Taddeo Alderotti
Taddeo Alderotti | |
|---|---|
._Line_engraving_by_Wellcome_V0005765.jpg) Alderotti Gravürü; Allegrini, 1770 | |
| Doğum | 1206 ve 1215 arasında Floransa, İtalya |
| Ölüm | 1295 Bologna |
| Meslek | Tıp doktoru, simyacı |
Taddeo Alderotti (Latince: Thaddaeus Alderottus, Fransızca: Thaddée de Florence), 1206-1215 yılları arasında Floransa'da doğmuş, 1295'te ölmüş, İtalyan doktor ve Bologna Üniversitesi'nde tıp profesörüdür. Ortaçağ boyunca Avrupa'da gelişen tıp rönesansına önemli katkılarda bulunmuştur. Üniversitelerde tıp derslerini ilk düzenleyenler kişiler arasındadır.
Çalışmalarından biri, etanolün konsantre edilmesi için su soğutmalı bir imbikten tekrar tekrar yapılan fraksiyonel damıtmayı içeren ve %90'lık bir etanol saflığı elde edilebilen bir yöntemidir.[1]
Dante, Cennet'te (XII, 82-85) ona atıfta bulunur gibi görünmekte ve onun ruhani nedenlerle değil, dünyevi hırsla öğrenmenin peşinden gittiğini belirterek onu Aziz Dominik'le karşılaştırmaktadır.[2]
Hayat
[değiştir | kaynağı değiştir]Taddeo Alderotti, 1210 yılında Floransa'da doğdu ve ilk eğitimini burada aldı.[3]
Alderotti, 1260'ların ortalarında tıp eğitimi ve pratiğiyle ünlü bir şehir olan Bologna'ya gitti. On dördüncü yüzyılın ortalarına kadar, Bologna, Montpellier ve Paris Üniversiteleri Batı Avrupa'da tıp eğitiminde fiilen tekel konumundaydı.[4] Bir tıp profesörü olan Alderotti, kısa sürede mükemmel bir öğretmen olarak ün kazandı ve büyük öğrenci kitlelerine hitap etti. Dersleri, Afrikalı Konstantin'in 11. yüzyılda Kuzey Afrika'dan getirip tercüme ettirmesinden bu yana otorite konumunda olan Hipokrat, Galen ve İbn-i Sina'nın eserlerine dayanıyordu.
Alderotti'nin profesörlüğü sırasında yetiştirdiği öğrenciler, bir sonraki neslin en iyi doktor ve hocalarından bazıları olacaktı. Bunlar arasında mantıkçı Gentile da Cingoli, imparator doktoru Bartolomeo da Varignana, İbn Sina yorumcusu Dino del Garbo, Galen yorumcusu Turisanus (Pietro Torregiano de' Torregiani) ve anatomist Mondino de' Liuzzi de vardı.
Yüksek itibara sahip bir doktor olan Taddeo'nun çok sayıda hastası vardı ve bunlardan bazıları Bologna dışından olup Modena, Ferrara, Roma ve Milano gibi uzak şehirlerde ikamet ediyordu. Yaşlılığında ders vermeyi bıraktı ve tıp uygulamalarını Venedik'e taşıdı.[5]
Floransalı mütevazı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Taddeo, 1295 yılında öldüğünde zengin bir adamdı. Son vasiyeti, tıp pratiğinin, derslerinin ve yatırımlarının karşılığını fazlasıyla aldığını göstermektedir.
Meslek yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tıbbi düşüncenin yenilenmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Batı Avrupa'da, Galen'in Roma'da çok yüksek bir seviyeye getirdiği Greko-Romen tıbbı, barbar istilalarından sonra neredeyse unutulmuştu. Bu külliyatın sadece bazı parçaları 11. yüzyıla kadar manastırlarda varlığını sürdürmüştür.[6] Galen külliyatı sadece Doğu'da, Konstantinopolis ve İskenderiye hekimleri arasında ve daha sonra da Arap dünyasında geçerli olmaya devam etti. Hıristiyanlık acı çekme üzerine kurulu bir din olduğundan, tıbbın rolünü en aza indirgeme eğilimindeydi; çünkü rahipler doktorlara karşı, kişinin çektiği acıya direnerek değil, onu kabul ederek kendini kurtarabileceğini savunuyordu.[7]
Thaddeus ve öğrencileri, İranlı hekim İbn Sînâ'nın 1020 civarında Arapça olarak yazdığı ve bir önceki yüzyılda Latinceye çevrilen Tıp Kanunnamesi üzerine ayrıntılı açıklamalar yaptılar. Ayrıca, Batı Avrupa'da tıp eğitiminin temelini oluşturan Yunan ve Arap kökenli tıp metinlerinden oluşan Articella'ya da yorumlar getirmişlerdir.
