Muş (il)

Bu madde Muş il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Muş (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.

Muş
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İl sınırları haritası
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Vali	Avni Çakır
Yüzölçümü
• Toplam	8.650 km²
Nüfus
• Toplam	411.216
• Kır	250.328
• Şehir	160888
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	436
İl plaka kodu	49
Resmî site mus.gov.tr mus.bel.tr

Muş, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Murat-Van Bölümü'nde yer alan bir ildir.

Merkez, Bulanık, Malazgirt, Varto, Hasköy ve Korkut ilçeleri ile birlikte, Muş ilinin nüfusu 411.117'dir. (2020 sonu) Muş ilinin güncel nüfusu 392.301'dir.Geçimini genellikle tarım ve hayvancılık ile sağlayan halkın büyük bir bölümü köylerde ikamet etmektedir. İl merkezinin denizden yüksekliği 1.250 metre üzerindedir.

Muş'un trafik plaka numarası 49'dur.

İklim

Bölgenin denize uzak ve yüksek olması nedeniyle karasal iklimin etkisi görülür. Çok geniş bir bölge olması ve yükseklik farklarına bağlı olarak iklim özellikleri farklılaşır.

Ekonomi

Başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Kentte pek çok fabrika da mevcuttur.

Coğrafya

Muş ili, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin coğrafi sınırları içerisinde,  Yukarı Murat-Van Bölümü'nde konumlanmıştır. Muş ili, 38° 29′ - 39° 29′ kuzey enlemleri ile 41° 06′ ve 41° 47′ doğu boylamları arasında yer alır. Tarihsel ve jeopolitik açıdan önemli bir mevkide bulunan Muş, idari olarak Muş Merkez, Bulanık, Malazgirt, Varto, Hasköy ve Korkut olmak üzere toplam altı ilçeden meydana gelmektedir. İlin sınır komşularına bakıldığında ise çevresi çok sayıda il ile çevrilidir: Kuzeyde Erzurum, doğuda Ağrı, güneyde Bitlis ve kısa bir sınır hattıyla Batman, güneybatıda Diyarbakır ve batıda ise Bingöl illeri ile komşudur. Bu konumu, Muş'u Doğu Anadolu'daki önemli karayolu ve bağlantı noktalarından biri haline getirmektedir.

Muş ilinin yüzey şekilleri ve genel jeomorfolojik yapısı temel olarak dört ana birimden oluşur: dağlık alanlar, platolar, ova/havzalar ve derin vadiler. İlin sınırlarını belirleyen ve çevresini saran dağlık sistem oldukça belirgindir. Muş, güney ve güneydoğudan Bitlis Dağları ve volkanik karakterli Nemrut Dağı gibi önemli kütlelerle kuşatılmıştır. Bu dağ sistemlerinden, ovanın hemen güneyinde kabaca kuzeybatı-güneydoğu (KB-GD) doğrultusunda uzanan Bitlis Dağları, Toros Dağları sistemi içerisinde Güneydoğu Toroslar'ın önemli bir bölümünü teşkil etmektedir. Diğer önemli çevreleyen dağlar ise şunlardır: Kuzeybatıda Bingöl Dağı, batıda Şerafettin Dağları ve güneybatı hattında Karaçavuş Dağları ile ilin dağlık çevresi tamamlanmaktadır. Bu dağlık alanlar arasında yer alan ve ilin adını verdiği Muş Ovası, bölgenin en büyük ve en önemli tektonik havzasını oluşturur.

Yönetim

Ana madde: Muş'un ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen, ilçe belediye meclisi için de oy kullanarak ilçe belediye meclisini oluşturur. İldeki tüm seçmenler ayrıca il genel meclisi için oy kullanarak il genel meclisinin oluşmasını sağlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik il encümenini seçer.

Merkezi yönetim, vali ve il Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Muş Valisi, 1968-Aksaray doğumlu Avni ÇAKIR'dır. Ağustos 2023 tarihinde Kastamonu Valisi iken atanmıştır.

