Fransız İhtilali
| Fransız İhtilali | |
|---|---|
 Bastille Baskını, 14 Temmuz 1789. | |
| Tarih | 5 Mayıs 1789 - 9 Kasım 1799 (10 yıl, 6 ay, 4 gün) |
| Konum | Fransa |
| Neden |
|
| Sonuç |
|
Fransız İhtilali veya Fransız Devrimi (1789-1799), Fransa'daki mutlak monarşinin devrilip yerine cumhuriyetin kurulması ve Katolik Kilisesi'nin ciddi reformlara gitmeye zorlanmasıdır. Milliyetçilik akımını ve Yakın Çağ'ı başlatmasıyla Dünya ve Avrupa tarihinde büyük bir dönüm noktası olmuştur.
Fransız halkı önceki döneme göre büyük bir evrim geçirmektedir. Halk bilinçlenmektedir ve sarayın, kralın, seçkinlerin denetiminden çıkmaya başlamıştır. Şehirlerde yaşayan pek çok burjuva, büyük bir atılım içindedir. Kitaplar yaygınlaşmakta, aileler çocuklarını üniversitelere göndererek sağlam bir gelecek kurma yolunu tutarak kültürel seviyeyi yükseltmektedir. Bağımsız yayıncıların çıkardıkları gazete, bildiri ve broşürler, kitlesel bilinçlenmeye yol açmaktadır. Bu koşullar da toplumsal değişim taleplerinin olgunlaşmasına yol açmıştır.
Toprak sahipleri ve soylular ayrıcalıklarını korumaya çalışmakta; bu sebeple burjuvaların soylu tabakasına geçmesini engelleyecek barikatlar yükseltilmektedir. Soylular statülerini koruma hevesindeyken, burjuvalar da ekonomik olarak güçlenmelerine rağmen toplumsal haklarda söz sahibi olamamaktan şikâyetçidirler. Kırsal nüfus ise üzerindeki vergi yükünün hafiflemesini istemektedir.
İhtilalci düşünce, ülkede köklü yapısal değişikliklere gitmesi gerektiğine inanan katmanlar arasında yayılmaya başlamıştır. Merkezi otorite ülkenin içinde bulunduğu evrimsel süreci kavrayamamış ve eski yöntemlerle sorunları halletme yolunu seçmiştir. Oysa özellikle burjuva sınıfı, İngiliz devriminin etkisiyle geçici çözümle yetinmek değil, kitlesel olarak İngiliz modelindeki gibi ‘parlamenter monarşi rejimi’ altında yönetime katılmayı arzulamaktadır.
Sebepleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İhtilalin düşünsel sebepleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Toplum büyük bir hızla değişmekte, bunun altında da 'aydınlanma filozoflarının' büyük etkisi bulunmaktaydı.[1] Aydınlanma felsefesi, mantığın, köklü gelenekleri ve siyasal rejimin mutlakiyetçi eğilimlerini ortadan kaldırmayı emrettiğine kanaat getirmiştir. Aydınlanmacılar özgürlüğün tüm alanlarda olması gerektiği fikrini savunmaktaydı.[1] Descartes, daha XVII. yüzyılda, aklın ve eleştirel zihniyetin üstünlüğüne vurgu yapmış, Montesquieu ise yasama erkinin halkı temsil eden vekiller aracılığı ile kullanılmasını ve güçler ayrılığı ilkesinin hayata geçirilmesini önermiştir. Voltaire'e göre kral, filozoflardan kurulu danışmanların örgütüne uyarak toplumu aydınlatmayı hedeflemeli, İngiliz modelini benimseyerek, parlamenter bir sistemin kapılarını açmalıydı. Rousseau, insanların doğuştan eşit olduğuna inanmakta,[1] çoğunluğun iradesinin (halk egemenliği) siyasal rejime hâkim olması gerektiğini vurgulamaktaydı. Diderot ile d’Alambert ise yasa önünde eşitlik, düşünce ve ifade özgürlüğü gibi talepleri dillendirmekteydi.
Aydınlanma filozoflarının etkileri yanında İngiliz Halklar bildirgesi gibi metinler ve bunların temelini oluşturan John Locke'nin fikirleri ve Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'nde dile getirilen demokratik ilkeler ve liberal ekonomi fikirleri burjuvaları hareketlendirmiştir. Fransızlar dışarıdan gelen fikir ve hareketleri içselleştirerek ihtilale zemin hazırlamışlardır.