Bu metinlerde Thaddeus, tıbbın özerk olması ve Aristoteles'in anladığı şekliyle bir scientia, yani inanç ya da kanaatten farklı, ilke olarak deneyime dayanan ve titiz kanıtlayıcı mantık kurallarına göre öğretilecek bir disiplin statüsü verilmesi gerektiğinde ısrar etmiştir.[8] Thaddeus ve grubu, Aristoteles'in doğa felsefesi ilkelerine dayanan bir tıp teorisi geliştirmiştir. Thaddeus genellikle tıbbi yorumun on beşinci yüzyılın sonuna kadar aldığı skolastik biçimden sorumlu ilk kişi olarak kabul edilir.[9]
Ortaçağ'daki uzun süreli gölgede kalışının ardından, Floransa'da Thaddeus'un çabaları sayesinde öğrenilmiş tıbbın geri dönüşü mümkün olmuştur.
Üniversitelerde tıp eğitimi verilmeye başlanması
[değiştir | kaynağı değiştir]Tıp eğitimi de Taddeo Alderotti ile birlikte üniversiteye girmeye başlamıştır.[10]
Orta Çağ boyunca hastalarla ilgilenmek, Kilise'nin kurumsal yapılarına entegre olmuş her Hristiyan'ın kurtuluşuyla ilgili hayırsever bir zorunluluktu.[11] Her kim hastalara ve yoksullara yardım ederse, "ödül" alacak ve kıyamet gününde " terazide tartılacak" bir "hediye" vermiş olur.
Bu dönemde Tıp, kendini dinden bağımsızlaştırmaya ve bir kez daha Antik Çağ'da olduğu gibi, deneyime ve ustaların otoritesine dayanan ve açıklamalarında akla güvenmek zorunda olan özerk bir entelektüel disiplin haline gelmeye başlamıştır. Yunanistan'ın ve İslam dünyasının büyük felsefi metinlerinin ve tıbbi doktrinlerinin kabulü, artık üniversite öğretiminde kullanılmak üzere işlevsel belgeler sağlamıştır.
Bologna'da, Thaddeus'tan önce bir tıp eğitimi nüvesi varmış gibi görünse de, 1260'lar ve 1270'lerde iyi organize olmuş bir hekim koleji ilk kez onun üniversite öğretiminin etrafında ortaya çıkmıştır.[12]
Öğretim, Greko-Arap tıp metinlerinin okunması ve yorumlanmasından oluşuyordu. Açıklamalardan sonra, hoca ve öğrencilerin belirli bir konuda çelişkili argümanlar sundukları bir alıştırma olan disputatio yapılırdı. Fizyoloji ve patolojinin temellerinden, şu ya da bu ilacın etkisine, Orta Çağ'da oybirliğiyle kabul edilen bir sınıflandırmaya göre 'doğal', 'doğal olmayan' ve 'doğal karşıtı' şeylere kadar tüm alanlar tartışılırdı. Sıklıkla tartışılan bir sorun olan 'ten rengi, öğretide bu kavramın merkezi bir öneme sahip olduğunu ve genellikle düşünüldüğü gibi 'ruh hali' olmadığını göstermektedir. Kalp ve beynin ilgili rolleri de tartışılmıştır. Galen defalarca Aristoteles'le olan anlaşmazlıklarına işaret etmişti. "Kalp tek temel organ mıdır?" sorusuna Thaddeus, Aristotelesçi bir yanıt vermeyi sürdürmüştür. Takipçileri daha çok Galen ile aynı çizgideydi. Bu nedenle anatomist Mondino de Liuzzi, "Aristoteles'in görüşünün tıpta büyük hatalara neden olduğu tespit edilmiştir, bu nedenle Galen'e inanmak Aristoteles'e inanmaktan daha iyidir" demiştir.[13]
Thaddeus, özellikle gençliğinde Aristoteles'in felsefesine yoğun bir ilgi göstermiştir. Aristoteles'in Nikomakhos Etiği adlı eserinin bir özetini İtalyancaya çevirdiği söylenir.
