Siraurta
Siraurta (Gürcüce: სირაურთა), tarihî Palakatsio bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Gölbelen (Urta) köyünün sınırları içinde ortadan kalkmış bir köydür.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcüce bir yer adı olan Siraurta (სირაურთა), Gürcü dilindeki “sira” (სირა) kelimesi ile “Urta” (ურთა) adından oluşur. Gürcü diline girmiş olan Yunanca “sira” (σειρά), dizi, sıra gibi anlamlara gelir. Siraurta, Urta'nın sırasında bulunan yerleşim anlamı taşımaktadır. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Siraurta'nın Urta köyünün yanında olduğu belirtilmiştir.[1][2][3] Şavşat ilçesinde Sinkoti köyünün yakınındaki köy de Sirasinkoti adını taşıyordu.
Siraurta köyünün bulunduğu tarihî Palakatsio bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 1578 yılında ele geçirmiştir.
Siraurta köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde Siraurta (سرە اورتە) şeklinde geçer. Bu sırada köy, Gürcistan Vilayeti içinde, Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Urta köyünün yakınında olduğu belirtilen Siraurta'nın nüfusu 22 Hristiyan haneden oluşuyordu. Köyde buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu. Söz konusu defterde Meredisi köyünün de Siraurta'nın yakınında bulunduğu belirtilmiştir.[1][4][5] Siraurta köyünün bugünkü Gölebakan ile Gölbelen köylerinin arasında yer aldığı anlaşılmaktadır.
Siraurta köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde "Şida Urta" (شید اورتە) olarak geçer veya bu yerleşim merkezinin Osmanlıca yazılışı bu şekilde okunmuştur. Hicri 1116 (1704-1705) tarihinde aynı idari konuma sahip olan köyün hasılası 8.500 akçe idi.[6]
Osmanlı mufassal defterini yayımlayan Gürcü Türkolog Sergi Cikia, köyün Osmanlıca adının ilk kelimesini nihai biçimde okuyamamış ve Urta köyüne yakın olması üzerinden bu yerleşim merkezinin adının "Şida Urta" (İç Urta) veya "Zeda Urta" (Yukarı Urta) olabileceğini belirtmiştir.[1][7] Sira Urta veya Şifa Urta adının 1886 tarihli Rus nüfus sayımında geçmemiş olması, bu tarihten önce bu yerleşim merkezinin köy olmaktan çıktığını göstermektedir.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 406". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2025.
- ^ ""ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი (Gürcü Dilinin Açıklamalı Sözlüğü)". 11 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2025.
- ^ ""σειρά" – Βικιλεξικό". 11 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2025.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი : თარგმანი : წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 273". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2025.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი : წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 273". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2025.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, Sıra no: 103". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2025.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი : თარგმანი : წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 273". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2025.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 403-442". 29 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2025.