Üşbûne Emirliği
Üşbûne Emirliği طائفة الأشبونة | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1022-1034 | |||||||||
 Kurtuba Halifeliği, y. 1000 | |||||||||
| Başkent | Üşbûne (Lisboa) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Arapça, Berberi dilleri, Mozarapça, İbranice[1] | ||||||||
| Resmî din | İslam, Hristiyanlık (Mozarap Riti), Yahudilik | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Emir | |||||||||
| Tarihî dönem | Orta Çağ | ||||||||
| |||||||||
| Para birimi | Dirhem, Dinar | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Portekiz | ||||||||
Üşbûne Emirliği (Arapça: طائفة الأشبونة; İspanyolca: Taifa de Lisboa), İber Yarımadası'nın batısında yer alan, Arap kökenli bir tayfa devletiydi. Beni Hazrec kabilesine bağlı Sâbûr Hanedanı tarafından 1022 yılında kuruldu ve 1034 yılında Batalyevs Emirliği tarafından fethedilene kadar varlığını sürdürdü.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurtuba Halifeliği, İkinci Endülüs Fitnesi (1009-1031) sırasında önce parçalandı sonra yıkıldı. Bu dönemde diğer bölge valileri gibi, Batı bölge Valisi (Garb el-Endülüs) Sâbûr es-Saklebî bağımsızlığını ilan ederek (1009) Batalyevs ve çevresinde hüküm sürmeye başladı. Vezir olarak da kız kardeşi ile evli olan Abdullah b. Eftas (İbnü’l-Eftas)'ı tayin etti.
Sâbûr 1022 yılında öldüğünde geride daha çocuk yaşlarında iki oğul bırakmıştı. Abdülmelik ve Abdülazîz adındaki bu çocukların naipliğini İbnü’l-Eftas üstlendi. Fakat bir süre sonra Batalyevs'in yönetimini tamamen ele geçirerek Eftasîler hânedanını kurdu ve el-Mansûr unvanıyla Batalyevs emiri olarak hüküm sürmeye başladı.[2]
İbnü’l-Eftas, Abdülmelik ve Abdülazîz'e dokunmadı ve onların Batalyevs'ten ayrılarak Üşbûne'ye yerleşmelerine izin verdi. Kardeşler burada bir süre sonra isyan başlattılar. Abdülazîz, Üşbûne'nin idaresini ele geçirerek şehri birkaç yıl yönetti. Ölümünün ardından yönetim kardeşi Abdülmelik'e geçti. Ancak onun kötü idaresi halk arasında memnuniyetsizliğe yol açtı ve bir süre sonra Üşbûne halkı İbnü’l-Eftas'tan yardım talep etti. Bunun üzerine İbnü’l-Eftas, oğlu Muhammed b. Abdullah’ı bir ordu eşliğinde Üşbûne'ye gönderdi. Muhammed b. Abdullah, herhangi bir direnişle karşılaşmadan şehri teslim aldı ve Batalyevs topraklarına kattı. Abdülmelik b. Sâbûr bağışlandı ve ailesiyle birlikte Kurtuba'ya gitmesine izin verildi.[3]
Eftasîler, 1093 yılına kadar Üşbûne ve çevresinde hüküm sürdüler. 1093 yılında León Krallığı, Üşbûne'yi ele geçirdi. 1094–1141 yılları arasında Murâbıtlar bölgeye hâkim oldular. Murâbıtlar’ın İber Yarımadası'ndan çekilmesiyle doğan otorite boşluğu, ikinci bir taifa döneminin başlamasına yol açtı ve Batalyevs Emirliği tekrar kuruldu (1141-1147). 25 Ekim 1147'de Portekiz Krallığı, bir kuşatma sonrasında şehri ele geçirdi; böylece Üşbûne'de Müslüman hâkimiyeti sona erdi.
.jpg)
Taifa Emirleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Abdülazîz b. Sâbûr: (1022−1030?)
- Abdülmelik b. Sâbûr: (1030?−1034?)
- Batalyevs Emirliği'ne dahil oldu: 1034–1093
- León Krallığı: 1093
- Murâbıtlar: 1094–1141
- Batalyevs Emirliği'ne dahil oldu: 1141–1147
- Portekiz Krallığı: kuşatma sonrasında fethedildi (1147)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- TDV İslâm Ansiklopedisi:
- Üşbûne 4 Haziran 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- İbnü’l-Eftas 4 Haziran 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- İspanya Kraliyet Tarih Akademisi:
- Sâbûr es-Saklebî 4 Haziran 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca)
- İbnü’l-Eftas 9 Aralık 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Batalyevs Emirliği
- Endülüs
- İspanya tarihi
- Sünni hanedanlar listesi
- Aşağı sınır bölgesi (es-Sağrü’l-ednâ)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Notlar
- Dipnotlar
- ^ Zwartjes, Otto (2006). "Andalus". Versteegh, Kees (Ed.). Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Academic Publisher. s. 58.
- ^ Özdemir 2018, s. 161.
- ^ Özdemir 2018, s. 162.
- Kullanılan kaynaklar
- Özdemir, Mehmet, (Ed.) (2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti Cilt 4, Endülüs. Siyer Yayınları. ISBN 9786057558343.
- Kremp, Martin (1996). Die Kleinkönige des islamischen Spanien. Texte zur Geschichte der Taifas des Andalus im 11. Jahrhundert. Mediterranea, Frankfurt/Main. ISBN 3-00-000464-5. (Almanca)
- Bosworth, C. E. (1996). The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. Edinburgh University Press. s. 20. (İngilizce)
- Tavâif-i Mülûk
- Garb el-Endülüs
- Üşbûne Emirliği
- Batalyevs Emirliği
- Portekiz'de kurulan Taifa Devletleri
- Lizbon tarihi
- 1022'de kurulan oluşumlar
- 1034'te feshedilmiş oluşumlar
- 11. yüzyılda Endülüs
- 11. yüzyılda Portekiz
- 11. yüzyılda Endülüs'te kurulan oluşumlar
- Endülüs Özerk Bölgesi tarihi
- Tarihteki Avrupa'daki Müslüman devletleri
- Avrupa'daki eski monarşiler