Öğrencilerini entelektüel arayışlarında açık fikirli olmaya teşvik ettiği, onları yeni metinler ve çeviriler ortaya çıktıkça bunları incelemeye ve anatomi ve cerrahiye olan meraklarını geliştirmeye teşvik ettiği görülmektedir.[8]
Orta Çağ'ın geri kalanı için üniversite eğitimi almış hekimlerin yeni sosyal ve ekonomik statüsüne bir örnek teşkil etmektedir.
Uygulamalı tıp
[değiştir | kaynağı değiştir]Eğitim tıbbının düşünürü Thaddeus, klinik tıp pratiğiyle daha az ilgilenmemiş, 1270'lerin sonlarında ve 1280'lerde uygulamalı tıp eserleri yazmıştır. Bunların çoğu 1295'te öldüğünde hâlâ tamamlanmamıştı.
- Consilia, ayrıntılı analizler ve raporlar içeren bir klinik vaka çalışmaları koleksiyonudur. Muhtemelen somut vakalar hakkındaki görüşlerini yazan hukukçuların etkisi altında kalan Thaddeus, tıbbi uygulamalarından örnekleri kaydetmeye başlamıştır. Bu konsilyalar hastanın kişiliğini, yaşını, sosyal statüsünü, ten rengini, hastalık belirtilerini, hastalığın varsayılan nedenlerini, uygulanan diyet ve tedaviyi ortaya koyuyordu.[8] İlginç klinik vakaların kaydedilmesi 14. ve 15. yüzyıllarda Bologna'dan tüm Avrupa'ya yayılmıştır. Consilia, etkisine rağmen 20. yüzyıla kadar el yazması olarak kalmıştır. Consiia medicinalia el yazmasının sonunda Taddeo ayrıca eau-de-vie'nin tanımını, özelliklerini ve damıtma yoluyla nasıl elde edileceğini verir. Damıtma tarihçilerinin sıklıkla ilgisini çeken yeni bir imbik türü sunar. Bu cihaz, şaraptan verimli bir şekilde eau-de-vie üretimi için gerekli olan bir soğutma sistemi içermektedir: tahliye borusu, düzenli olarak yenilenen soğuk su tankında bulunan bir bobine sarılmıştır.2 Ayrıca şarabın birbirini takip eden dört damıtılmasıyla elde edilen eau-de-vie'nin tıpta nasıl kullanılacağını da açıklamaktadır.[14] Aqua ardens, eau-de-vie üretmenin çok etkili bir yoludur. Aqua ardens insan ömrünü uzatır ve özellikle vücutları giderek soğuyan ve ölmeye meyilli olan yaşlılarda doğal sıcaklığı güçlendirir.[15] Serpantin tekniği Von Lippmann, R. J. Forbes[16] ve Holmyard[17] gibi tarihçiler tarafından, alkol gibi bir ürünün düşük kaynama sıcaklıklarında verimli bir şekilde damıtılmasını sağlayan Floransalı Thaddeus'un önemli bir yeniliği olarak değerlendirilmiştir. Bununla birlikte, metnin atfının gerçekliği Anne Wilson[18] tarafından sorgulanmıştır. Nardi'nin 1937'de editörlüğünü yaptığı Consilia medicinalia'nın metnini metodik olarak inceleyen Wilson, ilk 178 bölümün belirli bir hastalıktan muzdarip hastaların vakalarının tanımlanmasına ayrıldığını, ancak son 7 bölümde aqua vitae'nin tüm hastalıkları tedavi etmek için olağanüstü yararlarının övüldüğünü tespit etmiştir... oysa eserin ana bölümündeki tedavilerde brendiden hiç bahsedilmediğini belirtmiştir. Konyakla ilgili bu bölümlerin bir kâtip tarafından eklendiği ve aqua vitae'nin icadının Thaddeus'a atfedilemeyeceği sonucuna varır.
- İtalyanca Libello per conservare la sanitate, Floransalı Lord Corso Donati'ye hitaben yazılmış, sağlığın korunması için tavsiyeler içeren bir mektuptur. Hastalar ve doktorlar arasında kullanılan dil yerel dildir.[10] Thaddeus, Antik Çağ ve Orta Çağ edebiyatında yaygın olarak kullanılan mektup tarzına uygun olarak, mektup arkadaşına doğrudan hitap etmektedir. De conservatione sanitatis'in Latince bir versiyonu da mevcuttur. Metin basit tıbbi açıklamalar içeren tavsiyelerden oluşmaktadır. Bunlar genellikle en iyi kanı üreten (hangileri olduğunu belirtmeden) ve en kolay sindirilen yiyecekleri tüketmek gibi çok genel tavsiyelerdir.[19]
Çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Consilia medicinalia. Modern edition, Nardi, Turin, 1937.
