Suudi Arabistan
Suudi Arabistan | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan "لا إله إلا الله محمد رسول الله" "Allah'tan başka ilah yoktur ve Muhammed onun elçisidir." (Kelime-i Tevhid)[1] | |||||||||||
.svg) | |||||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Riyad 24°39′K 46°46′D / 24.650°K 46.767°D | ||||||||||
| Resmî dil(ler) | Arapça | ||||||||||
| Resmî din | İslam | ||||||||||
| Demonim | Suudi (Arap) | ||||||||||
| Hükûmet | Üniter mutlak monarşi İslam devleti | ||||||||||
| |||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||
• Toplam | 2.149.690 km2 (13.) | ||||||||||
• Su (%) | 0,7 | ||||||||||
| Nüfus | |||||||||||
• 2022 sayımı |  32,175,224[2] (48.) | ||||||||||
• Yoğunluk | 15/km2 (218.) | ||||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2025 tahminî | ||||||||||
• Toplam |  $2.230 trilyon[3] (18.) | ||||||||||
• Kişi başına | $61,923[3] (30.) | ||||||||||
| GSYİH (nominal) | 2025 tahminî | ||||||||||
• Toplam |  $1.084 trilyon[3] (19.) | ||||||||||
• Kişi başına | $30,099[3] (39.) | ||||||||||
| Gini (2013) |  45.9[4]orta | ||||||||||
| İGE (2023) | 0.900[5] çok yüksek · 37. | ||||||||||
| Para birimi | Saudi riyal (SR) (SAR) | ||||||||||
| Zaman dilimi | UTC+03:00 (AST) | ||||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||||
| Telefon kodu | 966 | ||||||||||
| İnternet alan adı | .sa | ||||||||||
Suudi Arabistan, resmî adıyla Suudi Arabistan Krallığı (Arapça: المملكة العربية السعودية, el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye), Arap Yarımadası'nda bulunan en büyük ülkedir.[6] Kuzeybatıda Ürdün; kuzey ve kuzeydoğuda Irak; doğuda Kuveyt, Katar, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri; güneydoğuda Umman; güneyde Yemen ile komşudur. Kuzeydoğusu Basra Körfezi ve batısı Kızıldeniz ile çevrilidir.[6] Buraya "iki kutsal caminin arazisi" de denir çünkü İslam'a göre iki kutsal şehir olan Mekke ve Medine bu ülkededir. Suudi Arabistan, Orta Doğu'daki bütün Körfez ülkeleri gibi hızla gelişmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Günümüz Arabistan sınırlarını kapsayan İslam öncesi Arabistan toprakları, çeşitli antik kültür ve medeniyetlere ev sahipliği yapmaktaydı. Arabistan'ın tarih öncesi dönemi dünyadaki insan aktivitesinin en eski örneklerinden bazılarını sunmaktadır. Dünyanın en yaygın ikinci dini olan İslamiyet, Arabistan'da doğmuştur. İslam peygamberi Muhammed, 7. yüzyılda Arabistan halkını birleştirdi ve Arabistan'ı bir İslam devleti haline getirdi. Muhammed'in 632 yılında ölümünün ardından takipçileri çok büyük ve benzeri görülmemiş toprakları (Batıda İber Yarımadası, doğuda Orta Asya ve Güney Asya'nın bir bölümü) onyıllar içinde hızla ele geçirerek devletin sınırlarını Arabistan'ın ötesine ulaştırdı. Günümüz Suudi Arabistan'ından gelen Arap hanedanları Raşidun (632-661), Emevi (661-750), Abbasi (750-1517) ve Fatımi (909-1171)halifeliklerini ve Asya, Afrika ve Avrupa'daki diğer sayısız hanedanları kurdu.
