Dâniye Emirliği

Dâniye Emirliği طائفة دانية Âmirîler (Saklebîler)
1010-1076
Dâniye Emirliği, y. 1037.
Başkent	Dâniye (Denia)
Yaygın dil(ler)	Arapça, Berberi dilleri, Mozarapça, İbranice
Resmî din	İslam, Hristiyanlık (Mozarap Riti), Yahudilik
Hükûmet	Monarşi
Emir
• 1010–1045 Mücâhid el-Âmirî • 1045–1076 İkbâlüddevle Ali
Tarihî dönem	Orta Çağ
• Kurtuba halifeliğin zayıflaması 1010 • Sarakusta Emirliği tarafından fethedilmesi 1076 • 1076 1076
Para birimi	Dirhem, Dinar
Öncüller Ardıllar Endülüs Emevî Devleti Sarakusta Emirliği
Günümüzdeki durumu	İspanya

Dâniye Emirliği ya da Dâniye ve Doğu Adaları (Arapça: طائفة دانية) (İspanyolca: Taifa de Denia), İber Yarımadası'nın doğu sahilleri ve Balear Adaları'nı (el-Cezâirü'ş-Şarkıyye) da içeren bir taifa devletiydi. Âmirîler'in sarayında yetişen Saklebî komutan Mücâhid el-Âmirî tarafından 1010 yılında kuruldu.

Tarihçe

Mücâhid el-Âmirî'nin, Belensiye (Valencia) veya el-Cezâirü’ş-Şarkıyye'de (Balear Adaları) Vali olarak görev yaptığı düşünülmektedir. Kurtuba halifeliğin zayıflaması ve Âmirîler’in yönetimden uzaklaştırılması üzerine bu aileye bağlı diğer Saklebî komutan ve idareciler gibi Mücâhid el-Âmirî de Kurtuba’dan ayrılarak 1010 yılında Doğu Endülüs’te Belensiye'nin (Valencia) güney sahillerinde Dâniye Emirliği’ni kurdu. Taifa sınırları, hem Kıta İspanyası hem de Meyûrka (Mallorca), Minûrka (Minorka) ve Yâbise (İbiza) gibi adalarının da yer aldığı el-Cezâirü'ş-Şarkıyye'ye kadar uzanıyordu.

Âmirîler'in yetiştirdği Sakâlibe komutanların kurduğu Taifa Devletleri, y. 1018

Tavaif-i Mülûk'ün ilk darphanesi

el-Muvaffak lakabını alan Mücâhid, Emevilere olan bağlılığını sürdürdü ve 1011 yılında Emevi ailesinden bir kişiyi (Ebû Abdullah el-Muaytî) halife ilan etti. Taifa'lar arasında ilk sikke, Elda darphanesinde basıldı. Sikke üzerinde el-Muaytî ve Mücâhid'in adı yazılıydı.

Dâniye Emirliği'ne ait Dirhem

Dâniye Emirliği dönemine ait mermer panel, Ulusal Arkeoloji Müzesi

Sardunya seferi

Mücâhid, Akdeniz'de Hristiyan hakimiyetindeki adaları fethetme arzusu sebebiyle Dâniye ve Doğu Adalarında, Endülüs'ün en büyük donanmalarından birini inşa etti. 1015 yılında 120 gemi ve 1000 asker ile Sardunya'ya sefer düzenledi ve çoğu kıyı şeridi olmak üzere adanın büyük bir kısmını fethetti. Ailesini de adaya getirerek bir şehir inşa etti. Ancak 10 ay sonra Papa VIII. Benedictus, Pisa Deniz Cumhuriyeti ve Cenova filolarını Sardunya'ya gönderdi. Bu saldırı haçlı donanmasının zaferi ile sonuçlandı ve Mücâhid az sayıda gemi ile ailesini geride bırakarak Dâniye'ye dönmek zorunda kaldı. Vekil olarak bıraktığı Muaytî’nin şehirde bütün yetkileri ele geçirdiğini görünce onu Mağrib’deki Bicâye’ye sürdü. Ardından Donanmayı toparlayıp Sardunya'da esaret altındaki ailesini kurtardı ancak 7 yaşında olduğu tahmin edilen oğlu Ali rehin olarak tutuldu. Böylece adaya başka saldırıların yapılması engellendi. Hristiyan geleneklerine göre yetiştirilen Ali, ancak 10 yıl sonra, 17 yaşına geldiğinde fidye karşılığında kurtarılabildi. Bazı Hristiyan kaynaklara göre Ligurya ve Toskana kıyılarına birkaç baskın daha düzenlendi.

