Hattâbiyye - Vikipedi


Makale serilerinden

Bugünkü fıkhî mezhepler Sünnilik'in Dört fıkhî mezhebi: • Hanefî (İmâm-ı Â’zam Ebû Hanîfe) • Malikî (Mâlik bin Enes) • Şafi (Şafii) • Hanbelî (Ahmed bin Hanbel) Diğer Sünnî fıkıh mezhepleri: • Zâhirî (Davud el İsbehani ve İbn Hazm) • Selefî (Takiy’ûd-Dîn İbn-i Teymiyye) • Vahhâbîler (İbn-i Abd’ûl-Vahhâb) Şiîliğin İmamiye (Şiilik öğretisi) fıkhından Üç mezhep: • Zeyd’îyye (Zeyd bin Ali bin Zeynelâbidîn) • İsmâ‘îl’îyye/Yedicilik (Nizârî ve Mustâ‘lî) • İsnâ‘aşer’îyye/İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi) (Câferî ve Alevilik) Bâtınîler: • Dûrz’îyye • Nusayr’îyye • Ahmed’îyye Haricîler: • İbadiyye
İ'tikadî mezhepler İslâm'da İ'tikadî mezhepler • Asarî (Eserler) • Selef’îyye (Hanbelîler) • Şeyh’ûl-İslâm İbn-i Teymiyye • Ghulat Selef’îyye • Vahhabilik • Ehl-i Hadis • Cebriyye • Cebriye-i Hâlisa • Cebriye-i Mutavassita • Eş'ârîyye • Bâkıllân’îyye • Gazzâl’îyye • Bâtınî-Eş'ârîlik • Sünnilik Tarikat • Mâtürîdîyye • Kaderiyye • Cuhen’îyye (Irak Kolu) • Dımeşk’îyye (Şam Kolu) • Mutezile • Vâsıl’îyye • Huzeyl’îyye • Nazzâm’îyye • Hâitı’îyye • Bişr’îyye • Mâ’mer’îyye • Muzdâr’îyye • Sumâm’îyye • Hişâm’îyye • Câhiz’ıyye • Hayât’ıyye • Cûbbâ’îyye • Befşem’îyye • Ghulat Mutezile • Hâbit’îyye • Hımâr’îyye • Bâtınî-Mutezile • Müteşeyyî’ Tarikat • Mürcie • Sünnilik Mürcie • Bid'atçı Mürcie • Kerrâm’îyye • Müşebbihe (Antropoteizm) • Hulmân’îyye • Mücessime (Hulûl) • Ebû Müslim Horasânî • Sinbâd • El-Mukanna • Babekiyye • Hattâbiyye • Bezîg’îyye • Hattâbiyye • Muammer’îyye • Umeyr’îyye • Mufaddal’îyye • Muhammise • Cevâlik’îyye • Rum Abdalları • Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh)/Yedicilik • Karmat’îyye (Hamdân Kârmat) (Yediciler) • Türkistan Aleviliği (Nâsır Hüsrev) • Tasavvufî-Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh) • Alevilik • Alevilik Tarikat • İbâh’îyyûn • Nusayrilik (Nusayriler) • Dürzîlik (Hâkim bi-EmrʿAllâh) • Haşhaşiler (Hasan Sabbah) • Babailik (Baba İlyâs Horasanî) • Kızılbaş • Hurûfîlik (Fadl’Allah Yezdânî) • Bektaşilik (Balım Sultan) Kaynak: Muhammed Ebû Zehra, İslâm’da Siyâsî ve İ’tikadî Mezhepler Tarihi, Ethem Ruhi Fığlalı ve Osman Eskicioğlu Tercümesi, Yağmur, İstanbul, 1970.
Siyâsî mezhepler İslâm'da Siyâsî ekôller • Şîʿa-i Muhlîsîn: Sünnîler ve Zeydîler • Şîʿa-i Ulâ (Sünnilik) • Hanefîlik • Malikîlik • Şafiîlik • Zâhîrîler • Davud el İsbehani • İbn Hazm • Hanbelîlik • Selef-i Salihin • İbn Teymiye • Ghulat Selef’îyyûn • Vahhabilik • Zeydîlik • Betr’îyye/Sâlih’îyye • Cerîr’îyye/Süleyman’îyye • Yemen Zeydiliki • Kâsım’îyye • Hadâv’îyye • Muhteria • Mutarrif’îyye • Alavîler • Hasan el-Utruş • Kâsım’îyye • Ghulat Zeydilik • Cârûd’îyye • Nâim’îyye • Ya'kûb’îyye • Hariciler • Ezarikâ • Sufr’îyye • Necedât • Acrâd’îyye • İbâz’îyye • Ghulat Hariciler • Yezîdiyye • Meymuniye • Galiyye • Sebe’îyye (Abdullah bin Sebe) • Hattâbiyye (Ebû’l-Hattâb el-Esedî) • Bezîg’îyye • Hattâbiyye • Keysân’îyye • Muhtar es-Sekafi/Keysân’îyyet-ûl-Hullas • Hâşim’îyye • Harb’îyye • Muâv’îyye/Cennâh’îyye • Hâris’îyye • Beyân’îyye • Ravendiyye • Rizamiyye • Ebû Müslim Horasânî • Sinbâd • Berkûk’îyye • Havâl’îyye • Muhammira • El-Mukanna • Hurremiyye • Babekiyye • Babek Hürremi • Kızılbaş • Kûl’îyye • İshâk et-Türk’îyye • Riyâh’îyye • Kerbiyye • Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh) • Hallâc’îyye • Hulûl’îyye • Alevîler (Tasavvufî-Bâtınîlik) • Hulmân’îyye • Karmatîlik • Ebû Saʿid’îyye • Cennâb’îyye • Ghulat Ezoterizmyye (Bâtınîlik) • Hâkim’îyye (Dürzîlik) • Haşhaşiler (Alamut Kalesi) • İmamiye (Şiilik öğretisi): İsmaililik ve İsnâaşeriyye • İmamiye (Şiilik öğretisi)-i Seb’îyye (İsmaililik)/Yedicilik • Yediciler (Yediciler) • Mustâ‘lîler (Mustali fıkhı) • Mecîd’îyye/Hâfız’îyye • Tâyyîb’îyye (Tayyib Ebu'l-Kasım) • Davudî İsmailîlik • Süleymanî İsmaililik • Alavî Buhra • Kutbî Buhra • Nizârîler (Nizâr’îyye) • İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye/İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi) • Caferilik • Ahbâr’îyye • Usûl’îyye • Alevilik • Ghulat İmamet • Mûgır’îyye • Mansûr’îyye • Azâkıra • Albâ’îyeyye (Ulyâ’îyye) • Zemm’îyye • Ayn’îyye • Mim’îyye • Sîn’îyye • Muhammise • Şûray’îyye • Gurâb’îyye • Zübâb’îyye • Nusayrilik • Şemânîlik’den İslam’e bağlananlar • Babailik • Vefâ’îyye • Kızılbaş • Çepniler • Tahtacılar • Baba Rasûl (İlyâs’îyye) • Sarı Saltık Baba (Saltuk’îyye) • Behlül Baba • Aybek Baba • İshâk Baba (İshâk’îyye) • Burak Baba (Burak’îyyûn) • Lokman Baba (Yesevilik) • Haydar Baba (Haydarîlik) • Hacı Bektâş (Bektaşilik) • Balım Sultan (Dedebabalık) • Demir Baba (Âli’îyye) • Harabâti Baba (Harabât’îyye) • İslâmiyet’ten çıkan Dinler • Haşhaşiler • Ali-İlahilik • Nusayrilik • Dürzîlik • Hurûfilik (Hurûfilik) • Nûktâvîlik (Noktacılık) • Dîn-i İlâhî • Şeyhîlik (Ahisâ’îyye) • Babilik (Ali Muhammed Şirazi) • Ezelî Bâbîler (Subh Ezel) • Bahâîlik (Bahâ’ûl-Lâh) • Ahmedîlik • İslam dışı dinler • Zerdüştlük • Zurvanizm • Mazdekçilik • Mani dini • Budizm • Sâbiîlik • Nebatiler • Luviler • Hitit mitolojisi • Yezdânizm • Ehl-i Hak • Yezîdîler • Işıkçılık Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar Yayıncılık, İstanbul, 2011.
İmamî mezhepler • İmamet • Ghulât (Kökenciler) • Bazighîlik • Dhammîlik • Ghurabîlik • Hürremîlik (Muhammira) • Keysanilik (Keysanilik) • Berberîcilik • Haşimîlik • Karibîlik / Kuraybîlik • Sarrajcılık • Nusayrilik (Nusayrilik) • Haydariyye • Şemsiyye / Şimaliyye • Kameriyye / Kilaziyye • Gaybiyye • Ya’furîlik • Zeydilik (Zeydilik) • Dukeynîlik • Halefîlik • Heşebîlik / Sûrhabîlik • Jarûdîlik • Alavîler • Banu Ukheydhirîler • Büveyhoğulları • Cüstaniler • El-Mezîdiler • Hasnaviler • *İdrîsîler* • Hammudi Hanedanı • Kakuyiler • Yemen İmamları/Kralları • Süleymanîlik • Butrîlik / Tâbîrilik • Salihîlik • Vâsîtîlik • İsmaililik (Yedicilik) • Fâtımî Devleti • *Dürzîlik* • *Mustalilik* • Hafızilik • Tayyib Ebu'l-Kasım • Alavî Buhra • Davudî Bohralar • Hebtiahs Bohra • Etbe-i-Melek Bohra • İleri Davudî Bohra • Kutbî Bohra • Süleymanî Bohra • Sünnî Bohralar • Caferî Bohra • Patanî Bohra • Vohra Patel • *Nizarîlik* • Ağa Hanlar • I. Ağa Han Cemâati • II. Ağa Han Cemâati • III. Ağa Han Cemâati • IV. Ağa Han Cemâati • Elemût Devleti • Ensarîler • Haşhaşiler • Hasan Sabbah Haşhaşiler • Böszörmény • Fâtımî Devleti Himayeleri • Banu Kanz • Hamdânîler • Kelbîler • Mirdasiler • Sülâihiler • Yediciler • *Karmatîlik* • Jabrîler • Banu Ukaylîler • Uyunîler • Usfurîler • Jarvanîler • Caferilik (İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)) • Ahbârilik • Afşar Hanedanı • Gence Hanlığı • *İlhanlılar* • Celayir Sultanlığı • Hurûfilik • Nûktâvîlik • Çobanoğulları • Serbedâriler • İnyuiler • Karabağ Hanlığı • Karakoyunlular • *Safevîlik* • Kızılbaş • Alevilik • Bektaşilik • Ahilik • Dedebabalık • Aliciler • Harabatîlik • Celâlîlik • Kalenderilik • Haydarîlik • Nimetullahîlik • Nurbahşîlik • Rufâilik • Galibi Tarikatı • Vefâîlik • Babailik • Barak Babacılık • Çınarcılık (Işık Alevîliği) • Yâresânizm (Yezdânizm'in Galiyye ve Kürt Aleviliği ile etkileşimi) • Safevî Devleti • Şeki Hanlığı • Şirvan Hanlığı • Zend Hanedanı • Şeyhilik • *Kaçar Hanedanı* • Babiliklik (Ali Muhammed Şirazi) • Bahâîliklik (Mirza Hüseyin Ali) • Usûlîlik • Kaçar Hanedanı • Pehlevi Hanedanı • İran • Sınıflandırılamayanlar • Eftahîlik / Fethîlik • Muhammedîlik • Tavûssîlik • Vâkıfîlik
g t d