Günümüz Suudi Arabistan'ı eskiden esas olarak dört ayrı tarihî bölgeden oluşuyordu: Hicaz, Necd, Doğu Arabistan'ın El-Ahsa ve Güney Arabistan'ın Asir bölgesi. Suudi Arabistan Krallığı, 1932 yılında Kral Abdülaziz tarafından kuruldu. 1902'de atalarının klanı olan Suud Hanedanı'nın Riyad'ı ele geçirmesiyle başlayan bir dizi fetihle dört bölgeyi tek devlet çatısında birleştirdi. Suudi Arabistan; o zamandan beri kralın, Suud kraliyet ailesi prenslerinin ve ülkenin geleneksel seçkinlerinin son derece otoriter bir rejimi yönettiği bir mutlak monarşidir. Sünni İslam içindeki aşırı muhafazakar bir dinî hareket olan Vehhabilik, 2010'larda dini akımın gücü önemli ölçüde aşınmış olmasına rağmen "Suudi kültürünün baskın bir özelliği" olarak tanımlanmıştır. Suudi Arabistan, Temel Kanununda kendisini resmi dini İslam, resmi dili Arapça ve başkenti Riyad olan egemen bir Arap İslam devleti olarak tanımlamaya devam ediyor. Suudi Arabistan, İslam'ın en kutsal iki yeri olan Mescid-i Haram ve Mescid-i Nebevî'ye atıfta bulunularak bazen "İki Kutsal Caminin Ülkesi" olarak adlandırılır.
Suudi Arabistan'da petrol ilk olarak 3 Mart 1938'de keşfedildi ve bunu Doğu Bölgesi'nde keşfedilen birkaç başka buluntu izledi. Suudi Arabistan o zamandan beri ABD'den sonra dünyanın en büyük petrol üreticisi ve en büyük petrol ihracatçısı haline gelmiştir. Ülke dünyanın en büyük ikinci petrol rezervi ve altıncı en büyük gaz rezervine sahiptir. Krallık, son derece yüksek İnsani Gelişme Endeksi ile Dünya Bankası tarafından yüksek gelirli bir ekonomi ve G20'nin büyük ekonomileri arasında yer alan tek Arap ülkesi olarak sınıflandırılıyor.
Krallık, GSYİH'sinin %8'ini (Umman'dan sonra dünyanın en yüksek seviyesi) askeriyeye ayırmaktadır. Bu da onu ABD ve Çin'den sonra dünyanın en büyük üçüncü askeri harcama yapan ülkesi ve dünyanın en büyük silah ithalatçısı konumuna getirmektedir. 2015'ten 2019 yılına değin ABD'nin Orta Doğu'ya yaptığı tüm silah ihracatının yarısı Suudi Arabistan tarafından satın alınmıştır. BICC'ye göre, Suudi Arabistan dünyanın en militarize edilmiş 28. ülkesidir ve İsrail'den sonra bölgede niteliksel olarak en iyi ikinci askeri teçhizata sahiptir. 2010'ların sonlarına doğru, esas olarak Yemen'deki savaş suçları iddiaları nedeniyle ve özellikle Cemal Kaşıkçı suikastının ardından Suudi Arabistan'a silah satışının durdurulması için sürekli çağrılar yapıldı. Ülke, Yemen İç Savaşı'ndaki rolü, terörizme sponsorluk iddiası ve ölüm cezasının aşırı ve çoğu zaman yargı dışı kullanımının yanı sıra insan kaçakçılığı, dini azınlıklara ve ateistlere karşı devlet destekli ayrımcılık ve antisemitizme ve şeriat yasasının katı yorumuna karşı yeterli önlemlerin alınmaması ile karakterize edilen zayıf insan hakları sicili de dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle eleştirilmektedir.
Suudi Arabistan hem bölgesel hem de orta güç olarak kabul ediliyor. Suudi Arabistan ekonomisi Orta Doğu'nun en büyük ve dünyanın on sekizinci en büyük ekonomisidir. Suudi Arabistan ayrıca 34,2 milyonluk nüfusunun yaklaşık yarısı 25 yaşın altında olan dünyanın en genç nüfuslarından birine sahiptir. Suudi Arabistan, Körfez İşbirliği Konseyi üyesi olmasının yanı sıra Birleşmiş Milletler, İslam İşbirliği Teşkilatı, Arap Birliği, Arap Hava Taşıyıcıları Örgütü ve OPEC'in aktif ve kurucu üyesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Arap Yarımadası'nın büyük bölümünde binlerce yıl boyunca göçebe kabile yaşamı sürdürüldü. Muhammed'in takriben 570'te Mekke'de doğması, dünya tarihinde Arabistan'ın önemini artırdıysa da, Emevi sülalesinin, Şam'ı başkent yapmasıyla, İslâm dünyasının ağırlık merkezi Suriye'ye kaydı (692). Arap Yarımadası 16. yüzyıldan I. Dünya Savaşı'na kadar, Osmanlı yönetiminde kaldı. 1730'larda ortaya çıkan Vehhabi hareketi 1745'te Suud ailesi tarafından benimsendi.