Bilecik (il)

Bu madde Bilecik il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Bilecik (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.

Bilecik
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İl sınırları haritası
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Marmara Bölgesi
İl merkezi	Bilecik
İdare
• Vali	Faik Oktay Sözer
Yüzölçümü
• Toplam	4.177 km²
Rakım	513 m
Nüfus
• Toplam	209.925
• Yoğunluk	52/km²
• Kır	46.416
• Şehir	163509
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	228
İl plaka kodu	11
Resmî site www.bilecik.gov.tr

İlin nüfusu 228.495'tir. 2023 yılı itibarıyla bu nüfusun %85,92'si şehirde yaşamaktadır. İlin yüzölçümü 4.179 km²'dir.[1] İlde km²'ye 55 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede kilometrekare başına106 kişidir.) İlde yıllık nüfus artış oranı %0,15 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ilçe İnhisar (%12,44), en düşük ise Merkez ilçedir (%2,19).

4 Şubat 2020 tarihli TÜİK verilerine göre ilde 8 ilçe, 11 belediye, bu belediyelerde 62 mahalle ve 244 köy bulunmaktadır.

Bilecik'in plaka kodu 11'dir.

Şeyh Edebali'nin türbesi buradadır. Bilecik, Marmara Bölgesi'nin güneydoğusunda yer almaktadır. Bilecik, Marmara, Karadeniz, İç Anadolu ve Ege Bölgeleri'nin kesiştiği noktadadır. Şehrin bilinen en eski adları "Agrilion" ve "Belekoma"dır. Bilecik, Osmanlı İmparatorluğu'nun kurulduğu topraktır.

Bilecik ilinin deniz seviyesinden yüksekliği 500 metredir.

Bilecik'te Batı Anadolu Ağzı kullanılmaktadır.

Tarihçe

Tarih öncesi

Bilecik'te ilk yerleşim Anadolu'da Tunç Çağına geçiş sürecinde başlamıştır. Bilinen ilk isimleri Agrilion ve Belekoma'dır. Daha sonra Bilecik Bizans İmparatorluğu içine girmiştir. Doğu Roma döneminde Belekoma ismi ile bilinmekteydi. Bilecik o zaman kale-sur şehri idi.

Antik çağ

Bu dönemde Bilecik Bitinya bölgesinin içinde yer alır. Burada MÖ 1950'lerde Trakya kavimlerinden Trakların kolu olan Thynlerler bulunmaktadır.

Daha sonra ise;

1400-1200 Hititler 1200-676 Frigler 676-595 Kimmerler 595-546 Lidyalılar 546-334 Persler 334-326 Makedonyalılar

326-297 Ara dönem 297-74 Bitinya Krallığı 74-395 Roma İmparatorluğu 395-1299 Bizans 673-678 Emevi 714-718 Abbasi

Bizans dönemi

Roma İmparatorluğu Milattan sonra 395'te yıkılınca Bilecik, Bizans İmparatorluğu içinde kaldı. Bizans döneminde ise Belekoma kalesi inşa edilmiştir. Bizans dönemin de bazen Bilecik, Müslüman ülkelerin de eline geçmiştir. Bizans Döneminde tekfurlar tarafından yönetiliyordu.

Selçuklular dönemi

Kayı boyunun bir bölümü Ertuğrul Bey liderliği ile batıya doğru gelerek Söğüt ilçesi ve çevresinde ikamet etmeye başlamışlardır. Kayıların Söğüt ve çevresine yerleşmeleri 1230'lu yıllar olarak bilinmektedir. 1231 yılında İznik İmparatoru Selçuklu sınırına saldırmaya tenezzül edince Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı I. Aleaddin Keykubat Bizans İmparatorluğuna karşı bir sefer düzenlemiş, Ertuğrul Bey ve beraberindekiler de bu sefere bir akıncı olarak katılmıştır. Selçuklu ve Bizans ordusu arasında Sultanönü mevkiinde meydana gelen savaşın sonucunda Bizans ordusu yenilmiş, Karacadağ ve Söğüt alanları Büyük Selçuklu Devleti'nin eline geçmişti. I. Aleaddin Keykubat Belekoma Tekfurunu vergiye bağladı. Savaşta önemli katkıları olan Ertuğrul Bey'e Söğüt'ü sahibi olarak, Domaniç'i de yaylak arazi olarak verdi.