İhtilalin ekonomik sebepleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İhtilalden önceki yıllar Fransız ekonomisi için pek de parlak sayılmamaktadır. Gelişen ticaret, savaşlar sebebiyle yavaşlama yönüne kaymış; köylü, mahsulünden beklenen verimi alamayarak büyük sıkıntılarla karşılaşmıştır. Ayrıca, tek kıtlıkla, açlığa kadar dayanan sorunlarla karşılaşmışlar tek çözüm yolu olarak kıta şehirlere göç etme yolunu tutmuşlardır, fakat şehirlerde de onları parlak bir yaşam beklememektedir; artan nüfusun ihtiyacını şehirler karşılayamaz duruma gelmiştir. Nüfus artması doyurulması gereken insanların çoğalmasına sebep olmuştur. Gelenlerin işsizlik sorunuyla da karşılaşması, istihdam olanağı bulamamaları toplumsal sorunların artmasına neden olmuştur. Aslında Fransa'nın ekonomisi pek çok çağdaş devlete göre ileri sayılmaktaydı; fakat önceki dönemlerle karşılaştırıldığında görülen fark edilir gerileme, halkı paniğe sokmuştur.[1] Halkın içinde bulunduğu ekonomik sorunlar vergilerin düzenli olarak ödenmemesine yol açmış devletin en önemli gelir kaynağı olan vergilerin sekteye uğraması hazineyi büyük bir bunalıma sürüklemiş, uzayan savaş maliyetlerinin fazla olması ve teknolojinin gelişmesiyle savaş masraflarının artması, bir de saray masraflarının aşırılığı sebebi ile devlet iflasın eşiğine gelmiştir. Bu nedenle kral, vergilerin artırılması ve yeni vergiler konması yolunu tutmuş; bu plan dahilinde tüm toplumda vergilerin yaygınlaşması düşüncesi ortaya çıkmıştır. Paris Parlamentosu da bu yeni vergi aleyhine onay vermeyerek genel meclisin, Etats Generaux'un toplanmasını istemiştir.
Fransa, Kuzey Amerika'daki tüm kolonilerini 1763 tarihinde, Yedi Yıl Savaşları sonunda imzalanan Paris Antlaşması ile İngiltere'ye kaptırmıştı. İngiltere, Yedi Yıl Savaşları'nın mali yükünü, yeni vergilerle kolonilerden çıkarmaya kalkışınca; bu durum Kuzey Amerika kolonilerinde huzursuzluk yaratmıştı. 1774 yılında On üç Koloni'nin başlattığı Amerikan Bağımsızlık Savaşı 1776 yılında bağımsızlık ilanıyla sürmüştü. Fransa ise bu çatışmalara büyük boyutlarda mali destek vererek dolaylı olarak katılmıştır.
Bu harp harcamaları ve giderek artan saray masrafları dolayısıyla Fransız monarşisi de mali yönden tükenmişti.
États Généraux'nun yeniden toplanması
[değiştir | kaynağı değiştir]1789 yılında XVI. Louis, soyluları toplayıp toprak mülkiyeti üzerinden vergi alınmasını istediğinde soylular meclisin toplanmasını istediler. 1614 yılından beri toplanmamış olan Genel Meclis, soylular, din adamları ve halktan seçilen üç kamaradan oluşuyordu.
Meclisin toplanması, toplumsal yapıdaki çelişkilerin de ortaya çıkmasına neden oldu. Bir yanda soyluların ve din adamlarının ayrıcalıklı durumu diğer yanda da burjuvazi ve halktan temsilciler arasında mecliste ciddi sorunlar ortaya çıktı.
18. yüzyılın başlarından beri Fransa dış ticaretinin kat kat artması, burjuva sınıfını oluşturmuştu. Bu sınıf, artık sahip oldukları ekonomik güce karşılık gelecek bir politik güç istiyorlardı. Feodal yapının ve monarşinin kaçınılmaz sonucu olan sosyo-ekonomik sınırlamaların kaldırılmasından yanaydılar.