[7] 1902'de Kuveyt'te sürgünde bulunan Abdülaziz bin Suud, Riyad'a dönerek yeniden siyasal birlik arayışlarına başlar. Aynı yıllarda Osmanlı devleti bu fiili durum karşısında bir çözüm olarak Abdülaziz'in babası Abdurrahman'ı Riyad kaymakamı olarak tayin eder. Balkan savaşının sürdüğü sıralarda Osmanlı askerlerinin bölgede azaltılmasını fırsat bilen Necit emîri ve vahhabi imamı olan Abdülaziz bin Suud, idari merkez olan Hasa/Ahsa'yı ele geçirir (1913).[8] Sonra, 1921-1926 arasında Ha'il, Mekke, Cidde ve Asir'i ele geçirerek topraklarını genişletti ve 1926'da Hicaz kralı, 1932'de Suudi Arabistan kralı ilan edildi. 1936'da ilk petrol yatağının bulunduğu, ama II. Dünya Savaşı'na kadar ciddi bir kuyu açma çalışması yapılmayan ülkede, Abdülaziz El Suud'un ölümünden (1953) sonra, yerine geçen oğlu Suud bin Abdül Aziz'den itibaren kral aynı zamanda başbakan olarak görevlendirildi. Suud bin Abdül Aziz 1964'te Suudi aile meclisinin kararıyla tahttan indirildi ve yerine kardeşi Faysal bin Abdül Aziz geçirildi (2 Kasım 1964). Ülkeyi modernleştirme girişimlerine başlayan Faysal bin Abdül Aziz'in 1975'te yeğenlerinden biri tarafından öldürülmesinden sonra, yerine geçen kardeşi Halid bin Abdül Aziz, 1979 Mısır-İsrail Barış Antlaşması'na şiddetle karşı çıkmakla birlikte, Arap-İsrail anlaşmazlığında ılımlı bir siyaset izledi, Halid bin Abdül Aziz'in 1982'de ölmesiyle yerine Fahd bin Abdül Aziz geçti. Günümüzde Suudi Arabistan devletinin kralı Selman bin Abdülaziz el-Suud'dur.
Devlet yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Suudi Arabistan, şeriat yasalarının anayasa olarak kabul edildiği bir krallıktır. Hem yürütme gücünü, hem yasama gücünü elinde tutan kral, Bakanlar Kurulunu kendi atar ve kararlarını veto etme hakkına sahiptir.[9] Yönetimle ilgili önemli kararların aşağı yukarı tümü, Suudi ailesi tarafından alınır. Siyasal parti de, yasama organı da bulunmamakla birlikte, her yurttaş "meclis" diye adlandırılan düzenli dinleme oturumlarına doğrudan başvurarak krala şikâyetlerini iletebilir, yardımını isteyebilir.
Suudi Arabistan'da kral seçimi ile ilgili reforma gidilmiştir. Buna göre kral artık halefini kendi seçemeyecektir. Bunun yerine Kraliyet ailesi üyelerinden oluşan Biat adlı özel bir konsey gizli oylama yöntemiyle yeni kralı belirleyecektir. 3 aday ise kral tarafından tespit edilecek, ancak Konsey, yönetim için yetersiz gördüğü kralın haklarını elinden alma gücüne sahip olacaktır.[kaynak belirtilmeli]
Toplum yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Suudi Arabistanlıların büyük bölümünü, yerli kabilelerin soyundan gelen Araplar oluşturmaktadır. Basra Körfezi kıyısında bir İranlı azınlık topluluğu yaşar. Yabancı işçilerin sayısında son yıllarda büyük bir azalma olmakla birlikte, ekonomi yabancı işgücüne bağımlı durumdadır.[10]
Resmî dil olan Arapça ve çeşitli lehçeleri, bütün nüfus tarafından konuşulur. Nüfusun %97'si Müslümandır.[11] Suudi vatandaşlarının çoğunluğu Selefi mezhebinden Sünnilerdir.[12] Şiiler Müslüman nüfusun %10-15'ini oluşturur.[13]
Nüfusun büyük bölümü Riyad, Cidde, Mekke, Taif, Medine, Dhahran, Dammam, El Huber ve Hufuf gibi büyük kentlerde toplanmıştır. Kırsal kesimde, göçebe Bedevilerin sayısı, yerleşik tarımcılarınkinden yüksektir. Rubülhali ve Nüfud çölleri bütünüyle ıssızdır; öteki yörelerde de çoğunlukla nüfus yoğunlukları düşüktür. Batı kıyısında, Riyad çevresinde ve doğudaki petrol alanlarındaysa, biraz daha yüksektir.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]1938'de petrol bulunmasına kadar ekonomisi Mekke ve Medine'yi ziyarete gelen hacılara ve hurma dışsatımına bağımlı olan Suudi Arabistan'ın, bu gelirleri günümüzde de sürmekle birlikte, ekonomisinin temeli petrole dayanır. Hükûmet, petrolden elde edilen gelirleri Suudi Arabistan'ı çok çeşitli bir sanayi ülkesine dönüştürmek için gerekli altyapıyı oluşturmak için kullanmıştır. Ham petrol ve petrol ürünlerinin, devlet gelirlerinin %90'dan çoğunu oluşturduğu ülkede, petrolün büyük bölümünü çıkaran ARAMCO şirketinde Suudi ailesinin payı 1973'te %25 iken, 1974'te %60'a, 1980'de de %100'e yükselmiştir.