Muş Belediye Başkanı, 1970 Muş doğumlu Feyat Asya(AK Parti), 31 Mart 2019 seçimlerinde %34,76 oy oranıyla seçilmiştir.

Bulanık ve Varto'nun HDP'li belediye başkanları seçildikten sonra İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınmış, yerine ilçe kaymakamları kayyum atanmıştır.

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Muş İl Genel Meclisi üye sayısı, 8 AK Parti, 7 HDP ve 1 MHP ile 7 boş (HDP'li olup üyeliği iptal edilen) üyelik olmak üzere 23'dür.

2018 Genel seçimleri sonucu, Muş'u temsilen TBMM'de AK Parti'den 1 milletvekili (Mehmet Emin Şimşek) ve HDP'den 3 milletvekili (Gülüstan Kılıç Koçyiğit, Mensur Işık, Şevin Coşkun) seçilmiştir.

31 Mart 2024 yerel seçimlerinde Muş'ta DEM Parti adayı Sırrı Söylemez, %42,88 oy alarak belediye başkanı seçilmiştir.

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri)

Muş ilinin nüfusu 392.301'dir. Bu nüfusun % 62,81'i şehirde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 8.718 km²'dir. İlde  km²'ye 45 kişi düşmektedir. (Bu sayı Hasköy'de 100'dür.) İldeki nüfus azalış oranı %1,90 olmuştur. Nüfus değişim oranı en yüksek ve en düşük olan ilçeler: Merkez ilçe (% 0,15)- Malazgirt (-% 5,19)

06 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 İlçe, 23 belediye, bu belediyelerde 124 mahalle ve 367 köy vardır.

2024 yılı sonunda Muş ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe	Nüfus 2023	Nüfus 2024	Fark	Nüfus Artışı %	Belediye Sayısı	Mahalle Sayısı	Köy Sayısı	Köy Nüfusu	Şehir nüfusu	Şehirde oturan %	Alanı  km2	km2'ye düşen kişi
Bulanık	72.714	70.568	-2.146	-2,95	7	30	55	29.045	41.523	58,84	1948	36
Hasköy	27.630	26.336	-1.294	-4,68	2	12	17	7.120	19.216	72,96	264	100
Korkut	23.193	22.076	-1.117	-4,82	2	9	30	16.137	5.939	26,90	775	28
Malazgirt	44.442	42.135	-2.307	-5,19	2	16	74	22.254	19.881	47,18	1595	26
Merkez	201.717	202.012	295	0,15	9	50	98	53.108	148.904	73,71	2750	73
Varto	30.183	29.174	-1.009	-3,34	1	7	93	18.248	10.926	37,45	1318	22
Muş	399.879	392.301	-7.578	-1,90	23	124	367	145.912	246.389	62,81	8.650	45

Muş il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1935	143.899	51		%15     20.912 122.987     %85
1940	73.939	60	%49	%13     9.552 64.387     %87
1945	82.699	60	%12	%11     9.442 73.257     %89
1950	107.286	59	%30	%12     12.642 94.644     %88
1955	136.401	62	%27	%14     19.600 116.801     %86
1960	167.638	62	%23	%14     23.954 143.684     %86
1965	198.716	59	%19	%16     32.503 166.213     %84
1970	234.250	57	%18	%19     44.889 189.361     %81
1975	267.203	56	%14	%20     54.723 212.480     %80
1980	302.406	52	%13	%24     71.077 231.329     %76
1985	339.492	52	%12	%23     78.477 261.015     %77
1990	376.543	48	%11	%27     101.154 275.389     %73
2000	453.654	46	%20	%35     159.503 294.151     %65
2007	405.509	47	%11	%35     142.913 262.596     %65
2008	404.309	47	%0	%34     138.089 266.220     %66
2009	404.484	47	%0	%34     139.332 265.152     %66
2010	406.886	47	%1	%35     143.624 263.262     %65
2011	414.706	46	%2	%37     152.064 262.642     %63
2012	413.260	47	%0	%37     154.472 258.788     %63
2013	412.553	47	%0	%38     156.411 256.142     %62
2014	411.216	47	%0	%39     160.888 250.328     %61
2015	408.728	47	%1	%40     163.040 245.688     %60
2016	406.501	47	%1	%41     164.669 241.832     %59
2017	404.544	48	%0	%42     168.023 236.521     %58
2018	407.992	49	%1	%44     180.094 227.898     %56
2019	408.809	49	%0	%46     189.102 219.707     %54
2020	411.117	48	%1	%47     193.279 217.838     %53
2021	405.228	49	%1	%48     192.601 212.627     %52
2022	399.202	50	%1

