24 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2024.
- ^ "Ulusların Düşüşü: Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri". Mülkiye Dergisi, 41(2), 2017. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri". T.C. Cumhurbaşkanlığı. 28 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2014.
- ^ "Ekonomi Nobel'i alan Daron Acemoğlu'nun özel hikayesi". bloomberght.com.
- ^ "Acemoğlu, K(amer) Daron - VKV". ansiklopedi.vkv.org.tr. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "MIT Profesörü Acemoğlu'na 'en yüksek öğretim üyeliği' unvanı: Çok onur duydum". tr.sputniknews.com. 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Daron Acemoğlu ve Şevket Pamuk'a 'British Academy Corresponding Fellow' unvanı". T24. 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Daron Acemoğlu'na Ekonomi Nobeli". Bloomberght.com.
- ^ "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2024". NobelPrize.org (İngilizce). 9 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2024.
- ^ "Asli Üyeler". Bilim Akademisi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2020.
- ^ Acemoglu, Daron (Ocak 2009). "THE CRISIS OF 2008: LESSONS FOR AND FROM ECONOMICS". Critical Review (İngilizce). 21 (2-3): 185-194. doi:10.1080/08913810902933788. ISSN 0891-3811.
- ^ "Հայաստանը թեւակոխեց զարգացման նոր փուլ՝ Տարոն Աճեմօղլու" [Ermenistan yeni bir kalkınma aşamasına girdi: Daron Acemoğlu] (Ermenice). Voice of America Armenian Service. 31 Mayıs 2018. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2023.
- ^ a b Hardesty, Larry (18 Haziran 2013). "Gaming the System". MIT Technology Review. 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2024.
...Ozdaglar and her husband, the MIT economist Daron Acemoglu...
- ^ "Asuman Ozdaglar". Google Scholar. 13 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
- ^ "Political Institutions and Comparative Development". nber.org. National Bureau of Economic Research. 15 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Biilim Madalyası Prof. Dr. Daron Acemoğlu'nun Oldu". Koç Üniversitsi Anadolu Bursiyerleri Programı Bülteni. 29 Kasım 2018. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2024.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Daren Acemoğlu CV 28 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yayınları 28 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Kimya |
|  |
|---|---|---|
| Edebiyat |
| |
| Ekonomi |
| |
- Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahipleri
- Yaşayan insanlar
- 1967 doğumlular
- Türkiye Ermenileri
- Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Türk göçmenler
- Amerika Birleşik Devletleri vatandaşlığına kabul edilenler
- Ermeni asıllı Amerikalılar
- Amerikalı ekonomistler
- Galatasaray Lisesinde öğrenim görenler
- Massachusetts Teknoloji Enstitüsü öğretim üyeleri
- Türk ekonomi akademisyenleri
- Bilim Akademisi üyeleri
- İstanbul ili doğumlu akademisyenler
- Beyoğlu doğumlular
- Nobel Ekonomi Ödülü sahipleri
- 21. yüzyıl Amerikalı ekonomistler
- 21. yüzyıl kurgusal olmayan eserler veren Amerikalı yazarları
- Londra Ekonomi Okulu öğretim üyeleri
- Londra Ekonomi Okulunda öğrenim görenler
- York Üniversitesinde öğrenim görenler
- Amerikan Bilim ve Sanat Akademisi üyeleri
- Econometric Society üyeleri
- Ulusal Bilimler Akademisi üyeleri
- Kurgusal olmayan eserler veren Türk yazarlar
- İstanbul ili doğumlu yazarlar
- Türk Nobel Ödülü sahipleri
- Amerikalı Nobel Ödülü sahipleri