Osmanlı kaynaklarına göre Ertuğrul Bey 1281 yılında ölmüştür. Ertuğrul Bey, Kayı Türklerinin önemli bir lideridir. Kayı boyu ise Osmanlı Devletinin kurucu bir kolu olmuştur. Söğüt'te bulunan bir 400 çadırlık uç beyliğinden Osmanlı Devleti doğmuştur.

Osmanlılar dönemi

Ertuğrul Bey'in vefat etmesinden sonra Kayıların başına Osman Gazi geçti. Osman Gazi ve silah arkadaşlarının en önemli manevi destekçisi Şeyh Edebali idi.

Şeyh Edebali Kayı boyunun Ahilik teşkilatının önderiydi. Ahilik; tarım dahil bütün zanaat dallarında halkı, çalışanları teşvik eden, çalışanlara her türlü yardım elini uzatan bir örgüt anlayışıdır. Şeyh Edebali o sıralar medresesinin de bulunduğu Eskişehir şehrinin sınırları içinde bulunan İtburnu Köyünde yaşıyordu. Daha sonra medresesini sıra ile Söğüt ve oradan da Bilecik'e taşımıştır.

Osman Gazi 1286 yılında İnegöl civarlarında bulunan Hisarcık kalesini Bizanslılardan ele geçirdi. 1287 yılında İnegöl Tekfuru'nu Domaniç yakınlarındaki İkizce'de yenilgiye uğratmıştı.

Osman Gazi ve silah arkadaşlarının Bizans Tekfurları ile olan mücadelelerini takip eden Anadolu Selçuklular Sultanı III. Alaeddin Keykubat, bir ordu ile Karacahisar Kalesi önüne kadar geldi. Osman Bey ve beraberindekiler ile birleşerek Bizans İmparatorluğunun sahip olduğu bu kaleyi kuşattı. Kuşatma sürerken Selçuklu Sultanı III. Alaeddin Keykubat; Osman Bey'e bir sancak ve gümüş takımlı bir at göndererek Söğüt ve Eskişehir'i de içinde bulunduran bu sancağı Osman Bey'e verdi. 1289 tarihinde Karacahisar'daki Rum kilisesini camiye çeviren Osman Bey ilk kez kendi adına hutbe okuttu. Bu olaylar Osmanlı Devleti'nin kuruluşunun temelleridir.

Bu tarihe kadar Bilecik henüz Osmanlılar tarafından fethedilmemişti. Bizanslılara ait bir kalekenti idi. Bilecik ve Yarhisar tekfurlarını vergiye bağlamıştı. Osman Bey 1299 yılında Belekoma kalesini ve peşinden Yarhisar kalesini Bizanslılardan ele geçirdi. Bilecik Osmanlı Beyliğine katılmış oldu.

Bilecik, I. Bayezid dönemine kadar Osmanlı egemenliğinde kalmış, 1402 yılında Ankara Muharebesi'nde Bayezid'in Timur'a mağlup olması sonucunda 2 ay Timurlular'ın hakimiyetine geçmiş ve Fetret Devri'nden sonra Osmanlı sultanı Çelebi Mehmet tarafından geri alınmıştır.

Bilecik; Trakya ve Marmara bölgelerini İç, Güney ve Güneydoğu Anadolu bölgeleriyle Asya'ya bağlayan İstanbul-Bağdat Demiryolu yakınında kurulmuştur. Türklerin elinde değeri artmış ve Osman Gazi'nin fethettiği ilk önemli kale ve Şeyh Edebali Türbesi’nin buradadır.

Önceleri kale çevresinde yerleşik kent daha sonra Şeyh Edebali Türbesi, Orhan Gazi Camii ve yakınındaki medreseye doğru büyümeye başlamıştır. Çukurluk alandan geniş bir alanda yerleşme başlamıştır.