Basra Körfezi kıyısındaki Jubail ve Kızıldeniz kıyısındaki Yanbu'da kurulan yeni ve büyük sanayi merkezlerinde, enerji kaynağı olarak petrol yataklarından boruyla getirilen doğalgaz kullanılmaktadır. Petrol yatakları, petro-kimya sanayisi ve yapay gübre üretimi gibi sanayi kollarının yanı sıra demir-çelik sanayisi, çimento sanayisi, besin sanayisi, vb. dallar hızla gelişmektedir.
Tarım alanında, hükûmet, besin ürünleri alanında dışsatıma bağımlılığı azaltmak için, tarım üretimini desteklemektedir. Yakın dönemde balıkçılık da gelişmeye başlamıştır.
Ayrıca, El Huber'de çıkarılan petrolde ülke ekonomisine yüksek katkılar sağlamaktadır. El Huber dışındaki bölgelerde de çıkartılan petrol en çok Ash Sharqiyah ve çevresinde çıkartılmaktadır. Dhahran'da, Dammam'da, Al Qatif'te ve bunlar dışında birçok şehirde çıkartılmaktadır.
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]| Suudi Arabistan büyük şehir ve merkezleri Birleşmiş Milletler (2017)[14] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sıra | Şehir adı | Bölge | Nüfus | Sıra | Şehir ismi | Bölge | Nüfus | ||
_(36864830374).jpg) Riyad |
1 | Riyad | Riyad | 6.506.700 | 11 | Katif | Doğu | 559.300 | |
| 2 | Cidde | Mekke | 3.976.400 | 12 | Hamis Muşayt | Asir | 549.000 | ||
| 3 | Mekke | Mekke | 1.919.900 | 13 | Hail | Hail | 441.900 | ||
| 4 | Medine | Medine | 1.271.800 | 14 | Hafar El-Batin | Doğu | 416.800 | ||
| 5 | Hüfuf | Doğu | 1.136.900 | 15 | Jubail | Doğu | 411.700 | ||
| 6 | Taif | Mekke | 1.109.800 | 16 | El-Harc | Riyad | 404.100 | ||
| 7 | Ed-Dammam | Doğu | 975.800 | 17 | Abha | Asir | 392.500 | ||
| 8 | Büreyde | El-Kasım | 658.600 | 18 | Necran | Necran | 352.900 | ||
| 9 | El-Huber | Doğu | 626.200 | 19 | Yanbu | Medine | 320.800 | ||
| 10 | Tebük | Tebük | 609.000 | 20 | El-Kunfuza | Mekke | 304.400 | ||
Temmuz 2013 itibarıyla nüfusun 5,5 ila 10 milyon arasında nüfusa sahip vatandaşlık verilmemiş göçmenler de dahil olmak üzere 26,9 milyon olduğu tahmin edilmekte idi. Suudi liderlerin uzun süredir nüfus sayımı sonuçlarını şişirme yönündeki tarihsel eğilimi nedeniyle nüfusun belirlenmesi kesin olarak mümkün olmamıştır. Suudi nüfusu, 3 milyon olduğu tahmin edilen 1950'den bu yana hızla arttı ve uzun yıllar yılda yaklaşık yüzde 3 nüfus artış oranı ile dünyadaki en yüksek nüfus artış oranlarından birine sahip oldu.
