Eşmepınar, Çıldır
| Eşmepınar | |
|---|---|
 | |
 Köyden bir görünüm | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Eşmepınar Eşmepınar'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1889 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 296 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Eşmepınar, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Eşmepınar köyünün en eski adı Pruti'dir. Gürcüce bir kelime olan Pruti (ფრუტი), sisli çiseyi ifade eder.[4] Bu yer adı Türkçeye Purud ve Purut şeklinde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osanlı mufassal defteri ile Osmanlı cebe defterinde Purud (پورود) olarak geçer.[5][6] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise Purut (پوروت) şeklinde yazılmıştır.[7] Ortadan kalkmış olan Zakartzminda köyünün yerleşim alanı Eşmepınar köyünün sınırları içindedir.
Tarihsel Tao-Klarceti bölgesinin Çrdili kesiminde yer alan Pruti'nin eski bir yerleşme olduğu, Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği toprakların tahririni içeren 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan'da kayıtlı olmasından da anlaşılmaktadır. Pruti, erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı sınırları içinde kalan bölgede yer alıyordu. 11. yüzyılın son çeyreğinde Büyük Selçuklu egemenliğine giren bölge, daha sonra Samtshe-Saatabago (1268-1625) sınırları içinde kaldı. 16. yüzyılın sonlarına doğru Samtshe-Saatabago topraklarının büyük kısmını ele geçiren Osmanlılar burada Çıldır Eyaleti’ni kurdu ve Pruti de bu eyaletin içinde yer aldı.
1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre köyün nüfusu 16 haneden oluşuyordu. Bu tarihte köyde Gürcü soyadlarıyla birlikte Piraziz, Leona, Maharebel, Şedoşa, Papuna, Davita, Elisa, Manase gibi adlar taşıyan erkekler vergi yükümlüsü olarak kaydedilmiştir. Köy yıllık 11.000 akçe vergi ödüyordu. Bu tarihte köy Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı.[8] Pruti, 18. yüzyılın başlarında da aynı idari konuma sahipti.[9] Osmanlı döneminde Pruti bu eyalet sınırları içinde keten tarımı yapılan yerlerden biriydi.[10]
Pruti köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterindeki kayda göre aynı idari konuma sahipti. Hicri 1117 (1705/1706) tarihinde köyün hasılası 16.000 akçe idi ve burası aynı yıl önce Yusuf, sonra Hüseyin adında birine verilmişti.[11]
Pruti, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya İmparatorluğu’na bırakıldı. Savaşın hemen sonrasında, 1878 yılında köyde 27 hane yaşıyordu.[12] 1886 tarihli Rus nüfus kayıtlarına göre köyde 245 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Türklerden oluşuyordu. I. Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli'nin verdiği bilgiye göre ise, o tarihte Pruti’de 29 hanede 400 Müslüman Gürcü yaşıyordu.[13]
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Pruti bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Ardahan ve Artvin bölgeleri ile geçici olarak Batum'u fiilen sınırlarına kattı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Pruti’nin de içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[14]
Pruti köyünde günümüze ulaşmış önemli bir tarihsel yapı bulunmamaktadır. Bugünkü köyün merkezinde yapım tarihi bilinmeyen bir kilise varlığı bilinmektedir. Tek nefli bir yapı olan bu kiliseden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır.[15]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Eşmepınar köyü, Ardahan il merkezine 44 km, Çıldır ilçe merkezine ise 2 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 296[2] |
| 2021 | 305[2] |
| 2020 | 311[2] |
| 2019 | 318[2] |
| 2018 | 314[2] |
| 2017 | 325[2] |
| 2016 | 329[2] |
| 2015 | 331[2] |
| 2014 | 330[2] |
| 2013 | 336[2] |
| 2012 | 346[2] |
| 2011 | 349[2] |
| 2010 | 357[2] |
| 2009 | 362[2] |
| 2008 | 381[2] |
| 2007 | 396[2] |
| 2000 | 412[16] |
| 1990 | 643[17] |
| 1985 | 846[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Esmepinar, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Eşmepınar Köy Nüfusu". Nufusune.com. 10 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "ფრუტი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 9 Temmuz 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 390". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 300". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt (1958), s. 390, II. (1941), s. 264.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 116.
- ^ "Yüzyılda Çıldır, Posof ve Büyük Ardahan Sancaklarında Zeyrek Tarımı" Yazar: Doğukan Özcan". 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, Sıra no: 137, 138
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt (1958), s. 390.
- ^ Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 3 Ekim 1917, sayı. 216.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 216, ISBN 9789941478178.
- ^ a b "Eşmepınar Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.