Samtzubi
Samtzubi (Gürcüce: სამწუბი), tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Sabaholdu köyünün sınırları içinde yerleşim yeriydi.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Samtzubi (სამწუბი) adının Gürcü coğrafyasına özgü bir yer adı olduğu, Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda bu adı taşıyan üç köyün bulunmasından anlaşılmaktadır. Gürcüce bir eserde de Samtzubi adını taşıyan bir dereden (სამწუბთ ღელე) söz edilmiştir.[1] Bu yer adının “sami” (სამი) ve “tzubi” (წუბი) kelimelerinden oluştuğu anlaşılmaktadır. “Sami” Gürcücede üç anlamına gelir.[2]
Samtzubi köyünün bulunduğu Cavaheti, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 1578 yılında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün kilisesi olan Samtzubi Kilisesi bu dönemden kalmıştır.[3]
Samtzubi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Samzub (صامزوب) şeklinde kaydedilmiştir. Gürcistan Vilayeti içinde Ahalkalaki livasının Nialiskuri nahiyesine bağlı olan köy bu tarihte boşalmış bulunuyordu. Bu deftere göre Ahalkalaki livasının Akşehir nahiyesine ve Ahaltsihe livasının Çaçaraki nahiyesine bağlı iki köy de Samtzubi adını taşıyordu.[1]
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1902 yılında Samtzubi adını Rusça “Sansut” (Сансут) şeklinde yazmış ve bir bölgeden bu adla söz etmiştir. Takaişvili söz konusu tarihte köyün Gürcü kilisesini tanımlarken, eski köyün evlerinin kalıntılarının varlığından da söz etmiştir.[4] Günümüzde Türkçe kaynaklarda köyün kilisesi ve bulunduğu yer “Sansop” olarak adlandırılmaktadır.
Sabaholdu köyünün güneydoğusunda, Samtzubi köyünün yerleşim alanında bulunan Samtzubi Kilisesi, tek nefli ve dikdörtgen planlı (8,5 x 5 m) planlı bir yapı olup doğuda yarım dairesel bir apsisi bulunmaktadır. Kilisenin etrafındaki taş duvarın günümüze izleri ulaşmıştır. Takaişvili, kilisenin dışının güzel kabartmalarla süslü olduğunu, Gürcü alfabesinin Hutsuri karakteriyle batı duvarında çatının altında Meryem ve İsa kabartmasının üzerinde Aziz Meryem Ana (წჲ ღ~თის მშბლი) ve giriş kapısının üzerinde "Kozman ve Damiane" (კ~ზ მ~ნ, დ~მნე) yazılarının var olduğunu belirtmiştir.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 210, 332, 375". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024.
- ^ "სამი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 24 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 66. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b Ekvtime Takaişvili, Kafkasya Arkeolojisi Materyalleri (Материалы по археологии Кавказа), Moskova, 1909, s. 63-64.