Tayyib Ebu'l-Kasım

Et-Tâyyîb Ebû'l-Kâsım (d: Hicrî 4 Rebiülahir 524 / Milâdî 16 Mart 1130, El-Moiz'ziyât'ûl Kahire - ö: Milâdî 1169) (Arapça: الطيب أبي القاسم aṭ-Ṭayyib Abī l-Qāṣim). Evvelki hâlife El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh'ın oğlu olan "Ebû’l-Kâsım" İsmâilîyye-Mustâlîlik mezhebinin Mustâ‘lî fıkhına göre yirmi birinci İmâmdır.

Tâyyîb’îyye fırkasının kurulması

Babası El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh Hasan Sabbah'ın fedayinleri tarafından Hicrî 3 Zilkade 524 / Milâdî 7 Ekim 1130 Salı günü katledildiğinde Tâyyîb henüz altı yedi aylıktı. Bu nedenle hilâfet makâmına getirilmesi mümkün değildi. "Et-Tâyyîb" taraftarları daha sonra onun adıyla anılan Tâyyîb’îyye fırkasını oluşturdular. Tâyyîb’îyye-Mustâ‘lî fıkhına göre Tâyyib bir köşeye saklanmadan evvel babası halife El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh zamanın Yemen Melikesi olan ve Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh tarafından "Hüccet-i Mûstensir" unvanıyla şereflendirilen "Ervâ el-Sûleyhi el-İsmâilîyye" (ʾArwà bint ʾAḥmad bin Muḥammad bin Qaasim bin Mūsà al-Ṣulayḥī al-ʾIsmāʿīliyyä)’ye kendisinin vefatından sonra yerine din ve devlet işlerinden tam sorumlu olacak olan ve "Dâvah" (Dâvet) hareketinin başına geçecek bir "Dâ'î el-Mutlak" ataması talimatını vermişti. "Banû Sûleyhîler" dâima Yemen'deki Zeydî hükümdârlara muhalefet etmişler ve Kahire'deki Fâtımî İsmâilîyye hanedanlığının himâyesi altıda yaşamayı tercih etmişlerdi.

İlk Dâ'î el-Mutlak

Fâtımî Hâlifesi Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh tarafından "Hüccet-i Mûstensir" ünvânıyla şereflendirilen Hindistan Fâtımî Dâvetçisi (1050-1100) Dâ'î (Asıl ismi: Baalam Nath) Molla Abadullah Vâli’ûl-Hind'in türbesi, Khambat, Gucerat, Hindistan.

Görevleri İsmâilîlik mezhebinin Kahire ve Yemen'deki iki büyük karargâhları arasındaki irtibatı tesis emek olan zamanın Dâ'î el-Beliğ'leri, 1126 yılında "Dâ'î el-Beliğ Lamak ibn Mâlik" ve oğlu "Dâ'î el-Beliğ Yahyâ ibn Lamak" idi. Hâlife El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh 1130 yılında Hasan Sabbah'ın fedayinleri tarafından öldürüldüğünde ise henüz yeni doğmuş bir bebek olan Tâyyîb'in "Dâvah" Hareketi'nin sorumluluğunu üstlenmesi mümkün olmadığından, Ervâ el-Sûleyhi, El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh'ın kendisine verdiği selâhiyeti kullanarak ilk Dâ'î el-Mutlak olarak Zû'ayib bin Mûsâ'yı görevlendirmişti. Ayrıca Yemen Melikesi Mûsâ'yı, hem "Dâvah" hareketini tam yetki ve sorumluluklarıyla Yemen'de idâre edebilecek, hem de bu hareketin tesirlerini tâ Hindistan'ın içlerinde hissettirebilecek kadar selâhiyetli kılmıştı. Melike Ervâ, Dâ’îliği siyasetten arındırılmış fakat dinî mes'elelerde mutlak otorite sahibi bir mevkiye dönüştürmek suretiyle, bu hareketin Yemen'de "Banû Sûleyhîler" Hanedânlığı'nın sona ermesinden sonra da bağımsız olarak yaşamını sürdürebilecek bir müessese haline gelmesinin temellerini atmış olmaktaydı.

52nci Dâ’î "Muhammed Burhan’ûd-Dîn"

Dâ'î el-Mutlak Mûsâ tam on dört yıl Yemen'de yaşamını sürdürdü. Onun Me'zûn'u yani selâhiyetli ve icâzetli temsilcisi ise "Seyyîdinâ Khattab bin Hasan" idi. Fâtımî Hâlifesi Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh tarafından "Hüccet-i Mûstensir" unvanıyla Hindistan'a İsmâilîyye mezhebini yaymak amacıyla gönderilen Fâtımî Dâvetçisi Molla Abadullah Vâli’ûl-Hind'in ölümünden sonra ise Dâ’î Zû’ayib, Molla Yakûb'u Hindistan Fâtımî "Dâvah" Hareketi'nin başına Dâvetçi-Vâli ("Veli") olarak atadı. Böylece Hindistan'da başlamış olan "Dâvah" Hareketi bu güne değin sürdü.

Günümüzde bu Fâtımî-Tâyyibî-Davûdîlik "Dâvah" Hareketi'nin başında Elli İkinci Dâ'î el-Mutlak "Muhammed Burhan’ûd-Dîn" seyyîdinânın De facto tâkipçisi durumunda bulunan Alevî-Tâyyîbî-Davûdî İsmâilîlileri'nin Elli Üçüncü Dâ'î el-Mutlak’ı Hindistan El-Cemeâ't-us Seyfiyeh Akademisi eski Rektörü Seyyîdinâ Mufaddal Seif'ûd-Dîn bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız: Dâvah, Dâ'î el-Mutlak, Davûdîlik ve Alevî-Tâyyîbî-Davûdî Dâ’î/Me’zûn el-Mutlak listesi

Dış bağlantılar

• Dâ'î el-Mutlak Seyyîdinâ'ların listesi (Davûdîlik)

Bibliyografya

• The Ismaili, their history and doctrine by Farhad Daftary
• Religion,learning and science by Young Lathan
• Medieval Islamic civilisation by Joseph w. Meri, Bacharach
• Sayyida Hurra: The Isma‘ili Sulayhid Queen of Yemen (Dr Ferhad Defteri)
• The Uyun al-akhbar is the most complete text written by an Ismaili/Tayyibi/Dawoodi 19th Dai Sayyedna Idris bin Hasan on the history of the Ismaili community from its origins up to the 12th century CE. period of the Fatimid caliphs al-Mustansir (d. 487/1094), the time of Musta‘lian rulers including al-Musta‘li (d. 495/1101) and al-Amir (d. 524/1130), and then the Tayyibi Ismaili community in Yemen...