- In Claudii Galeni artem parvam commentarii. Naples, 1522.
- Expositiones in arduum aphorismorum Hippocratis volumen, in divinum phognosticorum Hippocratis volumen, in praeclarum regiminis acutorum Hippocratis opus, in subtilissimum Joanniti Isagorgarum libellum. Venice, 1527.
- Sulla conservazione della salute or Libello per conservare la sanitate. (On the preservation of health.) Latin edition, De conservatione sanitatis, Bologna, 1477; İtalyanca, G. Manuzzi and L. Razzolini, eds., Florence, 1863.
- De virtutibus aquae vitae
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Holmyard, Eric John (1957). Alchemy. Harmondsworth: Penguin Books. ISBN 978-0-486-26298-7. pp. 51–52.
- ^ Prioreschi, Plinio (2003). A History of Medicine Vol. 5. Horatius Press. s. 348. ISBN 1-888456-00-0.
- ^ Thomas F. Glick, Steven Livesey, and Faith Wallis, Medieval Science, Technology, and Medicine: An Encyclopedia (Routledge, 2014)
- ^ Danielle Jacquart, "La scolastique médicale," in Histoire de la pensée médicale en Occident, vol. 1: Antiquité et Moyen Âge, edited by Mirko D. Grmek (Seuil, 1995)
- ^ Plinio Prioreschi, Medieval Medicine (Horatius Press, 2003)
- ^ 1955-, Dachez, Roger, (2012). Histoire de la médecine : de l'Antiquité au XXe siècle. Tallandier. s. 635. ISBN 978-2-84734-973-3. OCLC 1342058681.
- ^ 1946-, Minois, Georges, (2015). Le prêtre et le médecin des saints guérisseurs à la bioéthique. CNRS éditions. ISBN 978-2-271-08769-0. OCLC 991075128.
- ^ a b c Medieval science, technology, and medicine : an encyclopedia. Thomas F. Glick, Steven J. Livesey, Faith Wallis. New York. 2005. ISBN 978-1-135-45939-0. OCLC 869735784.
- ^ Jacquart, Danielle (1982). "Nancy G. Siraisi. Taddeo Alderotti and his pupils. Two generations of Italian medical learning. Princeton, University Press, 1981. In-8°, XXIII-462 pages". Bibliothèque de l'École des chartes. 140 (1): 112-113. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi17 Mart 2023.
- ^ a b Siraisi, Nancy G. (2019). Taddeo Alderotti and his pupils : two generations of Italian medical learning. Princeton Legacy Library edition. Princeton, New Jersey. ISBN 978-0-691-19816-3. OCLC 1086308125.
- ^ "Les consilia medicaux. Jole Agrimi, Chiara Crisciani, Caroline Viola". Isis. 86 (2): 316-316. Haziran 1995. doi:10.1086/357179. ISSN 0021-1753.
- ^ Chandelier, Joël (10 Ağustos 2016). "Danielle Jacquart, Recherches médiévales sur la nature humaine. Essais sur la réflexion médicale (XIIe-XVe s.)". Cahiers de recherches médiévales et humanistes. doi:10.4000/crm.13951. ISSN 2115-6360.
- ^ D., Grmek, Mirko (1995). Antiquité et Moyen Age. Seuil. ISBN 2-02-022138-1. OCLC 258057155.
- ^ Needham, Joseph (1954-2015). Science and civilisation in China. Ling Wang, Georges Métailie, H. T. Huang. Cambridge [England]. ISBN 0-521-05799-X. OCLC 779676. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2023.
- ^ G.M. Tardi (ed.),Taddeo Alderotti, I « Consilia », Minerva Medica, 1937, n° 179-185
- ^ R. J. Forbes, Short History of the Art of Distillation, E. J. Brill, 1948, 406 p.
- ^ E.J. Holmyard, Alchemy, Dovers Publications, 1991, 320 p.
- ^ C. Anne Wilson, Water of Life, A history of wine-distilling and spirits 500 BC to AD 2000, Prospect Books, 2006, 310 p.
- ^ Nicoud, Marilyn (2007). Les régimes de santé au Moyen Âge : naissance et diffusion d'une écriture médicale, XIIIe-XVe siècle. [Rome]: École française de Rome. ISBN 978-2-7283-0801-9. OCLC 221522021.
İlave okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Sirais, Nancy G. (1981). Taddeo Alderotti and His Pupils: Two Generations of Italian Medical Learning, ca. 1265-1325. Princeton University Press. ISBN 0691053138.