Suudi Arabistan halkının etnik bileşimini %90 Araplar ve %10 Afro-Araplar oluşturmaktadır. Suudilerin çoğu Hicazda (%35), Necdde (%28) ve Doğu Eyaletinde (%15) yaşıyor. Hicaz, Suudi Arabistan'ın en kalabalık bölgesidir.
1970'te, Suudilerin çoğunluğu kırsal yerlerde geçimlik bir yaşam sürdürmekteydi ancak 20. yüzyılın son yarısında krallık hızla kentleşti. 2012 yılı itibarıyla Suudilerin yaklaşık %80'i özellikle Riyad, Cidde veya Dammam olmak üzere kentsel metropollerde yaşamaktadır.
Suudi Arabistan nüfusu oldukça gençtir ve nüfusun yarısından fazlası 25 yaşın altındadır. Ülkede büyük bir yabancı uyruklu kesim bulunmaktadır. (CIA Factbook, 2013 itibarıyla Suudi Arabistan'da yaşayan yabancı uyrukluların ülke nüfusunun yaklaşık %21'ini (Diğer tahminlere göre %30 veya %33) oluşturduğunu tahmin ediyor. Göçmenler toplam nüfusun %38.3'ünü oluşturuyor. BM verilerine (2019) göre göçmen nüfus çoğunlukla Orta Doğu, Asya ve Afrika'dan gelmektedir. 1960'ların başlarında, Suudi Arabistan'daki köle nüfusunun 300 bin olduğu tahmin ediliyordu. Suudi Arabistan'da kölelik 1962 yılında resmen kaldırılmıştır.
Dil
[değiştir | kaynağı değiştir]Suudi Arabistan'ın resmi dili Arapçadır. Suudiler tarafından konuşulan Arapçanın en yaygın üç lehçesi Necd Arapçası (yaklaşık 14.6 milyon konuşan), Hicaz Arapçası (yaklaşık 10.3 milyon konuşan) ve Körfez Arapçasından (yaklaşık 960 bin konuşan) oluşmaktadır. Faifi dili 50 bin kişi tarafından konuşulur. Suudi İşaret dili yaklaşık 100 bin kişilik konuşma engelli topluluğu tarafından kullanılmaktadır. Büyük gurbetçi toplulukları ayrıca kendi dillerini de konuşurlar çoğunluğu 2018 verilerine göre Bengalce (~ 1.500.000), Tagalogca (~ 900.000), Doğu Pencapça (~ 800.000), Urduca (~ 740.000), Mısır Arapçası (~ 600.000), Rohingyaca, Kuzey Levant Arapçası (her ikisi de ~ 500.000) ve Malayalamca gibi dillerden oluşmaktadır.
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]Resmi olarak bütün Suudi Arabistan vatandaşları Müslüman kabul edilir ve Suudi Arabistan sakinlerinin neredeyse tamamı kendini Müslüman olarak tanımlamaktadır. Nüfusun %75 ila %90'ı İslam'ın Sünni mezhebine mensup iken %10 ila %25'i İslam'ın Şii mezhebine mensuptur. 18. yüzyılda Muhammed bin Abdülvehhâb tarafından Arap Yarımadası'nda yayılan Vehhabilik (mensupları Vehhabi kelimesini uygun görmediği için Selefilik şeklinde adlandırmayı tercih etmektedir) Sünni İslam'ın Suudi Arabistan'daki resmi ve baskın formudur. Şiilik gibi İslam'ın diğer mezhepleri sistematik olarak baskı altındadır.