Kurtuluş Savaşı dönemi

İstiklal Savaşında TBMM hükûmeti ile İstanbul hükûmeti arasında ortaya çıkan anlaşmazlıkları gidermek amacı ile İstanbul’daki Tevfik Paşa hükûmeti adına Dahiliye Nazırı Ahmet İzzet Paşa, Ankara Hükümeti ile bir görüşme yapmak istedi. Görüşmenin Bilecik Garı binasında yapılması kararlaştırıldı.

TBMM hükûmeti ile İstanbul hükûmeti heyetleri 5 Aralık 1920 günü Bilecik gar binasında bir araya geldiler. İstanbul Heyeti Ahmet İzzet Paşa, Salih Paşa, Tarım Bakanı Kazım Bey, Hukuk Danışmanı Münir (Ertegün) Bey ve Hoca Fatih Efendi’den oluşmuştu. Ankara heyetine ise Mustafa Kemal Paşa başkanlık etmişti. Heyete İsmet Paşa da katılmıştı. Bilecik görüşmelerinde olumlu ve somut bir sonuç elde edilememiştir.

Yunan Ordusu 6 Ocak 1921 günü Bursa ve Uşak dolaylarından saldırıya geçti. 8 Ocak 1921 Bilecik hattına kadar geldi. Böylece Bilecik işgal edilmiş oldu.

Türkiye dönemi

Bilecik, Kurtuluş Savaşından çok büyük yaralar alarak çıkmış, savaşın getirdiği sosyal ve ekonomik çöküntü nedeniyle Cumhuriyet dönemine oldukça güçsüz başlamıştır. 1920'lerde 12.000 olduğu tahmin edilen şehir nüfusu, Kurtuluş Savaşından sonra 4.000'e kadar inmiştir.

Savaştan önce Bilecik, bölgenin en önemli ipek endüstrisi merkezine sahipti. Şehirde çok sayıda ipekçilik tesisi ve ipek kadife üreten fabrikalar bulunuyordu, fakat Yunanların çıkardığı yangınlarda bu fabrika ve tesislerin tümü yandı.

Cumhuriyetin ilk yıllarında ise Bilecik merkezin nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Rumlar, Lozan Mübadelesiyle Yunanistan'a gönderilmiş oradan gelen Müslüman muhacirler ise Bilecik'in çeşitli yerlerine yerleştirilmişlerdir (Lozan Mübadelesi 1924-1928).

Yönetim

Ayrıca bakınız: Bilecik'in ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, il ve ilçe belediyeleri düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Seçmenler, ilçe belediye meclisi için oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini; il genel meclisi için oy kullanarak ise il genel meclisini oluşturur.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri seçimlerinde %10 barajlı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt sistemine göre belirlenir. (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır; başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik il encümenini seçer.

Merkezi yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi, İl Genel Meclisi ve il encümenlerinden oluşur. Bu yapılar seçilmiş üyelerden oluşsa da, çalışmalar vali başkanlığında yürütülür. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Ağustos 2023'te Şefik Aygöl, Bilecik Valisi olarak göreve başlamıştır.

2024 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Cumhuriyet Halk Partisi adayı Melek Mızrak Subaşı, %48,88 oyla Bilecik Belediye Başkanı olarak seçilmiştir.

2024 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Bilecik İl Genel Meclisi üye sayısı, 10 Cumhuriyet Halk Partisi, 8 Adalet ve Kalkınma Partisi, 2 İYİ Parti ve 2 Milliyetçi Hareket Partisi olmak üzere 22 kişiden oluşmaktadır. Bilecik Belediye meclisi ise 16'sı Cumhuriyet Halk Partisi ve 5'i Adalet ve Kalkınma Partisinden olmak üzere 21 kişiden oluşmaktadır.

2023 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Bilecik'in Türkiye Büyük Millet Meclisindeki 2 milletvekili, Adalet ve Kalkınma Partisinden Halil Eldemir ve Cumhuriyet Halk Partisinden Yaşar Tüzün'dür.

İlçeler

Ana madde: Bilecik'in ilçeleri

Bilecik'in ilçeleri Bozüyük, Gölpazarı, İnhisar, Osmaneli, Pazaryeri, Söğüt ve Yenipazar'dır.