1016 yılında Şii Hammûdîler Kurtuba'da hilafeti ele geçirdi. Mücâhid diğer Saklebî komutanlar gibi Hammûdîler'i tanımayıp, Emevi soyundan gelen IV. Abdurrahman'a biat etti.

Toprakları genişletme siyaseti

Mücâhid çevre şehirleri topraklarına katmak istiyordu. Bunlar arasında Belensiye (Valencia), Turtûşe (Tortosa) ve Mürsiye (Murcia) vardı.

Belensiye

Saklebîlerden Muzaffer ve Mübarek kardeşler Belensiye'yi 1010-1018 yılları arasında ortak yönetti. Her ikisinin peş peşe ölmesiyle halk Turtûşe'yi yöneten Saklebî asıllı emîr Lebîb'i yönetime getirdi (1018). 1020'de Lebîb ve Mücâhid Belensiye'yi birlikte yönetti. Lebîb, Barselona Kontu ile yakın ilişkiler kurunca halk tarafından kovuldu (1021) ve şehir tamamıyla Mücâhid'e kaldı. Ancak diğer Saklebî emirler, Âmirî ailesinden Abdülazîz el-Mansûr’a biat edip onu Belensiye’de tahta oturtmak istediler. Bu gelişme sonrasında Mücâhid şehri el-Mansûr'a vermek zorunda kaldı.

Mürsiye

Meriye emiri Hayrân el-Âmirî ölmeden önce, o zamanlar Mürsiye Valisi olan Züheyr es-Saklebî'yi halefi olarak seçti. 1029 yılında Hayrân'ın ölümü ile Züheyr, başkent Meriye'ye taşındı ve Benî Tâhir ailesinden (Ebû Bekir Ahmed b. İshak) bir kişiyi Mürsiye valisi olarak atadı. Züheyr'in şehirden ayrılmasıyla Benî Hattâb Mürsiye'de isyan çıkardı. Benî Hattâb'ı destekleyen Mücâhid 1029 yılında Mürsiye'ye bir sefer düzenledi ve şehri aldı. Şehri Benî Hattâb’ın liderine teslim ederken, Benî Tâhir’in lideri Ebû Bekir Ahmed b. İshak’ı Dâniye’ye götürüp hapsetti. 2 yıl sonra Meriye Emiri fidye karşılığında Ahmed b. İshak’ı kurtardıktan sonra Mürsiye valisi yaptı (1031). Mücâhid'in Mürsiye hakimiyeti sadece 2 yıl sürdü (1029-1031).

1038 yılında Züheyr'in ölümü ile Meriye ve Mürsiye'nin idaresi Belensiye Emiri Abdülazîz el-Mansûr'a teslim edildi (1038-1041). Dâniye'ye doğru muhtemel bir saldırı endişesiyle Mücâhid Belensiye doğru yürüdü ve Şâtıbe (Xàtiva), Lûrka (Lorca) ile Şûzer’i hâkimiyet altına aldı. Ancak Abdülazîz el-Mansûr, çoğu paralı hristiyan askerlerden oluşan, güçlü bir ordu ile karşı saldırıya geçti ve Mücâhid aldığı toprakları geri vermek zorunda kaldı (1042).

İkbâlüddevle Ali (1045-1076) ve Taifanın yıkılması

Mücâhid 1045 yılında öldüğünde yerine oğlu Ali, İkbâlüddevle lakabını alarak tahtta oturdu. 1016 yılındaki Sardunya yenilgisi sonrası esirler haçlılar arasında paylaştırıldı. Ali, Alman II. Heinrich tarafından esaret altına alındı ve bir Hristiyan gibi yetiştirildi. Serbest kaldıktan sonra Dâniye’ye döndü. İlk başlarda bir hristiyan gibi davranmaya devam etti ancak babasının telkiniyle tekrar İslam'a döndü.

1054/55 yılında Müstansır yönetimindeki Mısır'da kıtlık baş gösterdi. Ali, İskenderiye'ye tahıl yüklü bir gemi gönderdi ve bu iyilik karşısında Müstansır tarafından hediyeler verildi. Araştırmalara göre hediyeler arasında Doña Urraca Kadehi de bulunmaktaydı.

Ali, babasının fethettiği yerleri yaklaşık otuz yıl boyunca barış içinde yönetmeyi başardı. Gemiciliğe önem verdi ve ticaret filosunu genişletti. Dâniye, Taifa'lar arasında refah düzeyi en yüksek emirliklerden biri haline geldi.