Eğitim

Muş Alparslan Üniversitesi 2007 yılında kurulmuştur. Daha öncesinde ise çevredeki diğer üniversitelere bağlı olarak ilde yükseköğretim kurumları mevcuttur.

Konum

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı	Önceden bağlı olduğu ilçe	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze km	Ulaşan Yollar
Muş Merkez			2.750	1.334		D.955-09, D.300-30, 49.75
Bulanık	Cumh.önce		1.948	1.488	101	D.280-01, 49.05
Hasköy	1987	Merkez	264	1.277	18	D.300-30, 49.28
Korkut	1990	Merkez	775	1.315	28	D.959-02=>49.25, D.300-30 (Hasköy)=>49.25
Malazgirt	Cumh.önce		1.595	1.532	127	D.280-01, 49.06, 49.09
Varto	Cumh.önce		1.318	1.519	56	D.955-08, 49.76
MUŞ	Cumh.önce		8.650

Spor

Ana madde: Muş'ta spor

Muşspor, 1984-1985 sezonunda 3. Lig'in yeniden kurulmasıyla Muş'taki kulüplerin bir araya gelip kurduğu Muşspor, tarihinde ilk kez profesyonel liglerde mücadele etmeye başladı. 1990-1991 sezonunda Zeki Eker'in başkanlığı döneminde 3. Lig 2. Grup'ta şampiyon olan kulüp, tarihinde ilk kez 2. Lig'e (Şu anki 1. Lig) yükseldi. Ancak 1993-1994 sezonu sonunda 2. Futbol Ligi 5. Klasman Grubu'nu 7. sırada bitirerek 3. Lig'e düştü. 3. Lig'de oynarken şirketleşen kulübün adı Muşspor AŞ olarak değiştirildi. 1997-1998 sezonunu 3. Lig 1. Grup'ta 16. sırada tamamlayan kulüp, Muş 1. Amatör Ligi'ne düştü. Ancak ertesi sezon şampiyon olarak tekrar 3. Lig'e yükseldi. 2004-2005 sezonunda 3. Lig 1. Grup'ta, 15. sırada yer alarak tekrar Muş 1. Amatör Ligi'ne düştü. Ertesi sezon ise kulüp kapandı.

2018-19 Sezonu sonunda, futbol liglerindeki tek takımı Muş Menderes Spor, futbol Bölgesel Amatör Lig (BAL)'deki grubunu 12. tamamlamıştır. Muş Menderes Spor sonraki yıllarda İsmini Muşspor olarak değiştirerek Bölgesel Amatör Ligde devam etmiştir. Ayrıca futbol kadın 3. liginde 2 takımı, voleybol 2. liginde erkeklerde 2, kadınlarda 1 takımı bulunmaktadır. Küme düşen ya da yükselen takım olmamıştır.

Ziraat Türkiye Kupası 'nda, Muş Menderes Spor 1. turda elenmiştir.

Muş'u futbol alanında temsil eden Muşspor 2025-2026 sezonunda TFF 2 Lige yükselmiştir ..

Muş Bedensel Engelliler Basketbol Kulübü (Muş Besk) Tekerlekli Sandalye Basketbol 1.liginde mücadele etmektedir.

Önemli spor tesisleri: Muş Şehir Stadı (6.000), Atatürk Spor Salonu (1.500) ve Muş Kapalı Yüzme Havuzu (500)'dur.

Dış bağlantılar

• Muş valiliği7 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Muş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 6 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.