Karabük (il)

Bu madde Karabük il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Karabük (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.

Karabük
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İl sınırları haritası
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Vali	Mustafa Yavuz
Yüzölçümü
• Toplam	4.142 km²
Nüfus
• Toplam	231.333
• Yoğunluk	59/km²
• Kır	54.910
• Şehir	176423
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	370
İl plaka kodu	78
Resmî site Karabük Valiliği Karabük Belediyesi

Karabük, Türkiye'nin kuzeyinde Karadeniz Bölgesinde bulunmakta olup 2020 yılı sonu TÜİK verilerine göre ilin nüfusu 243.614'tü. Karabük'ün güncel nüfusu 250.478'dir.

Karabük, 1937 yılına kadar, Safranbolu'ya bağlı Öğlebeli Köyü'nün 13 hanelik bir mahallesiydi. 1935 yılında açılan Ankara-Zonguldak demiryolunun üzerinde yer alıyordu. Demiryolu ile taşıma imkânının varlığı ve kömür yataklarının yakınlığı nedeniyle, burada bir demir çelik fabrikası kurulması kararlaştırıldı. 3 Nisan 1937'de Atatürk'ün talimatıyla, İsmet İnönü, hâlâ Karabük'ün en önemli geçim kaynağı olan Karabük Demir Çelik Fabrikası'nın temellerini attı.

Uzun yıllar Zonguldak iline bağlı bir ilçe olan Karabük, 6 Haziran 1995'te, Çankırı'nın Ovacık ve Eskipazar ilçeleri ile Zonguldak'ın Yenice, Safranbolu ve Eflani ilçelerinin birleştirilmesiyle Türkiye'nin 78. ili oldu.

Karabük ilinin deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 270 metredir.

Karabük'ün trafik plaka numarası 78'dir.

Karabük adı

Özhan Öztürk'e göre Karabük adı Türkçe “siyah” ve “kuzey”, anlamlarına gelen kara ile bük kelimesinin ise “çalılık” ve “dere kenarında yer alan arazi” anlamlarında kullanılan 'bük' kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Bununla birlikte Osmanlı tahrir defterlerinde Karabük adlı bir Türkmen kavminin adına rastlanması bir topluluk adı olabileceğini de düşündürmektedir.

Tarih öncesi dönemde Karabük ve çevresi

Karabük ve çevresinde, yörenin yazısız kültür dönemini aydınlatacak çok sayıda höyük ve tümülüs olmasına karşın, bilimsel anlamda herhangi bir arkeolojik kazıya konu olmaması bu konudaki açıklamalarda bir bilgi boşluğu yaratmaktadır. Ancak, Ovacık ve Eskipazar ilçelerinde yapılan arkeolojik yüzey araştırmalarına bakılacak olursa, Karabük ve çevresinin en eski yerleşmesi Eskipazar İlçesindeki “Yazıboy” köyüdür. Burada bulunan bir höyüğün, ilk Tunç Devri (MÖ 2500) olarak yerleşmeye konu olması, İl sınırları içinde Eskipazar'ın önemini artırmaktadır.

İlk Çağda Karabük ve çevresi

İlk Çağda Karabük, Hititlerden başlamak üzere Frig, Helenistik Krallıklar ve Roma döneminde geniş çaplı olarak yerleşmeye konu olmuştur. Karabük'ün, Hititler döneminde yerleşmeye konu olan ilçesi; Eflani'dir. Hitit metinlerinde kentin en eski adının Haluna (Yün) olarak geçtiği bilinmektedir. Ovacık'ın Kışlaköy'ü, Frigler döneminde yerleşmeye konu olmuştur. Burada bulunan Hesem Değirmeni'nin kapısındaki yapıtaşının Frigler dönemine ait olduğu sanılmaktadır. Helenistik Krallıklar döneminde özellikle Eflani, yerleşmeye konu olmuştur. Helenistik Krallıklardan Bitinler, Roma'nin Batı Karadeniz Bölgesini (Paflagonya) ele geçirmesini önlemek için Eflani'de üs oluşturulmuş ve bölgenin savunmasını buradan gerçekleştirmişlerdir (MÖ 70). Eflani'nin tarihte bilinen ikinci adı Bitinya Kralı Nikomedes'in oğlu Phylomenes'ten dolayı, “Phylomenes Yurdu” olarak bilinmektedir. İlkçağın son Devleti olan Roma, MÖ 1. yüzyılda Anadolu'ya girince önem verdiği yerlerden birisi de Batı Karadeniz Bölgesi olmuş, bölgenin ormanları ve madenlerini emperyalist bir politika izleyerek kendi çıkarları doğrultusunda kullanmayı bilmiştir. Roma'nın bu amaçlarla Karabük İli sınırları içinde kurduğu en önemli kentler Eskipazar sınırları arasında yer almaktadır. Bunlar, Hadrianapolis ve Kimistene adı ile anılan yerleşme alanlarıdır. Bunun yanı sıra Karabük'te Bürnük Köyü, Üçbaş Köyü, Bulak Köyü; Ovacık'ta Pürçükören Köyü ve Ganibeylerin 1 km mesafe uzaklıktaki Karakoyunlu köyünde Roma Dönemi kalıntıları ile adeta tarihi tanıklık yapmaktadırlar.

