İdil Biret

İdil Biret
İdil Biret, 2012
Genel bilgiler
Doğum	21 Kasım 1941 Ankara, Türkiye
Meslekler	Müzisyen
Çalgılar	Piyano  • Keman
Etkin yıllar	1943-günümüz
Resmî site	idilbiret.eu

İdil Biret (d. 21 Kasım 1941, Ankara), Türk piyano sanatçısıdır.

Kendisi ve Suna Kan için özel olarak çıkarılan Harika Çocuk Yasası ile Paris Konservatuvarı'nda öğrenim gördü; ardından 20. asrın en büyük piyanistlerinden Alfred Cortot ve Wilhelm Kempff ile çalıştı. 16 yaşından itibaren çeşitli dünya sahnelerinde ikibine yakın konser verdi. ABD ve Avrupa'da 80 plak kaydeden sanatçının kayıtları pek çok ödül almış olup ABD, Avrupa ve Uzak Doğu'da büyük bir dinleyici kitlesine ulaşmıştır.

Yaşamı

Çocukluğu ve müzik eğitimi

1941 yılında Ankara'da doğdu. Annesi Leman Biret, babası Münir Biret'tir. Dayısı müzikolog Mahmut Ragıp Gazimihal'di. Müziğe ilgisi iki yaşında başladı. Dört yaşında Bach'ın prelüdlerini çalmaya başladı. İlk derslerini Mithat Fenmen'den aldı.

1948 yılında, henüz yedi yaşındayken, ikinci cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Biret'in yurt dışında eğitiminin gereksinimlerinin karşılanması için TBMM'ye bir teklif sundu. Bu teklif sonucunda İdil Biret için özel olarak çıkartılan kanun, Harika Çocuk Yasası olarak bilinir. Bu kanun çerçevesinde eğitimi için ailesiyle birlikte Paris Konservatuvarı'na gönderilen Biret, burada 20. yüzyılın önemli pedagoglarından Nadia Boulanger ile çalıştı.

Sekiz yaşında Paris Radyosu'nda ilk konserini verdi. Fransız piyanist Alfred Cortot'dan dersler aldı. İdil Biret'ten ömrü boyunca "en değerli öğrencim" olarak söz eden hocası Alman piyanist Wilhelm Kempff, onunla müzikal ilişkisini hayat boyu sürdürdü.

Biret, 11 yaşındayken Wilhelm Kempff ile Mozart'ın İki Piyano İçin Konçerto'sunu Paris Champs-Elysees Tiyatrosu'nda çaldı. Zaman zaman Kempff'in Positano'da verdiği usta sınıflara katıldı. Kempff'in 90. yaşı için düzenlenen konserde çaldı. 15 yaşında iken Paris Ulusal Konservatuvarı'nı yüksek piyano, eşlikçilik ve oda müziği dallarında birinci olarak bitirdi.

Sanat yaşamı

İdil Biret, 16 yaşından itibaren çeşitli dünya sahnelerinde yer aldı. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk konserini 22 yaşında, Rachmaninoff’un Üçüncü Piyano Konçertosu’nu çalarak Erich Leinsdorf yönetimindeki Boston Filharmoni Orkestrası ile gerçekleştirdi.

İlk Rusya turnesini piyanist Emil Gilels'in çağrısı üzerine yaptı ve bu ülkede büyük başarı kazandı. Yıllar içinde bu ülkede yüze yakın konser verdi. Biret beş kıtayı kapsayan konserlerinde Atzmon, Copland, Kempe, Keilberth, Sargent, Monteux, Fournat, Leinsdorf, Pritchard, Scherchen, Rozhdestvensky, Mackerras gibi ünlü şeflerle çaldı; Montreal, Berlin, Montpellier, Nohant, Royan, Dubrovnik, Atina, Ankara ve İstanbul festivallerine katıldı. Dünyanın hemen her yerinde Boston Senfoni Orkestrası, Fransa Ulusal Orkesttarsı, Orchestre Suisse Romande, Londra Senfoni, Leningrad Filarmonik, Leipzig Gewandhaus, Dresden Staatcapelle, Tokyo Filarmonik, Sydney Senfoni ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde konserler verdi.

Kraliçe Elisabeth (Belçika), Van Cliburn (ABD), Busoni (İtalya), Liszt (Almanya) gibi birçok uluslararası piyano yarışmasında jüri üyeliği yapan İdil Biret'in aldığı ödüller arasında "Lili-Boulanger" (Boston), "Harriet Cohen/Dinu Lipatti" (Londra), Polonya hükûmetinin "kültür liyâkat" ve Fransız hükûmetinin "Chevalier de I'Ordre National de Merite" nişanları da bulunmaktadır. İdil Biret, 1971 yılından beri devlet sanatçısıdır.