17 Haziran 1789'da ise üçüncü sınıfın temsilcileri Emmanuel-Joseph Sieyès öncülüğünde toplanıp bir kurucu meclis kurdular. Diğer sınıflara da kendilerine katılmaları için mesaj gönderdiler ve ülkenin yönetimine onlarla ya da onlar olmadan katılacaklarını bildirdiler. Bu olanları engellemek için XVI. Louis meclisin toplandığı Salle des États'ın kapatılmasını emretti. Bunun üzerine meclis Versailles sarayının hemen yanındaki tenis kortlarında toplanmaya başladılar ve burada 20 Haziran'da Fransa'ya yeni bir düzen getirilene kadar ayrılmayacaklarını söyleyen Tenis Kortu Yemini'ni ettiler. Kısa sürede ruhban sınıfının çoğunluğu da onlara katıldı.[2]
Tenis Kortu Yemini ve Bastille Baskını
[değiştir | kaynağı değiştir]Meclisin toplanmasıyla orta sınıftan halk, özellikle varlıklı sınıflar, monarşiye karşı savaş açtılar. Bir anayasayla monarşinin yetkilerinin sınırlandırılmasını, iç gümrük duvarlarının kaldırılarak iç ticaretin serbestleştirilmesi, vergilerin yeniden düzenlenmesi ve yönetimde daha fazla hak elde etme talebinde bulundular.
Bu talepleri XVI. Louis kabul etmedi. Orta sınıf, peşine halktan diğer unsurları da katarak 14 Temmuz 1789 günü Bastille Hapishanesi’ne saldırdı. Hapishane ele geçirilip mahkûmlar salındı.
Fransız İhtilali 1789-1815 yılları arasında beş farklı dönem yaşayarak devam etti.
Hizipler
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransız İhtilali'nde çok farklı kesimler rol almıştır. Paris yoksullarının temsilcileri kendilerine Enragee (öfkeliler) adını vermişlerdi. Heberistler de yoksullara yakın ve radikal bir kesimi oluşturuyordu. İhtilali bir halk hareketinden çok salt bir ilerleme olarak anlayan üst kesim temsilcileri iki kanada bölünmüştü. Jakobenler radikal ilerlemeci, Jirondenler ise liberal ve ılımlı ilerlemeciydi. Jakobenler de daha sonra bölündü ve Danton ayrı baş çekti. Jakobenlerin içindeki en sertlik yanlıları Robespierre ve San Just'tu. San Just, "Hürriyetin istibdadını istiyoruz." paradoksal sözleriyle ün salmıştır.[kaynak belirtilmeli]
Meşrutiyet Devri (1789-1792)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bastille Baskını
[değiştir | kaynağı değiştir]14 Temmuz 1789'da Parisliler Bastille Hapishanesi'ne hücum ettiler. Bu genel ayaklanmanın ardından toplanan kurucu meclis İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi yayınladı (26 Ağustos 1789). 1789 Fransız İhtilali'nin ardından, insan haklarını korumak amacıyla Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi yayımlandı. 26 Ağustos 1789'da Fransa Ulusal Meclisi'nde kabul edilen 1789 Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, 1791′de kabul edilen Fransız Anayasası'na önsöz olarak eklenmiştir. Ardından da ulusal egemenliğe dayanan bir anayasa hazırlayarak monarşinin yetkilerini sınırlandırdı. Bu anayasa, halk tarafından seçilecek bir parlamentonun yasama ve yürütme yetkilerini kralla paylaşmasını öngörmekteydi.
Kanunları hazırlamak, bütçeyi tasdik etmek ve hükûmetin icraatını kontrol etmek görevleri meclise verildi. Ayrıca İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nin esasları uygulamaya konuldu.
İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nin uygulamaya konulması ve bir halk meclisinin yürütme erkini ele alması, Fransa'da feodalite kurumlarını yıktı. Zaten halk yığınlarındaki soylulara karşı gelişen öfke, pek çok soylunun topraklarını bırakarak diğer Avrupa ülkelerine kaçmalarına yol açtı.
Fransa'daki tüm bu gelişmeler, tüm Avrupa açısından çok önemli sonuçlar doğuracak, sadece gelecek yılların değil, yüzyılların da içsel dinamiklerini kökten değiştirecekti.
Avrupa'da herkes, feodal sınırlamalardan kurtulan bir Fransa ekonomisinin büyük bir gelişme göstereceğini, bunun ise Fransa'yı uluslararası ticaret alanında rekabet edilmesi çok zor bir güç haline getireceğini öngörebiliyordu. Üstelik böylesi bir ekonomik büyümenin, eskisinden çok daha güçlü bir Fransız askerî gücünü besleyebilecek durumda olması, kuvvetle muhtemeldi.