• Bozüyük: Bozüyük, Frigler döneminde kurulmuş bir yerleşim merkezidir. 1908'den sonra Ertuğrul Livası'na bağlanarak Kaza merkezi yapılmıştır. Bozüyük Bilecik'in il olması ile birlikte 1924'te ilçe statüsüne kavuşturulmuştur. Bozüyük ilçesi, birçok fabrikasıyla önemli bir üretim merkezidir.
• Gölpazarı: Bizanslılar döneminde Harmankaya Tekfurluğu’na bağlı olan Gölpazarı, Osman Gazi tarafından alınmıştır. Gölpazarı kuruluşundan itibaren sırasıyla Resulşel, Dönen ve Akçaova (Akçaoba) adlarıyla anılmış, son olarak Gölpazarı adını almıştır. Gölpazarı civarında meyvecilik yaygındır.
• İnhisar: İnhisar, önceleri Söğüt’e bağlı bir bucakken; mütevazı nüfusuna rağmen, coğrafi konumu göz önüne alınarak 1991 yılında ilçe yapılmıştır.
• Osmaneli: Osmaneli çok eski bir yerleşim yeridir. Trakyalılar, Romalılar ve Bizanslılar’a ait kalıntılar, Osmaneli’nin çok eski bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir. İlçede her yıl karpuz festivali düzenlenmektedir.
• Pazaryeri: Pazaryeri'nde ilk yerleşim 1273'te olmuştur. Pazaryeri'nde hediyelik ve turistik amaçlı toprak ve ahşap ev eşyası üretimi sürdürülmektedir. Ünü civar illere yayılmış olan Pazaryeri Bozası vardır. Ayrıca bira mayası üretimi için kullanılan şerbetçiotu bitkisinin dünyada en kaliteli yetiştirildiği bölge Pazaryeri'dir.
• Söğüt: Söğüt, Ertuğrul Gazi tarafından bir kuşatma ve mücadele sonucunda 1232'de Bizanslılardan alınmıştır. Ertuğrul Gazi Türbesi'nin de içinde bulunduğu ilçe önemli bir turizm merkezidir. Her yıl düzenlenen Söğüt Şenlikleri’ne yoğun katılım olmaktadır.
• Yenipazar: Eski adı Kırka olan Yenipazar, Cumhuriyet'ten önce Bolu'nun Göynük ilçesine bağlıydı. 1926’da bucak olarak Gölpazarı’na bağlanmış, 1988’de ilçe olmuştur.

Bilecik’in Abbaslık köyünden bir görünüm.

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2025 verileri)

Bilecik'in nüfusu 228.495'tir. Bu nüfusun %86,64'ü şehirde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 4.179 km²'dir. İlde km²'ye 55 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 104'dür.) İlde yıllık nüfus artış oranı %0,19 olmuştur.  Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler sırasıyla, Bozüyük (%1,27)- İnhisar(-%8,79)

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın güncel verilerine göre merkez ilçeyle beraber 8 ilçe, 15 belediye ve 243 köy vardır.

2024 yılı sonunda Bilecik ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe	Nüfus 2023	Nüfus 2024	Fark	Nüfus Artışı %	Belediye Sayısı	Mahalle Sayısı	Köy Sayısı	Köy Nüfusu	Şehir nüfusu	Şehirde oturan %	Alanı  km2	km2'ye düşen kişi
Bozüyük	79.853	80.865	1.012	1,27	2	15	44	4.491	76.374	94,45	860	94
Gölpazarı	9.831	9.910	79	0,80	1	5	48	3.263	6.647	67,07	670	15
İnhisar	2.377	2.168	-209	-8,79	1	4	9	1.227	941	43,40	244	9
Merkez	82.416	82.403	-13	-0,02	3	21	45	6.470	75.933	92,15	793	104
Osmaneli	21.875	21.931	56	0,26	1	4	27	5.219	16.712	76,20	490	45
Pazaryeri	9.967	9.778	-189	-1,90	1	6	24	3.785	5.993	61,29	324	30
Söğüt	18.844	18.665	-179	-0,95	1	5	23	4.360	14.305	76,64	523	36
Yenipazar	2.895	2.775	-120	-4,15	1	4	23	1.721	1.054	37,98	273	10
Bilecik	228.058	228.495	437	0,19	11	64	243	30.536	197.959	86,64	4177	55

