Petrisi
Petrisi (Gürcüce: პეტრისი), tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Akkiraz (Kavtarnagebi) köyünün sınırları içinde ortadan kalkmış bir köydür. Petresi (პეტრესი) olarak da bilinen köyden geriye, Petrisi Kalesi'nin yıkıntıları ulaşmıştır.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Petrisi veya Petresi adı, kişi adı olan Petre’den türemiş olmalıdır ve Petre'ye ait yer anlamına gelir. Bu yer adı Türkçeye Bedris ve Bedres şeklinde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Bedris (بدریس) ve Çıldır Eyaleti cebe defterinde (1694-1732) Bedres (بدرس) şeklinde geçer.[2][3]
Petresi köyünün bulunduğu Cavaheti bölgesi, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan yerlerden biridir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 1578 yılında Gürcülerden ele geçirmiştir. Petrisi Kilisesi ile Petrisi Kalesi de bu dönemden kalmıştır.
Petrisi köyü, 1595 tarihi ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Çıldır livasının Kurd Kala nahiyesine bağlıydı. Bu sırada köyde sadece 3 Hristiyan hane yaşıyordu. Bir Gürcü köyü olan Petrisi’de buğday, arpa, çavdar ve keten tohumu tarımı ile arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[2][4]
Petrisi köyü Çıldır Eyaleti’nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterindeki Hicri 1126 (1714/1715) tarihli kayda göre aynı idari konuma sahipti. Köyün hasılası 3.999 akçe idi ve burası Abdullah adında birine tahsis edilmişti.[3] Köyün bu dönemden sonra ortadan kalktığı veya Kavtarnagebi köyünün mahallesine dönüştüğü bu kayıttan da anlaşılmaktadır. Nitekim 19. yüzyıldaki kayıtlarda adı geçmemektedir.
Petrisi köyü, Kavtarnagebi köyünün yakınında bulunuyordu. 1886 Rus nüfus tespitinde Kavtarnagebi Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Tzkarostavi nahiyesinin bir köyü olarak kaydedildiği halde Petrisi geçmemektedir.[5] Petrisi ortadan kalkmış, geriye sadece aynı adı taşıyan kale kalmıştı.[2] Nitekim Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, 1902 yılındaki araştırma gezisi sırasında "Kartanakev" (Kavtarnagebi) yakınlarında, nehrin kıyısında, Petrisi Kalesi ve kalenin içinde alışılagelmiş tipte küçük bir kilisenin bulunduğunu yazmıştır.[6]
Petrisi köyünün yerleşim alanı Akkiraz (Kavtarnagebi) köyünün 4,2 kilometre güneybatısında bulunmaktadır. Gürcülerden kalma ve içinde bir kilisenin bulunduğu Petrisi Kalesi, bugün de büyük ölçüde ayaktadır.[1] Ancak içindeki kilise günümüze ulaşmamıştır. Petrisi köyünde ayrıca Hristiyan nüfusun ibadet yeri olan köy kilisesi bulunuyordu. Bu kilise de günümüze ulaşmamıştır.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 65. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b c "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 429". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2024.
- ^ a b "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი: 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, Sıra no: 373". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 292". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 434". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2024.
- ^ Ekvtime Takaişvili, Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск XII veya Христианские памятники, Moskova, 1909, s. 64.
- ^ "ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები (2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2021, s. 69. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9746-3-2