Biyolojik determinizm
Biyolojik determinizm, insan davranışlarının genler veya fizyolojik olaylar tarafından kontrol edildiğini savunan bir yaklaşımdır. Biyolojik determinizm, bilim ve toplumda öjenik, bilimsel ırkçılık, IQ'nun kalıtsallığı tartışmaları,[1] cinsel yönelimin temeli[2] ve sosyobiyolojide iş birliğinin evrimsel temelleri gibi akımlar ve konularla ilişkilendirilmiştir.[3]
1892'de Alman evrim biyoloğu August Weismann, kalıtımsal bilginin yalnızca belirleyiciler (genler) içerdiğine inandığı üreme hücreleri aracılığıyla aktarıldığını öne süren "germ plazmı" teorisini ortaya koydu. İngiliz bilim insanı Francis Galton, çarpık ayak ve suç işlemek gibi istenmeyen özelliklerin kalıtsal olduğunu varsayarak, sözde kusurlu kişilerin üremesini engellemeyi amaçlayan öjeniği savundu. Amerikalı hekim Samuel George Morton ve Fransız hekim Paul Broca, kafatası kapasitesini (iç hacmini) cilt rengiyle ilişkilendirmeye çalışarak beyaz insanların üstün olduğunu göstermeyi amaçladılar. Amerikalı psikologlar H. H. Goddard ve Robert Yerkes gibi diğer araştırmacılar, insanların zekasını ölçmeye ve elde edilen puanların kalıtsal olduğunu göstermeye çalışarak, bir kez daha beyaz tenli insanların sözde üstünlüğünü kanıtlamayı amaçladılar.[1]
Galton, daha sonra genlerin mi yoksa çevrenin mi insan davranışını belirlediği üzerine hararetli tartışmaları tanımlamak için sıkça kullanılan "doğaya karşı çevre" ifadesini popüler hale getirdi. Davranış genetikçileri gibi bilim insanları artık her iki faktörün de (genler ve çevre) önemli ve epigenetik mekanizmalar aracılığıyla iç içe geçmiş olduğunu açıkça kabul etmektedir.[4][5] Amerikalı biyolog E. O. Wilson, sosyal böcekler gibi hayvanlar üzerindeki gözlemlerine dayanarak sosyobiyoloji disiplinini kurdu ve bu disiplinin sosyal davranışa dair açıklamalarının insanlar için de geçerli olabileceğini öne sürerek tartışmalara yol açtı.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Öjenik
[değiştir | kaynağı değiştir]Biyolojik determinizmin erken dönem fikirleri, istenmeyen özelliklerin kalıtımına odaklanıyordu; çarpık ayak veya yarık damak gibi, psikolojik olarak ise alkolizm, bipolar bozukluk ve suç işleme gibi özelliklerdi. Bu tür özelliklerin kalıtımla geçtiğine inanılması, sorunları öjenik hareketiyle çözmeye yönelik bir çabaya yol açtı. Bu hareketin önderliğini Darwin'in öğrencisi Francis Galton üstlendi. Galton, bu tür özelliklere sahip kişilerin üremelerinin zorla sınırlandırılması gerektiğini savunuyordu. 1920'lere gelindiğinde, birçok ABD eyaleti, genetik olarak uygun olmayan kişiler olarak kabul edilenlerin, hapishane ve psikiyatri hastanesi mahkumları da dahil olmak üzere, zorla kısırlaştırılmalarını öngören yasalar çıkarmıştı.[1][7][8]
Bilimsel ırkçılıkDeterminist fikirlerin etkisi altında, Amerikalı kraniyolog Samuel George Morton (1799–1851) ve daha sonra Fransız antropolog Paul Broca, farklı ten renklerine sahip insanların kafatası hacimlerini (iç kafatası hacimleri) ölçmeye çalışarak, beyazların diğerlerinden üstün olduğunu, daha büyük beyinlere sahip olduklarını göstermeyi amaçladılar. Bu tür çalışmalardan elde edilen tüm sözde kanıtlar, metodolojik hatalar nedeniyle geçersiz kılındı. Sonuçlar, köleliği savunmak ve kadınların oy hakkına karşı çıkmak için kullanıldı.[1]
IQ'nun kalıtsallığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Alfred Binet (1857–1911), doğuştan gelen yetenekleri değil, performansı ölçmek amacıyla özel testler tasarlamıştır. 19.yüzyılın sonlarından itibaren, H. H. Goddard (1866–1957), Lewis Terman (1877–1956) ve Robert Yerkes (1876–1956) gibi araştırmacıların önderliğindeki Amerikan ekolü, bu testleri kalıtsal zihinsel yeteneği ölçen araçlara dönüştürdü.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Allen, Garland E. (1984). "The Roots of Biological Determinism: review of The Mismeasure of Man by Stephen Jay Gould". Journal of the History of Biology. 17 (1). ss. 141-145. doi:10.1007/bf00397505. JSTOR 4330882. PMID 11611452.
- ^ Lewontin, Richard; Rose, Steven; Kamin, Leon (1984). Not in Our Genes: Biology, Ideology and Human Nature. Pantheon Books. ss. 131-163.
- ^ a b May, Robert M. (1 Nisan 1976). "Sociobiology: a new synthesis and an old quarrel". Nature. 260 (5550). ss. 390-392. Bibcode:1976Natur.260..390M. doi:10.1038/260390a0
. PMID 11643303.
- ^ Powledge, Tabitha M. (2011). "Behavioral Epigenetics: How Nurture Shapes Nature". BioScience. 61 (8). ss. 588-592. doi:10.1525/bio.2011.61.8.4 .
- ^ Moore, David S. (2003). The Dependent Gene: The Fallacy of Nature Vs. Nurture. Henry Holt. ss. 207-215 When Cows Fly: The Full-Blown Demise of Genetic Determinism. ISBN 978-0-8050-7280-8.
- ^ Galton, Francis (1874). "On men of science, their nature and their nurture". Proceedings of the Royal Institution of Great Britain. Cilt 7. ss. 227-236.
- ^ Allen, Garland Edward (9 Aralık 2015). "Biological determinism". Encyclopædia Britannica. 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2024.
- ^ Gould, Stephen Jay (1981). The Mismeasure of Man
. W. W. Norton. ss. 188-203 H. H. GOddard and the menace of the feeble-minded.
