Nihat Erim
| Nihat Erim | |
|---|---|
.jpg)
| |
| 1972'de Nihat Erim | |
| 13. Türkiye Başbakanı | |
| Görev süresi 26 Mart 1971 - 22 Mayıs 1972 (1 yıl, 57 gün) | |
| Cumhurbaşkanı | Cevdet Sunay |
| Yerine geldiği | Süleyman Demirel |
| Yerine gelen | Ferit Melen |
| 3. Türkiye Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı | |
| Görev süresi 16 Ocak 1949 - 22 Mayıs 1950 | |
| Başbakan | Şemsettin Günaltay |
| Yerine geldiği | Faik Ahmet Barutçu |
| Yerine gelen | Samet Ağaoğlu |
| Türkiye Bayındırlık Bakanı | |
| Görev süresi 10 Haziran 1948 - 16 Ocak 1949 | |
| Başbakan | Hasan Saka |
| Yerine geldiği | Kasım Gülek |
| Yerine gelen | Şevket Adalan |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 7., 8., 12., 13. ve 14. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 25 Ekim 1961 - 14 Ekim 1973 | |
| Seçim bölgesi | 1961 - Kocaeli 1965 - Kocaeli 1969 - Kocaeli |
| Görev süresi 8 Mart 1943 - 24 Mart 1950 | |
| Seçim bölgesi | 1943 - Kocaeli 1946 - Kocaeli |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | İsmail Nihat 17 Mart 1912 Kandıra, İstanbul Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 19 Temmuz 1980 (68 yaşında) Maltepe, İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi (1943-1971) |
| Evlilik(ler) | Kamile Erim[1] |
| Çocuk(lar) | Işık Asım (1937)[1] Ayşe Işıl Önalp (1940)[1] |
| Ebeveyn(ler) | Raif Erim[1][2] Macide Erim[1][2] |
| Bitirdiği okul | Galatasaray Lisesi, İstanbul Hukuk Fakültesi, İstanbul |
| Mesleği | Akademisyen · Hukukçu · Siyasetçi |
İsmail Nihat Erim[1][2] (17 Mart 1912, Kandıra, Kocaeli - 19 Temmuz 1980, İstanbul), Türk hukukçu, akademisyen ve siyasetçi. Türkiye Büyük Millet Meclisinde beş dönem Cumhuriyet Halk Partisinden milletvekili olarak siyaset yapan Erim, 1948-50 yılları arasında bayındırlık bakanlığı ve başbakan yardımcılığı görevlerinde bulundu. 12 Mart Muhtırası'nın ardından 1971-1972 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olarak görev aldı.[3] 19 Temmuz 1980 tarihinde İstanbul Dragos'ta Devrimci Sol militanları tarafından düzenlenen suikast sonucunda 68 yaşında öldü.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk yılları, eğitimi ve akademisyenliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Nihat Erim, 17 Mart 1912 tarihinde, bugün Kocaeli sınırları içinde kalan İstanbul vilayetine bağlı Kandıra kazasında doğdu. Raif Bey ve Macide Hanım'ın oğludur.[1][2] Erim'i konu alan doktora tezinde Yazar Ahmet Gülen, Erim'in doğum tarihinin Erim'in damadı Akın Önalp tarafından 4 Kasım 1911 olarak bildirildiğini belirtmiştir.[4]
Galatasaray Lisesini, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Paris Hukuk Fakültesinde doktora yaptı. 1939 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesine kamu hukuku doçentliğine atandı, 1941 yılında profesör oldu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesindeki kamu hukuku derslerine ek olarak Siyasal Bilgiler Okulunda devletler hukuku dersleri verdi. 1959-1961 yılları arasında BM Uluslararası Hukuk Komisyonu üyesi olarak görev aldı.
Siyasi kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]1943-1950 yılları arasında CHP Milletvekili olarak TBMM'de bulundu, 2. Saka Hükûmetinde bayındırlık bakanlığı, Günaltay Hükûmetinde başbakan yardımcılığı yaptı. Demokrat Partinin yerel seçimleri boykot etmesi üzerine 30 Mayıs 1946'da ünlü, "... sosyal bünyede derin rahatsızlıklar müşahede edildiğinde bunu gidermenin yolu, bir müddet için 'hürriyet ilâhının üzerine bir şal örtmek' ve yukardan aşağı bir otorite tesis eylemektir." sözlerini yazdı.[5] CHP muhalefete geçtikten sonra partinin yayın organı Ulus'un başyazarlığını üstlendi. Bu gazetenin 1953 yılında kapanması üzerine 1955 yılına kadar Yeni Ulus ve Halkçı gazetelerini çıkardı. Başbakan Adnan Menderes'in isteği üzerine Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nın hazırlanmasında görev aldı. 1961 yılında CHP Milletvekili olarak yeniden TBMM'ye döndü. CHP içinde İsmet İnönü'nün başlattığı "Ortanın Solu" hareketine katıldı, daha sonra CHP'den ayrılarak Cumhuriyetçi Güven Partisini kuracak olan Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu'yla birlikte muhalefet etti.