Hattâb'îyye, İslâmiyet'e ilk defa hulûl bâtıl i'tikadının girmesine vesile olan "Cifr İlmî" mûcidi Ebû'l-Hattâb el-Esedî tarafından kurulan bir Ghulat-i Şîʿa fırkasıdır.^[1]

Ghulat-i Şîʿa'nın hulûl i'tikadının oluştuğu mezhep: “Hattâb'îyye”

[değiştir | kaynağı değiştir]

“Ebû'l-Hattâb el-Esedî” tarafından tüm haramların helâl olarak kabul edilmesi fikri olan İbahiyye i'tikadının yayılmasına hizmet etmek amacıyla, ilk defa ʿAbd Allâh İbn-i Sebe'nin ortaya atmış olduğu “Ali'nin ulûhuyeti ilkesi” ile “Allah'ın Ali'in zâtında tecelli ettiği hulûliyye i'tikadı” üzerine inşa edilen ve daha sonraları Bezîgıyye, Muammeriyye, Umeyriyye, Mufaddaliyye, Muhammise mezheblerinin de i'tikadî alt yapılarını oluşturan Hattâbiyye Mezhebi'ne göre Allah önce İslâm peygamberi Muhammed'in zâtında tecelli etmiş olup, daha sonra da sırasıyla altı büyük imâm olan Ali el-Mûrtezâ, Hasan el-Mûctebâ, Hüseyin Seyyid eş-Şühedâ, Ali Zeyn el-Âb'ı-Dîn, Muhammed el-Bakır, Câʿfer-i Sâdık'a ve en son olarak da Ebû'l-Hattâb el-Esedî'nin vücutlarına hulûl etmiştir.