Suudi Arabistanlı bir araştırmacı yazar olan Hamza el-Hasan'ın el-Cezire televizyonu için hazırladığı raporda Necid (orta) bölgesinde Hanbelilik içinde ortaya çıkmış Selefilik-Vehhabîlik'in yaygın olduğunu, Hicaz (batı) bölgesinde Şafiilik ve Malikilik'in yaygın olduğunu, Asir, Cizan ve Necran gibi güney bölgelerin karışık durumda olduğunu, resmi mezhep olan Selefilik dahil Malikilik, Şafiilik ve Şiilik'in Zeydilik ve İsmaililik mezheplerinin de bulunduğunu aktarmıştır. Kutayf ve el-İhsa olarak bilinen doğu bölgesinde ise Şiilerin çoğunlukta olduğunu, bunun yanı sıra Hanefilik, Malikilik ve Şafiilik mezheplerinin bazı aileler sayesinde ayakta kaldığını söylemiştir.[15]
Suudi Arabistan'da tahminlere göre neredeyse tamamı yabancı işçilerden oluşmak üzere 1.5 milyon Hristiyan yaşamaktadır. Suudi Arabistan Hristiyanların ülkeye yabancı işçiler olarak geçici iş için gelip çalışmalarına izin verirken ibadetlerini açıkça yerine getirmelerine izin vermemektedir. Suudi Arabistan, İslam'dan başka bir dine geçmeyi (irtidat) yasakladığı ve ölüm cezası uyguladığı için Hristiyan olan Suudi Arabistan vatandaşlarının yüzdesi resmi olarak sıfırdır. Pew Araştırma Merkezi'ne göre Suudi Arabistan'da neredeyse tamamı yabancı işçi olan 390.000 Hindu bulunuyor. Ateist ve agnostik inançlılar resmiyette "terörist" olarak adlandırılır. 2017 dini özgürlük raporunda, ABD Dışişleri Bakanlığı Suudi Arabistan'ı Özel Bir Endişe Ülkesi (CPC) olarak sınıflandırdı.
İklimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bitki örtüsü büyük ölçüde çöllerden oluşan ülkede yazlar çok sıcak ve kurak, kışlar ise serin ve kurak geçen çöl iklimi hakimdir.
Bitki örtüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Suudi Arabistan'ın iklim şartları nedeniyle ülkede bitki örtüsü olarak genelde çöl ağaçları olan hurma ve Palmiye ağaçları vardır.
İdari bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]Suudi Arabistan 13 idari bölgeye[16] (manatik idāriyya, – tekil mintakah idariyya), bu bölgeler de 118 ile ayrılmıştır. Bu sayı 13 bölge başkentini içerdiği gibi belediye başkanlar tarafından yönetilen farklı statüye sahip belediyeleri de kapsar.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ About Saufdi Arabia: Facts and figures 17 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Royal Embassy of Saudi Arabia, Washington D.C.
- ^ "Saudi Arabia Census Shows Total Population of 32.2 Million, of Which 18.8 Million are Saudis". وكالة الأنباء السعودية (Arapça). 2023-05-31. Erişim tarihi: 2025-04-30.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, April 2025 Edition. (Saudi Arabia)". www.imf.org. International Monetary Fund. 22 April 2025. Erişim tarihi: 26 May 2025.
- ^ "The World Factbook". CIA.gov. Central Intelligence Agency. 19 March 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 May 2019.
- ^ "Human Development Report 2025" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 6 May 2025. 6 May 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 May 2025.
- ^ a b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ Alliance of Muhammad ibn Saud & Muhammad ibn Abd-al-Wahhab 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., King Abdul Aziz Ibn Saud Information Resource
- ^ Decline and Revival 6 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., King Abdul Aziz Ibn Saud Information Resource
- ^ The Economist Democracy Index 2010 http://graphics.eiu.com/PDF/Democracy_Index_2010_web.pdf 6 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Saudi Arabia's Population". Alriyadh Newspaper. 5 Ağustos 2010. 18 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2010.
- ^ Mapping the World Muslim Population 25 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (October 2009), Pew Forum on Religion & Public Life. s. 16.
- ^ The Daily Star 27 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Lamine Chikhi. 27-11-2010.
- ^ "Saudi Arabia – Culture". Country Stats. 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2017.
- ^ "About ArRiyadh". High Commission for the Development of Ar-Riyadh. Erişim tarihi: 14 Haziran 2017.
- ^ Hamza El-Hasan, Suudi Arabistan’ın Mezhebi Haritası, Yakın Doğu Haber, 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi9 Mart 2023
- ^ "Administrative Divisions of The Kingdom of Saudi Arabia". mofa.gov.sa. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- CIA World Factbook - Suudi Arabistan 3 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Suudi Arabistan (eng)
| Egemen devletler |
|  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sınırlı tanınan devletler | |||||||
| Bağımlı ve diğer bölgeler |
| ||||||
.svg) | ||
Eğik yazılan devletler Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamaktadır. | ||
Hint Okyanusu'na kıyısı olan ülkeler ve bölgeler | ||
|---|---|---|
| Afrika |
|  |
| Asya |
| |
| Diğer | ||
| Üye Ülkeler |  | |
|---|---|---|
| Gözlemci Ülkeler | ||
| Aday Ülkeler | ||
| Diplomasi | ||
 | ||
| Otorite kontrolü |
|
|---|