Stüdyo kayıtları

21 Eylül 1953 tarihli Akşam gazetesinde İdil Biret, Suna Kan ile bir arada.

İdil Biret, İstanbul Taksim'de, 20 Eylül 1964

İdil Biret Küçükçekmece'de (2012)

Biret'in sanatını icra ettiği plak ve CD'lerin sayısı 80'i aşmıştır. Biret'in 60 ile 70'ler de Atlantik ve Finnadar için yaptığı kayıtlar romantik repertuvardan çağdaş bestecilere uzanan bir yelpazededir. Sanatçı 1980'lerde plak tarihinde ilk kez Beethoven senfonilerinin Liszt tarafından yapılan uyarlamalarının tamamını seslendirmiştir. Daha sonra Frederic Chopin'in bütün piyano eserleri, Johannes Brahms'ın bütün solo piyano eserleri ve konçertoları, Sergei Rachmaninoff'un bütün piyano eserleri Biret tarafından kayda alınmıştır. Bu icralar pek çok eleştirmenin hayranlığı ile karşılanmış ve sanatçının "çağımızın en önde gelen piyano ustalarından biri" olarak nitelenmesine yol açmıştır.

1995'te Chopin'in bütün eserleri dizisi Varşova'da yapılan "Chopin Plakları Büyük Ödülü" yarışmasında jüri özel ödülünü almıştır. Aynı yıl kaydettiği Fransız besteci Pierre Boulez'in üç sonatını içeren CD Paris'te yılın "Altın Diyapozon" ödülünü almış ve Le Monde gazetesi tarafından 95 yılının en iyi plakları arasına seçilmiştir. 1997 yılında 100. ölüm yıldönümü nedeniyle Brahms'ın tüm solo piyano eserlerini beş konserlik bir dizide seslendirmiştir. Biret, ayrıca 2002'de Ligeti'nin etüdlerini kayda almıştır. Biret, Dünya'nın en geniş repertuvarlı piyanisti unvanını taşımaktadır. Biret'in Stravinsky'nin "Ateş Kuşu" süiti uyarlaması, hocası Kempff'in uyarlamalarını çaldığı plaklar da önemli kayıtlardandır. Biret, 2007 yılında Chopin yorumları nedeniyle Polonya Cumhurbaşkanı tarafından "Üstün Hizmet Nişanı" ile onurlandırılmıştır.

İdil Biret, daha önce tamamını plak haline getirdiği ve konserlerde seslendirdiği Beethoven senfonilerinin Liszt uyarlamaları dizisine 2000'lerde bestecinin tüm konçerto ve sonatlarını kayda alarak devam etmiştir. 2008'in Aralık ayında beş kıtada piyasaya çıkan "Beethoven edisyonu", bestecinin konçerto, sonat ve senfonilerinin ilk toplu sunumu olmaktadır. Bu serinin tümü sanatçıya ait bir etiketle çıkmıştır.

Hakkında yapılanlar

Kitaplar

• Dominique Xardel, "İdil Biret-Une pianiste Turque en France” (Fransa'da bir Türk Piyanist İdil Biret): 2006 yılının Eylül ayında Fransa'da yayımlanmıştır. Biret'in hayatının ve görüşlerinin anlatııldığı bu kitap, 2007'de "Dünya Sahnelerinde Bir Türk Piyanisti: İdil Biret" adıyla Türkçeye çevrilmiştir. 2007'nin Ekim ayında Almanya'da Stacatto-Verlag yayınevince "Idil Biret: Eine Türkische Pianistin auf den Bühnen der Welt" basılmıştır.
• Üner Birkan, "Piyanodaki Harika". Yazar, kitapta Biret'le iki söyleşi, sanatçıyla ilgili yabancı basında çıkmış yazılarına yer verdi.
• Dans Eden Parmaklar(2018) İdil Biret'in piyno da çocukluğundan itibaren yaşadıkları tecrübeleri deneyimlerini anlattığı bir kitaptır.

Belgesel

• Müzik dünyasının en büyük piyano virtüözlerinden biri kabul edilen, Türkiye'nin “harika çocuğu” İdil Biret'in yaşamını anlatan ve ilk gösterimi Nisan 2015'te 34. İstanbul Film Festivali'nde gerçekleştirilen İdil Biret: Bir Harika Çocuğun Portresi belgeseli ilk kez dijital erişime açıldı.

