Varşova Gettosu Ayaklanması
| Varşova Gettosu Ayaklanması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi | |||||||
 "Mit Gewalt aus Bunkern hervorgeholt" (Şiddet yoluyla sığınaktan çıkarıldı: orijinal fotoğrafında yazılan altyazı, Jürgen Stroop'un Heinrich Himmler'e sunduğu rapordan) | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Almanya(Waffen-SS, SD, OrPo, Gestapo, Wehrmacht) İşbirlikçiler (Yahudi Getto Polisi, Letonya Yedek Polisi, Litvanya Güvenlik Polisi, Polonya Mavi Polisi, Ukraynalı Hiwi'ler) |
| ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Ferdinand von Sammern-Frankenegg (çok kısa süre) Jürgen Stroop Stroop'un kumandanları (Franz Bürkl de dahil) |
Mordechaj Anielewicz † Dawid Apfelbaum † Icchak Cukierman Marek Edelman Paweł Frenkiel † Henryk Iwański (AK) Zivia Lubetkin Dawid Wdowiński ve diğerleri (çoğu öldürüldü) | ||||||
| Güçler | |||||||
| Resmî kayıtlarına göre, günlük ortalaması: 2.090 nefer (Waffen-SS'den 821 nefer dahil) |
Yaklaşık 220[1] - 600[2] ŻOB ve 150 - 400 ŻZW savaşçısı (Nisan 19 1943). Az sayıda Polonyalı savaşçılar çeşitli zamanlarda katılmışlardır. 70.000'den fazla sivil | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Jürgen Stroop'un Friedrich-Wilhelm Krüger'e sunduğu raporuna göre, 17 öldürüldü ve 93 yaralandı (Yahudi işbirlikçileri hariç) | Jürgen Stroop'un raporuna göre, 56.065 Yahudi (13.000 Varşova Getto'da vurularak öldürüldü, 7.000 Treblinka İmha Kampı'nda idam edildi ve 42.000 Majdanek Toplama Kampına gönderildi) ve Jürgen Stroop'un gayri resmi sayımına göre yaklaşık 71.000 | ||||||
.svg){kind=small}
Varşova Gettosu Ayaklanması, Alman işgali döneminde, 19 Nisan - 16 Mayıs 1943 tarihleri arasında Polonya Genel Hükûmeti (Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete)'nin merkezi Varşova şehrinde bulunan Varşova Gettosu'nda devam eden ayaklanma.
Varşova'dan sürülerek Treblinka İmha Kampına gönderilmek istenen Yahudilerin direnişinden başlayan ve Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB: Yahudi Muharebe Örgütü) ve Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW: Yahudi Askerî Birliği) gibi Yahudi direnişçi örgütleri ve Armia Krajowa (AK/Yurt Ordusu) ve Gwardia Ludowa (GL: Halk Muhafızı, sonraki Armia Ludowa: AL: Halk Ordusu) gibi Polonyalı silahlı örgütlerin giriştiği ayaklanma. 19 Nisan 1943'te başlayan ayaklanma dört hafta sürdükten sonra 16 Mayıs'ta bastırılmıştır.
Hitler'in Avrupa'yı Yahudilerden arındırmaya yönelik "Nihai Çözüm"ün bir parçası olarak, Almanların ele geçirdiği her yerde, Yahudilerin imha edilmeden önce toplumdan tecrit edildiği gettolar kurulmuştu. Varşova Gettosu, eski bir Yahudi mahallesini içine alıyordu.
Bu 340 hektarlık kuşatılmış alana 1942 yazına değin yaklaşık 500 bin Yahudi dolduruldu. 22 Temmuz 1942'den sonra her gün 5 bini aşkın Yahudi Treblinka'daki imha kampına gönderilmeye başladı.
Treblinka'dan kaçmayı başarabilen birkaç Yahudi sayesinde, gettodan nakledilenlerin gerçekte doğrudan gaz odalarına gönderildiği Varşova Gettosu'ndaki yeraltı örgütünce öğrenildi. 18 Ocak 1943'te bir gemiyi dolduracak sayıda Yahudi'yi almak üzere gettoya giren Almanlar gizli Yahudi Muharebe Örgütü'nün beklenmedik silahlı direnişiyle karşılaştı.
Sokak çarpışmaları dört gün sürdü ve yaklaşık 50 Alman ile çok sayıda Yahudi öldü. Bu çarpışmalar sırasında da ZOB bazı Alman silahlarını ele geçirmeyi başardı. Almanlar geri çekildiler ve 19 Nisan'a değin nakil işlemini durdurdular. SS şefi Heinrich Himmler 20 Nisan'da Hitler'in doğum günü onuruna gettoyu zorla temizlemek için özel bir harekât başlattı. Almanlar 8 Mayıs'a değin ZOB'un yeraltı karargahına ulaşmayı başaramadı. Yeraltı sığınaklarında saklanan siviller teslim oldu. Tek yanlı savaş Yahudilerin cephanesinin tükendiği 16 Mayıs'a değin sürdü. Ayaklanmada ölenlerin toplam sayısı tam olarak bilinmemekle birlikte, 28 günlük direniş sırasında Almanların verdiği birkaç yüz ölüye karşılık 56 bin dolayında Yahudi'nin öldürüldüğü ya da imha kamplarına gönderildiği sanılmaktadır.
Not
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Last Warsaw ghetto revolt commander honours fallen comrades". 29 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2009.
- ^ World War II: Warsaw Ghetto Uprising 4 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. history.net
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Varşova Getto Arşivi (Stroop Raporu dahil)15 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Jewish Virtual Library)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Varşova Ayaklanması (1 Ağustos – 2 Ekim 1944)
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Varşova'daki Getto duvarı -
Bastırma operasyonunu yöneten Waffen-SS Tümgeneral Jürgen Stroop (orta) -
Jürgen Stroop'un Heinrich Himmler'e sunduğu raporun kapağı