“Hattâbiyyetû'l-Mutlâka” mezhebi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bâtınîlik - İsmaililik
Makale serilerinden

İmân (Bâtınîlik-İsmaililik) Tevhit Kur'an Melekler Peygamber Peygamberler Kur'an'da adı geçen peygamberler Kitaplar Kader Mahşer Ahiret Kıyamet Kıyâm-ı Kıyâmet Gadir-i Hum
İsmâ‘ilî İmâmet dizgeleri Nur (İslam) Bâtın (İslam) Zâhir (İslam) Yedicilik Pir Dâî Dâvah Kutsî-Dûa Takiye Reenkarnasyon Panenteizm
İsmaililik - i'tikadı yapıtaşları İmamet İmamiye (Şiilik öğretisi) Dört Sadık Sahabe İsmet Gayba Nizârî i'tikadı Mustâ‘lî i'tikadı Veçh-i Din
Yedi Esâs Velâyet Tahâret Namaz Oruç Zekât Hac (İslam) Cihad
Ehl-i Abâ ve İmâmet nesli Şablon:Kureyş soyağacı Muhammed Muhammed'in soyu Ali Fatıma Hasan bin Ali Hüseyin bin Ali Zeynelâbidîn Muhammed el-Bakır Ca'fer es-Sâdık
İsmaililik Tarihi Ebû’l-Hattâb el-Esedî Hattâbiyye Yediciler İsmail bin Ca‘fer es-Sâdık Karmatîlik Meymûn el-Kaddâh Muhammed bin İsmâil eş-Şâkir Vâfî Ahmed Muhammed et-Taki Razi Abdullah ‘Ubayd Allâh el-Medhî El-Kâ'im El-Mansûr El-Mu'izz El-Azîz Târik'ûl-Hâkim Ez-Zâhir Üniter Çağrı Hamza ibn Ali Neştekin ed-Derezî Bahâeddîn el-Mu'tenâ Dûrz’îyye Hikmet Risaleleri Seyyîd el-Tenukhî Mûstensir (Fatımi) Bedr el-Cemâli El-Melik el-Efdâl Nizâr el-Mustafâ Ahmed el-Mustâ‘lî Mansûr el-Âmir El-Hâfız Et-Tâyyîb Nizârî İmâmiyyesi Temsil Heyeti
Önemli Dâîler Abd'ûl-Melik bin Attaş Nâsır-ı Hüsrev Raşidüddin Sinan el-İsmaili Sabbah’îyye Hasan Sabbah Kiyâ Büzürgümmîd Muhammed bin Kiya Buzrug Ummid Pir Sadr'ed-Dîn Satpanth Tâyyîbî-Davûdî Dâ’î ve Me’zûnları
Nizârî-İsmaili Devleti ve Elemût – Belde’t-ûl’İkbâl El-Hâdî El-Môhtadî El-Kahir II. Hasan (Haşhaşi) II. Muhammed (Haşhaşi) III. Hasan (Haşhaşi) III. Muhammed (Haşhaşi) Rükneddin Hür Şah I. Ağa Han II. Ağa Han III. Ağa Han IV. Ağa Han
Şi‘î Mezhepler Zeydilik İmamiye İsnâaşeriyye (Câferîler · Galiyye (Hurûfî-Bektaşî · Nusayrî-Alavîyyeh) · Kızılbaş -Alevilik) Bâtınî - İsmâil’îyye (Türkistan Aleviliği · Yedicilik (el-İsmâʿîliyyet’ûl-Hâlisa · Karmat’îyye) · Galiyye (Keyyâl’îyye · Dûrz’îyye · Haşhaşiler) · Nizârî-İsmâ‘îlîler · Mustâ‘li-Tâyyîbîler)
g t d

Ebû'l-Hattâb el-Esedî'nin mezhebinin fikirleri daha sonra ortaya çıkan “Bâtıniyye” ve “İsmâ‘iliyye” mezheplerinin i'tikatları üzerine de kuvvetle tesir etmiştir. Ebû'l-Hattâb el-Esedî'nin son peygamber olduğuna inanan takipçilerinin kurduğu “Hattâbiyyetû'l-Mutlâka” mezhebi ne göre ise, “Ebû'l-Hattâb el-Esedî” en son imâm olup kendisinden sonra başka bir peygamber ya da imâm gelmeyecektir. Hulûl'îyye i'tikadı ve Ali'nin ulûhuyyeti tüm Ghulat-i Şîʿa mezheplerinde, İbahiyye i'tikadı ise “Haricîlik” ve “Şîʿa-i Bâtıniyye” mezheplerinin çoğu kollarında mevcuttur.