Ali, Sarakusta emirinin kızıyla evliydi. 1076'da Sarakusta (Zaragoza), Dâniye’nin Kıta İspanyası'nda yer alan toprakları fethetti. Emirliğin düşmesi ile Balear adalarında vali olan Abdullah el-Murtazâ bağımsızlığını ilan etti ve Mayurka Emirliği'ni kurdu. Murâbıtlar tarafından fethedilene kadar 1116 yılına kadar varlığını sürdürdü.

Dâniye'de gayrimüslimler

Emirliğe sadık Hristiyan, Yahudi ve Mozaraplar himaye altına alınırken Yahudi tüccar cemaatiyle işbirliği yapıldı. Sefarad Yahudi topluluğu ticaretin genişlemesi ve emirliğin zenginleşmesine katkıda bulundu. Yahudiler ayrıca emirlikte üst düzey makamlarda görev yaptılar.

Dâniye'de ilim

1009 yılında Âmirîler’in yönetimden uzaklaştırılması ve başkentte meydana gelen karışıklıklar sebebiyle bir çok alim Kurtuba'yı terk etti. Mücâhid bu dönemde birçok ilim adamını himaye etti. Endülüslü tarihçi Dabbî, Mülûkü’t-tavâif arasında en fazla ilim adamının onun sarayında görüldüğünü yazmaktadır. Hatta köle ve cariyeler de ilmi faaliyetlere katılıyordu. Mücâhid'in hadis, kıraat ve Arap dili ve edebiyatı alanlarında bilgi sahibi olduğu ve aruza dair bir kitap yazdığı bilinmektedir. Himaye ettiği ilim adamları arasında;

• Ebû Amr ed-Dânî: Kıraat âlimi
• İbn Abdülber en-Nemerî: Muhaddis, münekkit, edip, tarihçi ve Mâlikî fakihi
• İbn Ma‘mer el-Lugavî:
• İbn Sîde: Lugatçı, edebiyat ve dil âlimi
• Ebü’l-Abbas Ahmed b. Reşîḳ:
• İbn Bürd el-Asgar: Şair, kâtip ve vezir
• İbn Garsiyye: Edip ve şair
• İbn Derrâc: Şair
• Ebû Mervân Abdülmelik b. Muhammed b. Mervân b. Zühr el-İşbîlî: Mücâhid el-Âmirî’nin özel hekimi

sayılabilir. Ali de babası gibi ilim adamlarına önem verdi.

Taifa Emirleri

Birinci dönem Taifa Emirliği (Âmirîler)

• Mücâhid el-Âmirî (el-Muvaffak) (Belensiye'de 1020–1021): 1010–1045
• İkbâlüddevle Ali: 1045–1076
  • Sarakusta (Zaragoza) tarafından fethedildi: 1076–1081
  • Turtûşe (Tortosa) tarafından fethedildi: 1081–1092
  • Murâbıtlar: 1092–1224

Üçüncü dönem Taifa Emirliği

• Ebu Zeyd Abdurrahman (Alzira ve Xàtiva'da ): 1224–1227
  • Aragon Krallığı'na dahil oldu 1227

Galeri

• 
  Dâniye Emirliği'nin en geniş toprak sınırları
• 
  Doña Urraca Kadehi

Ayrıca bakınız

• Sünni hanedanlar listesi

Notlar

• Âmirî ailesinin azatlı komutanlarına da Âmirîler deniyordu.
• Benî Hattâb ve Benî Tâhir, Mürsiye'de nüfuzlu iki aileydi.
• Mürsiye (Murcia), 1012-1049 yılları arasında değişik zamanlarda Meriye ve Belensiye tarafından yönetildi. Her iki emirlik de Mürsiye yönetimine Benî Tâhir ailesinden yöneticiler atadı. 1049 yılında Tâhirîler emirliği bağımsız olarak yönetmeye başladılar.

Dış bağlantılar

• İspanya Kraliyet Tarih Akademisi: Mübarek, Muzaffer ve Lebîb es-Saklebî'ye ait biyografi sayfaları (İspanyolca)
• TDV İslâm Ansiklopedisi: Ebû Amr ed-Dânî, İbn Abdülberr en-Nemerî, İbn Sîde, İbn Bürd el-Asgar, İbn Garsiyye, Dabbî

Referans

• Özdemir, Mehmet, (Ed.) (2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti Cilt 4, Endülüs. Siyer Yayınları. ISBN 9786057558343. 
• Kremp, Martin (1996). Die Kleinkönige des islamischen Spanien. Texte zur Geschichte der Taifas des Andalus im 11. Jahrhundert (Almanca). Mediterranea, Frankfurt/Main. ISBN 3-00-000464-5. 
• García Sanjuán, Alejandro (2015). "El Grial de León, entre la Historia y la fantasía". Revista de Libros (İspanyolca)10 Şubat 2025.