Ödül ve nişanları

• 1952 yılında Paris Konservatuvarı'ndaki yüksek solfej ve deşifraj bölümlerini Birincilik Ödülü ile bitiren Biret, 1957 Haziran'ında konservatuvarda devam ettiği piyano, oda müziği ve eşlikçilik sınıflarının her birinden birincilik ödülü ile mezun oldu ve "Birincilerin Birincisi" unvanını aldı. Reine Laurent Ödülü ve Popelin mükâfatlarını kazandı.
• 1954 - Lily Boulanger Memorial, Boston
• 1957 - Paris Konservatuvarı, Konservatuvar Birinciliği
• 1961 - Harriet Cohen - Dinu Lipatti Altın Madalyası, Londra
  • Adelaide Ristori Nişanı, İtalyan Hükûmeti
  • Chevalier de l'Ordre du Mérite, Fransa
• 1971: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı unvanı
• 1974 - Kültür/Liyâkat Nişanı, Polonya Hükûmeti
• 1988 - Boğaziçi Üniversitesi, Onursal Doktora
  • Eskişehir Anadolu Üniversitesi Onursal Doktora aldı
• 1995 - Uludağ Üniversitesi, Onursal Doktora
• 1995 - Grand Prix du Disque Chopin, Varşova
• 1995 - Altın Diyapozon, Fransa
• 1996 - Sevda Cenap And Müzik Vakfı Onur Ödülü Altın Madalyası
• 2003 - Ortadoğu Teknik Üniversitesi Onursal Doktora
• 2006 - Polonya Üstün Hizmet Madalyası (Chopin eserleri kayıt ve seslendirmeleri nedeniyle)
• 2007 - 35. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali, Onur Ödülü'nü kazandı
• 2021: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü

Diskografi

1. The Art of Idil Biret: Bach - Brahms - Chopin - Debussy - Kempff Liszt/Berlioz - Rachmaninov - Schumann - Tschaikowsky 1997
2. Johannes Brahms, The Complete Works for Piano Solo and both Piano Concertos 2001
3. Brahms, Variations on a theme by Schumann op. 9 / Handel op. 24 / Paganini op. 3
4. Brahms, Piano Sonata No. 1 in C op. 1, Piano Sonata No. 2 in F Sharp Minor op. 2
5. Brahms, Piano Sonata No. 3 in F Minor op. 5 / Four Ballades op. 10
6. Brahms, Piano Pieces op. 76 / Two Rhapsodies op. 79, Fantasies op. 116
7. Brahms, Three Intermezzi op. 117 / Piano Pieces op. 118 & 119 Scherzo op. 4
8. Brahms, Waltzes op. 39 / Hungarian Dances Nos. 1 - 10, Naxos,
9. Brahms, Variations op. 21
10. Brahms, Theme and Variations / Sarabandes / Gavottes, Gigues / Canons / Rakoczy March
11. Brahms, 51 Exercises WoO 6
12. Brahms, Waltzes op. 39 (2. versiyon)
13. Brahms, Piano Concerto No. 1 op. 15; Schumann, Introduction and Allegro op. 134
14. Piano Concerto No. 2 op. 83, R. Schumann: Introduction & Allegro appassionato op. 92
15. Brahms, Piano Concerto No. 1 op. 15; Schumann, Introduction and Allegro op. 134
16. Piano Concerto No. 2 op. 83, Schumann: Introduction & Allegro appassionato op. 92
17. Boulez, Piano Sonatas Nos. 1 - 3
18. Fryderyk Chopin, Complete Piano Music
19. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 1
20. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 2
21. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 3
22. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 4
23. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 5
24. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 6
25. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 7
26. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 8
27. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 9
28. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 10
29. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 11
30. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 12
31. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 13
32. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 14
33. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 15
34. Chopin, Complete Piano Music, Piyano Konçerto No. 1 op. 11
35. Chopin, Complete Piano Music Piyano Konçerto No. 2 op. 21
36. Piano Music for Children: Debussy, Tschaikovsky, Schumann
37. Faure, Nocturne No. 13 B-Flat op. 119 from "Rarities of Piano Music at «Schloß vor Husum»" 1989
38. Kempff, Italian Suite op. 68 - Piano Sonata op. 47, Transcriptions of Bach - Gluck - Händel - Mozart
39. Berlioz/Liszt: Symphonie Fantastique
40. Rachmaninov, Complete Works for Piano Solo, the four Piano Concertos, Paganini-Rhapsody
41. Rachmaninov, Etudes Tableaux op. 33 & op. 39
42. Rachmaninov, Préludes op. 23 / Cinq morceaux de fantaisie op. 3
43. Rachmaninov, Transcriptions and Arrangements (Bach, Behr, Bizet, Kreisler, Liszt, Mendelssohn, Mussorgsky, Rimsky-Korsakoff, Schubert)
44. Rachmaninov, Piano Sonata No. 1 in D Minor op. 28 / No. 2 op. 36
45. Rachmaninov, Morceaux de Salon op. 10 / Three Nocturnes, Four Pieces
46. Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 2 & 3
47. Rachmaninov, Variations on a Theme of Chopin op. 22 and other Piano Works
48. Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 1 & 4, Rhapsody on a Theme of Paganini
49. Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 2 & 3
50. Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 1 & 4, Rhapsody on a Theme of Paganini
51. Saint-Saens, Piano Concerto No. 2 in G Minor op. 22 & No. 4 in C Minor op. 44
52. Bach, Piano Concerto No. 1 D minor BWV 1052 & W. A. Mozart - Violin Concerto No. 5 KV 219
53. Beethoven, Piano Concertos No. 1 op. 15 & No. 4 op. 56
54. Beethoven, Piano Concertos No. 2 op. 19 & No. 3 op. 37
55. Piano Concerto No. 5 op. 73 "Emperor"
56. Liszt, Six Transcendental Studies after Paganini, Sonata in B Minor
57. Saint-Saens, Piano Concerto No. 5 in F op. 103 & Ravel, Piano Concertos in G Major & D Major for Left Hand
58. Ludwig Van Beethoven, The Complete Piano Sonatas, Volume 1, No. 7 op. 10/3, No. 21 op. 53 «Waldstein», No. 25 op. 79
59. Ludwig Van Beethoven, The Complete Piano Sonatas, Volume 2, No. 23 op. 57 «Appassionata», No. 28 op. 101, No. 31 op. 110
60. Robert Schumann, Fantasiestücke (Fantasy pieces) op. 12 & Johannes Brahms, Three Intermezzi op. 117
61. Johannes Brahms, Variations on a Theme of Haendel op. 24, Variations on a Theme of Paganini op. 35
62. Sergei Prokofiev, Piano Sonate No. 7 & Bela Bartok, Six Roumanien Dances - Suite op. 14 - Six Bulgarian Dances - Allegro Barbaro
63. Ludwig van Beethoven, Piano Sonata No. 15 "Pastoral" & Johannes Brahms, Eight Capricci and Intermezzi op. 76
64. Sergei Rachmaninov, Variations on a Theme of Corelli op. 42, Moments musicaux op. 16
65. Sergei Rachmaninov, Variations on a Theme of Corelli op. 42, Moments musicaux op. 16
66. Pierre Boulez, Piano Sonata No. 2 & Anton Webern, Variations op. 27
67. Alban Berg Piano Sonata op. 1 with chamber music of Schoenberg and Webern 1975
68. Maurice Ravel: Serenade grotesque, Gaspard de la Nuit & Igor Strawinsky: The Five Fingers, A Waltz for Children, Three Scenes of Petrouchka, 1976
69. Sergei Prokofiev, Piano Sonata No. 2 - Frédéric Chopin, Two Mazurkas - Alexander Scriabi, Piano Sonata No. 10, 1977
70. İlhan Mimaroğlu (* 1926), Sessions, Castiglioni - Cangianti, Bouccourechliev - Archipel IV, Brouwer - Sonata «Pian e Forte», 1978
71. Hector Berlioz, Symphony Fantastique op. 114, Piano version by Franz Liszt, 1979
72. Sergei Rachmaninov, Prelude in C sharp minor - Nikolai Miaskovsky, Piano Sonatas No. 2 and No. 3 - Alexander Scriabin, Five Preludes op. 74, 1980
73. Gustav Mahler, Piano Quartet - César Franck, Piano Quintet, 1982
74. Ludwig van Beethoven, Piano Sonata No. 8 "Pathétique", Piano Sonata No. 29 "Hammerklavier", 1986
75. Ludwig van Beethoven / Franz Liszt, Complete Symphonies, piano version by Liszt, 1986
76. Beethoven / Liszt, Symphonies No. 6 and No. 9, piano transcriptions by Lizst, 1990
77. Beethoven / Liszt, Symphonies No. 4 and No. 5, piano transcriptions by Lizst, 1990
78. Beethoven / Liszt, Symphonies No. 3, piano transcription by Lizst, 1990
79. Beethoven / Liszt, Symphony No. 9, 4th Movement with complete symphony in original version,
80. Beethoven / Liszt, Symphony No. 6, 1st Movement with some other works for orchestra
81. Franz Schubert, 13 Songs, piano version by Franz Liszt
82. Richard Wagner, 7 Opera pieces, piano version by Franz Liszt
83. Maurice Ravel, Gaspard de la Nuit - Miroirs - La Valse
84. Frydyric Chopin, Selected Piano Works, Etudes op. 10 Nos. 3-6, 8, 12; Etudes op. 25 Nos. 1, 5, 7; Waltzes op. 18, op. 34/1-3, op. 42, op. 64/1-3, op. 69/1-2

Dış bağlantılar

• Resmî site