Malazgirt Savaşı öncesi Türk yerleşmesi

Türkler, 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi öncesinde de Anadolu'ya değişik amaçları gözeterek gelmişler ve yerleşmişlerdir. Özellikle, Kuzey Türklüğü olarak tarihte bilinen bu Türk kitleleri içinde Oğuzlar olduğu gibi Kıpçak, Peçenek gibi diğer Türk kavimleri yer almaktadır. Daha sonra çeşitli nedenlerle Bizans'ın emrine giren bu Türk kavimleri, bu devletin izlediği iskan siyasetiyle Anadolu'nun çeşitli kısımlarına yerleştirilmişlerdir. Yer adlarından (Toponimi) yola çıkarak yapılan yorumlamalar sonucunda Eskipazar'da Tamışlar Köyü'ne adını veren Tamış, Bizans'ın emrinde bir Oğuz Beyi olup, saptamalara göre, Malazgirt Savaşı'nda Selçuklu ordusuna karşı savaşırken, giysilerde kullanılan renk ve dil benzerliklerinden dolayı kısa zamanda saf değiştirmiş, Selçukluların tarafına geçmiştir. Malazgirt Muharebesi öncesinde yöremizde görünen ve yerleşen ikinci Türk kavimi Kıpçaklar oldu. Kıpçaklar kitleler halinde Safranbolu ile Eflani arasındaki topraklara yerleşmişlerdir. Fatih Sultan Mehmet, 15. yüzyılın ikinci yarısında Amasra'yı fethedince, kentte bulunan Cenevizlileri İstanbul'a gönderirken, Eflani'de yaşayan Kıpçakları da Amasra kentine sürmüştür. Bugün Amasra'da özellikle ağaç işlemeciliğinde çok ünlü olan bu insanlar, Kıpçak Türklerinin torunlarıdır. Kıpçak lehçesi ile ilgili araştırma yapacaklar için Eflani-Bartın arası ve Amasra bu açıdan önemli araştırma malzemesi sunmaktadır.

Karabük'ün il oluşu

Karabük 1937 yılında Safranbolu'ya bağlı Öğlebeli Köyü'nün bir mahallesi iken 1935 yılında açılan Ankara-Zonguldak demiryolu ile önemini arttırmıştır.

3 Nisan 1937 yılında Atatürk'ün yönlendirmesi ile İsmet İnönü tarafından Karabük Demir Çelik Fabrikası'nın temelleri atılır.

3 Nisan 1937'de temeli atılan Karabük Demir Çelik Fabrikaları 1 Haziran 1939'da ticari olarak açılmıştır.

31 Aralık 1938'de Karabük belediye olmuştur. 4 Ocak 1940'ta Safranbolu ilçesine bağlı bucak olan Karabük 3 Mart 1953 tarihinde 6068 sayılı kanunla Zonguldak iline bağlı bir ilçe haline gelmiştir.

Karabük, 6 Haziran 1995 gün ve 22305 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan 550 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Çankırı'dan Ovacık ve Eskipazar ilçeleri ile Zonguldak'tan Eflani, Safranbolu ve Yenice ilçelerinin birleştirilmesiyle Türkiye'nin 78. ili olmuştur.

Coğrafya

Karabük ilinin topraklarında çeşitli iklim türlerine rastlanmaktadır. Bu farklılıkların meydana gelmesinde ilin coğrafi özellikleri ve konumu rol oynamıştır. Karabük, Karadeniz Bölgesi'nde yer almasına karşın dağların Karadeniz'e paralel uzanmasından dolayı Karadeniz üzerinden gelen nemli ve yağışlı havanın etkilerinden tam olarak yararlanamamaktadır. Yenice ilçesinde tam Karadeniz iklimi yaşanırken; İl merkezinde, Eskipazar, Ovacık ilçelerinde Karadeniz iklimi ile karasal iklim arasında bir geçiş ikliminin özelliklerine rastlanmaktadır. Orman varlığı açısından Türkiye'nin %68 oranı ile en zengin ilidir. Yenice ilçesinde tropikal bölgelerde görülebilen yoğun ve çeşitli orman örtüsü ve kendi sınıfında rekor düzeyde boya ve çapa ulaşmış ağaç türleri vardır. Geniş yapraklı türlerden kayın birinci, meşe ikinci ağaç türü iken; iğne yapraklı ağaçlarda göknar, sarıçam ve karaçam baskın ağaç türleridir. Havası demir çelik fabrikaları nedeniyle kötüdür.

Yönetim

Ayrıca bakınız: Karabük'ün ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, il genel meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca İl Genel Meclisi, kendi içinden gizli oyla, bir yıl görev yapacak beş üyeden oluşan il encümenini seçer..

Merkezi yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Karabük Valisi, 1967 Orhaneli doğumlu Mustafa YAVUZ'dur. Ağustos 2023 tarihinde Seyhan kaymakamı iken atanmıştır.