İlin yıllara göre nüfusları

Bilecik il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1927	113.660	52		%14     15.927 97.733     %86
1935	125.421	55	%10	%15     18.490 106.931     %85
1940	127.977	55	%2	%14     17.928 110.049     %86
1945	136.053	54	%6	%14     19.315 116.738     %86
1950	137.030	57	%1	%14     19.804 117.226     %86
1955	139.233	61	%2	%20     28.011 111.222     %80
1960	145.699	63	%5	%21     30.913 114.786     %79
1965	139.041	66	%5	%26     36.356 102.685     %74
1970	138.856	66	%0	%31     43.601 95.255     %69
1975	137.120	66	%1	%34     47.219 89.901     %66
1980	147.001	67	%7	%39     56.981 90.020     %61
1985	160.909	66	%9	%44     71.521 89.388     %56
1990	175.526	69	%9	%51     90.373 85.153     %49
2000	194.326	72	%11	%64     124.380 69.946     %36
2007	203.777	70	%5	%71     145.126 58.651     %29
2008	193.169	72	%5	%71     137.677 55.492     %29
2009	202.061	71	%5	%73     148.330 53.731     %27
2010	225.381	68	%12	%77     173.389 51.992     %23
2011	203.849	71	%10	%75     153.017 50.832     %25
2012	204.116	71	%0	%76     154.952 49.164     %24
2013	208.888	71	%2	%77     160.798 48.090     %23
2014	209.925	71	%0	%78     163.509 46.416     %22
2015	212.361	71	%1	%79     167.692 44.669     %21
2016	218.297	71	%3	%80     174.671 43.626     %20
2017	221.693	71	%2	%81     179.248 42.445     %19
2018	223.448	71	%1	%81     180.302 43.146     %19
2019	219.427	71	%2	%81     178.534 40.893     %19
2020	218.717	71	%0	%82     178.781 39.936     %18
2021	228.334	71	%4	%83     189.956 38.378     %17

Konum

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı	Önceden bağlı olduğu ilçe	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze Uzaklık km	Ulaşan Yollar
Bilecik Merkez			793	513		D.160-02, D.650-03=>11.04, 11.27
Bozüyük	1926		860	757	34	/D.200-07, D.650-03, 11.25, 11.28
Gölpazarı	1926		670	539	43	D.160-03, 11.01
İnhisar	1990	Söğüt	244	208	57	D.650-03=>11.27=>11.26
Osmaneli	1926		490	107	33	D.650-03=>11.02
Pazaryeri	1953	Bozüyük	324	806	30	D.650-03=>11.51
Söğüt	Cumh.önce		523	682	30	D.650-03=>11.27, D.200=>11.25
Yenipazar	1987	Gölpazarı	273	622	79	D.160-03=>11.01
BİLECİK	Cumh.önce		4.179

Spor

Ana madde: Bilecik'te spor

2018-2019 Sezonu sonunda, futbol takımı Bozüyük Vitraspor, BAL (Bölgesel Amatör Lig)'i grubunu 12.sırada tamamlamıştır. Voleybol kadınlar 2. Liginde Bozüyük İdmanyurdu 1.lige çıkmıştır. Bilecik'in basketbol ve voleybol bölgesel liglerinde 2 takımı daha bulunmaktadır.

Ziraat Türkiye Kupası'nda, Bozüyük Vitraspor 3.turda Denizlispor'a elenmiştir.

Bilecik'in önemli spor tesisleri, Şeyh Edebali Stadı (5.150), Bozüyük İlçe Stadyumu (4.100), Bilecik Kapalı Spor Salonu (2.000) ve Merkez kapalı Yüzme Havuzu-y.olimpik (500).

Kaynakça

Dış Bağlantışlar

• Bilecik Valiliği7 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Bilecik Belediyesi 23 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.