Şiilik
Makale serilerinden

İmâmet İnancı Tevhid İslam'da dört kitap İslam peygamberleri Muhammed sonrası İmamet Melekler İslam'da kıyamet Aşure Günü Tevessül İsmet Gayba Şii din adamları Dört Sadık Sahabe Erba'în Haccı
Şiîliğin bayram, mâtem ve anı günleri Aşure Günü Erbain Mevlid Kandili Ramazan Bayramı Kurban Bayramı Gadir-i Hum
Şiiliğin tarihi Tathir Sekaleyn Mübahele Gadir-i Hum Fatıma'nın evi İlk Fitne İkinci Fitne Kerbelâ Olayı Diğer tarihi olaylar
İmâmî Mezhepler Zeydilik İmâmîyye İsnâaşeriyye Bâtınîlik Alevilik Bektaşi inancı Caferilik Galiyye Hurûfilik Nusayrilik Kızılbaş İsmaililik Nizarîlik Mustalilik Davûdî Süleymanî Alavî
Ehl-i Abâ Hadisi Muhammed Ali Fatıma Hasan Hüseyin
Kutsal kadınlar Fatıma Hatice bint Hüveylid Ümmü Seleme Zeyneb bint Ali Ümmü Gülsüm bint Ali Ümmü'l-Benîn Fatıma bint Hasan Rukiyye bint Hüseyin Rubab Şehribanu Fatıma bint Musa el-Kâzım Hekime Hatun Nergis Fatıma bint Esed Ümmü Fervah
g t d

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Encyclopedia Iranica, "ḴAṬṬĀBIYA" maddesi24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Balcıoğlu, Tahir Harimi, Türk tarihinde mezhep cereyanları – Türkler arasında İslâmiyet'in intişarı ve Şiîlik cereyanları: İlm'û-Cifr'in icâdı, Sayfa: 42, Kanaat Yayınları, Ahmet Sait baskısı, 1940.

İslam ilâhiyatı

Alanlar - İlahiyatçılar - Kitaplar

Alanlar	Akide Akıl ('Aql) Astronomi Kozmoloji Eskatologya Ahlak Kelâm Fıkıh Mantık Metafizik Doğa felsefesi Barış Eğitim Felsefesi
İlahiyatçılar	Muhammed bin Hanefiyye Hasan-ı Basri Kâsım bin Muhammed Zeynelâbidîn Muhammed el-Bakır Zeyd bin Ali Ca'fer es-Sâdık İmâm-ı Â’zam Ebû Hanîfe Mâlik bin Enes Muhammed bin Abdullah el-Mehdi Şafii Ahmed bin Hanbel Davud el İsbehani İbn Hazm Ebu Yusuf Vâsıl bin Atâ Amr bin Ubeyd Kadı Abdülcebbar Kindî Tirmizî El-Eş'ari Mâtürîdî Gazzâlî Şehristanî Hâkim et-Tirmizî Râzî El-Cahiz El-Mesûdî El-Cübbaî El-Dahabi El-Kurtubî el-Belluti Şeyh Müfid Ahmed Yesevî Ahmed Rıza Han Ahmed Sirhindî İbn Kayyim İbn Arabi İbn Kudâme İbn Teymiye el-Şirazi Abdülkâdir Geylânî Abdülhakîm Arvâsî Ebu'l A'lâ el-Mevdudî Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî Fazlur Rahman Malik Hacı Bektaş-ı Veli Hacı Bayram-ı Veli Mahmud Hüdayi Murtaza Mutahhari Muhammed Bakir el-Sadr Muhammed Hamidullah Muhammed Hamdi Yazır Muhammed Taki Osmani Nâsır-ı Hüsrev Sadreddin Konevî Said Nursî Şeyh Bedreddin Şeyh Tusi
Önemli kitaplar	Buyruklar (Alevilik) Divan-ı Hikmet (Yesevilik) İhyau Ulumi'd Din (Gazzâlî) Kitâb el-Mecmû (Nusayrilik) Makâlât (Bektaşi inancı) Mesnevî (Mevlevilik) Mektûbât-ı Mevlânâ (Mevlevilik) Mektûbât-ı Rabbânî (Nakşibendilik) Nehсü'l Belâga (Caferilik) Risale-i Nur Hikmet Risaleleri (Dürzîlik) Sünni kitaplar (Buharî • Nesaî • Ebu Davud • Tirmizî • İbn Mace • Müslim İbn Haccâc • El-İrşad • El-Akîdetü't-Tahâviyye) Veçh-i Din (Türkistan Aleviliği)