12 Mart 1971 Muhtırası'nın ardından CHP'den ayrılması koşuluyla hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 26 Mart 1971 tarihinde kurduğu askerî cunta hükûmeti 3 Aralık 1971 tarihinde istifa etti. Yeniden hükûmeti kurmakla görevlendirildi, kurduğu 34. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti 22 Mayıs 1972 tarihine kadar işbaşında kaldı. 1961 Anayasası'nın Türkiye'ye ''lüks'' olduğunu ifade etti[kaynak belirtilmeli] ve 12 Mart Muhtırası'nı verenlerin direktifi doğrultusunda Anayasa'nın 40 maddesinde değişiklikler yaptırdı.[6] Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın idam edilmelerine kadar varacak olan ve "Balyoz Harekâtı" olarak bilinen uygulamaları başlatması nedeniyle "Balyoz" lakabıyla anıldı.[kaynak belirtilmeli] 1977 yılına kadar Cumhuriyet Senatosunda Kontenjan Senatörü olarak görev yaptı.
Özel yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bayan Kamile (1911) ile evli olup Işık Asım (1937) ve Ayşe Işıl Önalp'in (1940) babasıdır.[1]
Kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıbrıs'la ilgili anı ve gözlemlerini, "Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs" adıyla 1975 yılında kitaplaştırdı. Ölümünden yıllar sonra Yapı Kredi Yayınları tarafından "12 Mart Anıları" ve "Günlükler"i yayımlandı.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]15 Temmuz 1979 günü evine patlayıcı madde atılan ve bir zarar görmeyen Nihat Erim, bir yıl sonra ise 19 Temmuz 1980 tarihinde İstanbul Maltepe Dragos'taki Deniz Kulübünün önünde Dev-Sol militanları tarafından düzenlenen suikast sonucu öldü.[7] Olay yerinde, "Faşist Gün Sazak'tan sonra faşist Erim’i de işkenceleri ve devrimcilerin katlini protesto için cezalandırdık. (Devrimci Sol)" yazılı bir bildiri bulundu. Ölümü Türkiye çapında büyük yankı yaptı, Bülent Ecevit ve Alparslan Türkeş millî birlik çağrısında bulundu, basın büyük tepki gösterdi.
22 Temmuz 1980'de düzenlenen cenaze töreni sonrası Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h "Türk Parlamento Tarihi II. Cilt" (PDF). 12 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c d "TBMM Albümü 4. Cilt (1960-1983)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 21 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Başbakanlarımız". TBMM.gov.tr. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014.
- ^ "Ahmet Gülen-Türk Siyasal Hayatında Nihat Erim" (PDF). 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Demirkırat Belgeseli 2. Bölüm | Dövüş | 32.Gün Arşivi". 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "12 Mart Belgeseli 10. Bölüm | Rövanş | 32.Gün Arşivi". 12 Mart Belgeseli. 32. Gün. 25 Nisan 2017. 9 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.
- ^ "20 Temmuz 1980, Cumhuriyet: NİHAT ERİM ÖLDÜRÜLDÜ". 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Meydan-Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedisi, Cilt:4 s.319. Meydan Yayınevi, İstanbul.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Nihat Erim ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- İsmail Nihat Erim Biyografisi4 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Süleyman Demirel |
13. Türkiye başbakanı 26 Mart 1971 - 22 Mayıs 1972 |
Sonra gelen: Ferit Melen |
| Önce gelen: Faik Ahmet Barutçu |
Türkiye Başbakan Yardımcısı 16 Ocak 1949 - 22 Mayıs 1950 |
Sonra gelen: Samet Ağaoğlu |
| Önce gelen: Kasım Gülek |
Türkiye Bayındırlık Bakanı 10 Haziran 1948 - 16 Ocak 1949 |
Sonra gelen: Hasan Şevket Adalan |
- 33. Hükûmet - 12 Mart Dönemi, 1. Nihat Erim Hükûmeti
- 34. Hükûmet - 12 Mart Dönemi, Nihat Erim-Ferit Melen Hükûmeti
- 1912 doğumlular
- Kandıra doğumlular
- Kocaeli ili doğumlu siyasetçiler
- TBMM 7. dönem Kocaeli milletvekilleri
- TBMM 8. dönem Kocaeli milletvekilleri
- TBMM 12. dönem Kocaeli milletvekilleri
- TBMM 13. dönem Kocaeli milletvekilleri
- TBMM 14. dönem Kocaeli milletvekilleri
- Cevdet Sunay tarafından seçilen cumhuriyet senatörleri
- TBMM Cumhuriyet Halk Partisi Grup Başkanvekilleri
- Hukukçu Senatörler
- Türk hukuk akademisyenleri
- TBMM Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Grubu Başkanları
- TBMM Anayasa Komisyonu Başkanları
- TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanları
- Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Türk Grubu
- Türk Hukuk Kurumu
- Cumhuriyet Halk Partisi Parti Meclisi üyeleri
- Galatasaray Lisesinde öğrenim görenler
- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğrenim görenler
- Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilenler
- Suikast sonucu ölen Türk siyasetçiler
- 1980'de ölenler
- Türkiye'de cinayet sonucu ölenler
- İstanbul ilinde ateşli silahtan ölenler
- Türkiye başbakanları
- 12 Mart Muhtırası
- Türkiye çevre, şehircilik ve iklim değişikliği bakanları
- Türkiye başbakan yardımcıları
- Birleşmiş Milletler Türk yetkilileri
- 17. Türkiye Hükûmeti
- 18. Türkiye Hükûmeti
- Fransa'daki Türk gurbetçiler
- Paris Üniversitesinde öğrenim görenler