Öte yandan Fransa'da ortaya çıkan, insan haklarından, eşitlikten ve özgürlükten yana bu düşünce hareketinin tüm Avrupa'ya yayılması ve mevcut monarşilerin geleceğini tehdit etmesi kaçınılmazdı.
Kadınların Versay Sarayı'na yürüyüşü
[değiştir | kaynağı değiştir]
5 Ekim 1789'da, Fransa'da ekmek talebiyle Versay Sarayı'na doğru yürüyüşe geçen kadınlar, halkın saray yönetimine boyun eğmeyeceğini göstermişti. Versay Kadınların Yürüyüşü, Fransız Devrimi'ne giden yolda anlatılan en önemli mücadelelerden biridir.[3]
![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Varennes Olayı
[değiştir | kaynağı değiştir]
1789 yılında başlayan Fransız Devrimi sonrasında kral XVI. Louis ve eşi Marie Antoinette, Paris'teki Tuileries Sarayı'nda fiilen gözetim altında tutuluyordu. Devrimci meclis tarafından çıkarılan yasalar kraliyet otoritesini ciddi biçimde sınırlandırmış, kral ise bu gelişmelere giderek tepkili hâle gelmişti.[3] Kraliyet ailesi ve yakın danışmanları, devrimcilerin baskısından kaçmak ve doğudaki Montmédy kalesine sığınarak monarşi yanlısı birliklerin koruması altında ülkeyi yeniden denetim altına almak amacıyla gizli bir kaçış planı hazırladı.[4] 20 Haziran 1791 gecesi kraliyet ailesi, saray hizmetkârlarının yardımıyla gizlice Tuileries Sarayı'ndan ayrıldı. Aile, kendilerini sıradan yolcular gibi göstermek amacıyla farklı kimlikler kullandı ve atlı arabayla doğuya doğru yola çıktı. Ancak 21 Haziran sabahı Varennes-en-Argonne yakınlarında posta memuru Jean-Baptiste Drouet tarafından kral tanındı. Drouet'in kasaba yetkililerine haber vermesiyle aile, Varennes'te durduruldu ve kısa sürede çevrede toplanan halk tarafından alıkonuldu.[5] Bir süre sonra gelen Ulusal Muhafız birlikleri kraliyet ailesini teslim alarak Paris'e geri götürdü.[6][7] Varennes Olayı, Fransız monarşisi açısından geri dönülmez bir kırılma noktası oldu. Kralın halktan kaçma girişimi, monarşiye yönelik güveni tamamen ortadan kaldırdı ve kralın “ulusun babası” imajını yıktı.[4] Ulusal Meclis kralın yetkilerini geçici olarak askıya aldı, Paris'te ise monarşiye karşı duygular hızla radikalleşti. Bu olaydan kısa süre sonra yaşanan Mars Alanı Katliamı (17 Temmuz 1791), devrimde ılımlı ve radikal gruplar arasındaki uçurumu derinleştirdi. Varennes Olayı, Fransız Devrimi’nin seyrini kökten değiştiren olaylardan biridir. Bu kaçış girişimi, kralın halkın temsilcileriyle uzlaşmaya niyetli olmadığını açıkça ortaya koymuş ve 1792’de monarşinin kaldırılmasına giden süreci hızlandırmıştır.[5][6] Olay ayrıca, devrimci fikirlerin yalnızca Paris’te değil, taşra kasabalarında da benimsendiğini göstermiş ve Birinci Fransa Cumhuriyeti’nin ilanına giden yolun toplumsal temelini hazırlamıştır.