Karabük Belediye Başkanı,1988 Karabük doğumlu Özkan ÇETİNKAYA (AK Parti), 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde %33,71 oy oranıyla seçilmiştir.

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Karabük İl Genel Meclisi üye sayısı, 12 AK Parti, 4 MHP ve 1 CHP'den olmak üzere 17’dir. Karabük Belediye meclisi ise 16 AK Parti, 11 MHP ve 4 İYİ Parti'den olmak üzere 31 üyeden oluşur.

2023 Genel seçimleri sonucu, Karabük'ü temsilen TBMM'ye AK Parti'den 2 milletvekili (Cem Şahin ve Durmuş Ali Keskinkılıç) ve CHP'den 1 milletvekili (Cevdet Akay) seçilmiştir.

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri)

Karabük ilinin nüfusu 250.478'dir. Bu nüfusun %77,34'ü şehirlerde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 4.142 km²'dir. İlde km²'ye 60 kişi düşmektedir. (Bu sayı Merkezde 171'dir.) İldeki nüfus azalış oranı %1,87 olmuştur. Nüfusu en çok azalan ilçe Ovacık'tır (-%20,57). Bu ilçenin nüfusu 2023 yılında %41.98 oranında artmıştı.

06 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 7 belediye, bu belediyelerde 80 mahalle ve 278 köy vardır.

2024 yılı sonunda Karabük ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe	Nüfus 2023	Nüfus 2024	Fark	Nüfus Artışı %	Belediye Sayısı	Mahalle Sayısı	Köy Sayısı	Köy Nüfusu	Şehir nüfusu	Şehirde oturan %	Alanı  km2	km2'ye düşen kişi
Eflani	10.101	9.173	-928	-9,19	1	6	54	7.068	2.105	22,95	674	14
Eskipazar	14.343	13.099	-1.244	-8,67	1	7	50	6.897	6.202	47,35	754	17
Merkez	134.486	134.810	324	0,24	1	28	38	12.964	121.846	90,38	790	171
Ovacık	5.677	4.509	-1.168	-20,57	1	1	42	3.877	632	14,02	398	11
Safranbolu	70.043	69.441	-602	-0,86	1	21	60	17.301	52.140	75,09	750	93
Yenice	20.592	19.446	-1.146	-5,57	2	17	34	8.643	10.803	55,55	777	25
Karabük	255.242	250.478	-4.764	-1,87	7	80	278	56.750	193.728	77,34	4.143	60

İlin yıllara göre nüfusları

Karabük il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
2000	225.102	71		%70     157.756 67.346     %30
2007	218.463	68	%3	%75     164.072 54.391     %25
2008	216.248	68	%1	%76     163.365 52.883     %24
2009	218.564	68	%1	%77     167.550 51.014     %23
2010	227.610	67	%4	%78     177.189 50.421     %22
2011	219.728	68	%3	%77     169.698 50.030     %23
2012	225.145	67	%2	%77     172.945 52.200     %23
2013	230.251	67	%2	%75     172.756 57.495     %25
2014	231.333	67	%0	%76     176.423 54.910     %24
2015	236.978	67	%2	%77     183.141 53.837     %23
2016	242.347	67	%2	%76     184.413 57.934     %24
2017	244.453	68	%1	%76     186.450 58.003     %24
2018	248.014	68	%1	%76     188.642 59.372     %24
2019	248.458	68	%0	%77     191.536 56.922     %23
2020	243.614	68	%2	%78     189.534 54.080     %22
2021	249.287	68	%2	%78     194.418 54.869     %22

Konum

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı	Önceden bağlı olduğu ilçe	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze km	Ulaşan Yollar
Karabük Merkez	1953	Safranbolu	790	264		D.030-12, D.030-01, D.755-03
Eflani	1953	Safranbolu	674	907	46	D.755-02=>78.02
Eskipazar	1946	Çerkeş	754	748	38	D.755-03=>78.50
Ovacık	1959	Çerkeş	398	1.111	48	D.030-01=>78.27
Safranbolu	Cumh.önce		750	544	8	D.030-01=>78.04, D.755-02
Yenice	1987	Merkez	777	150	33	D.030-12, 78.75
KARABÜK	1995	ZONGULDAK	4.142

Spor

Ana madde: Karabük'te spor

2018-2019 Sezonu sonunda, futbol 1.ligde Karabükspor, BAL'da Safranbolu Bld.spor, futbol kadın 2.liginde Ovacık Gençlikspor küme düşmüşlerdir. Futbol kadın 3.ligi ile voleybol ve hentbol bölgesel liglerinde toplam 3 takımı daha yer almıştır.

Ziraat Türkiye Kupasında Karabükspor, 4.turda Darıca Gençlerbirliğine elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: Necmettin Şeyhoğlu Stadyumu (16.000), Merkez Spor Salonu (2.500) ve 100.yıl Kapalı Yüzme Havuzu (500) dur.

Dış bağlantılar

• Karabük Valiliği4 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Karabük Belediyesi7 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.