Tuileries Sarayı Baskını
[değiştir | kaynağı değiştir]
1792 yılına gelindiğinde, Fransa devrim sonrası politik çalkantılarla ve dış tehditlerle sarsılmıştı. Avusturya ve Prusya Krallığı'na karşı yürütülen savaşta alınan yenilgiler, kralın devrim karşıtı olduğuna dair şüpheleri güçlendirdi.[8] Varennes Olayı (1791) sonrasında kralın halka olan güveni neredeyse tamamen sarsılmış, Paris’teki devrimci kulüpler ve milis güçleri “cumhuriyet” taleplerini yüksek sesle dile getirmeye başlamıştı.[9]
10 Ağustos sabahı binlerce devrimci, federeler ve Ulusal Muhafız birlikleri Paris Komünü'nün çağrısıyla Tuileries Sarayı'na yürüdü. Kral XVI. Louis, çatışmayı önlemek amacıyla ailesiyle birlikte Yasama Meclisi'ne sığındı.[10] Ancak sarayın savunmasını üstlenen yaklaşık 900 kişilik İsviçre Muhafızları, kalabalığın saldırısına uğradı. Saatler süren çatışmalar sonunda saray ele geçirildi; yüzlerce muhafız öldürüldü, bazıları ise linç edildi.[11]
Baskın, Fransız monarşisinin fiilen sonunu getirdi. Kralın yetkileri askıya alındı, ailesi Temple Hapishanesi'ne kapatıldı ve Ulusal Meclis tarafından yeni bir Ulusal Konvansiyon kurulmasına karar verildi.[12] Bu olayın ardından 21 Eylül 1792'de Birinci Fransa Cumhuriyeti ilan edildi. Tuileries Baskını, aynı zamanda Terör Dönemi’nin ve devrimin radikalleşme sürecinin başlangıcı olarak kabul edilir.[13]
Tuileries Sarayı Baskını, Fransız Devrimi’nin en kritik dönüm noktalarından biridir. Bu olay, devrimin artık yalnızca anayasal reformlarla sınırlı kalmayıp monarşinin tamamen kaldırılması yönünde ilerlediğini göstermiştir.[9][12] Baskın, halk egemenliği ilkesinin radikal biçimde benimsenmesine ve kralın idamına giden sürecin hızlanmasına neden olmuştur.
Eylül Katliamı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransa Kralı XVI. Louis görevlerinden mahrum bırakıldıktan ve ailesi tutuklandıktan sonra Fransız halkının büyük bir kısmı, kraliyet yandaşlarının ayaklanacaklarına inanmıştı. Radikaller bunun gibi komplocuların öldürülmesini istemişlerdi. 2 Eylül 1792'de (XVI. Yüz yıl)Parislilerden oluşan silahlı bir grup hapishaneden diğer bir hapishaneye nakil taşıyan konvoya saldırmış ve mahkûmları öldürmüştü. Bunun üzerine Paris, Lyon, Versay, Orléans gibi yerlerde kalabalık kitleler hapishaneleri bastılar ve mahkûmları imha ettiler.
Cumhuriyet Devri (1792-1795)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhuriyet Devri'nin ilk yılları, Fransa’nın hem iç hem dış savaşlarla sarsıldığı, aynı zamanda yeni bir rejim inşasının sancılarını yaşadığı dönemdir. 1792’de monarşinin kaldırılmasının ardından Ulusal Konvansiyon, hem Avrupa koalisyonlarıyla savaşmak hem de ülke içindeki kraliyetçi ve dinî muhalefetle mücadele etmek zorunda kaldı. 1793-1794 arasında uygulanan Kamu Selameti Komitesi politikaları, devrimin radikal evresini oluşturdu; bu süreçte hem siyasi muhalifler hem de halk kitleleri büyük baskılara maruz kaldı. Roberts’a göre bu dönem, “devrim ideallerinin hayatta kalabilmek için otoriterliğe dönüştüğü” bir aşamadır.[14] 1794'te Robespierre’in düşüşüyle Terör Dönemi sona erdi, ancak ekonomik kriz ve siyasi istikrarsızlık devam etti. 1795’te yeni bir anayasa kabul edilerek beş üyeli Direktuvar yönetimine geçildi; böylece devrim, cumhuriyetin kurumsallaştığı ama halk desteğini kaybetmeye başladığı bir evreye girdi.[15]
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Vendee isyanı
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Sadece 1793 ile 1794 yılları (16. yüzyil) arasında (Jakoben ihtilalci diktatörlüğü) 18.000 ile 40.000 arasında kişi giyotin ile idam edildi. Cumhuriyet yönetimi millî birliği sağladı ve dış tehdidi etkisiz hale getirdi. 21 Ocak 1793'te dış güçlerle ittifak yaptığı için kral XVI. Louis idam edildi. 16 Ekim 1793'te kraliçe Marie Antoinette vatan hainliği suçundan idam edildi.
1793-1794 yılları arasında yaşanan Terör Dönemi, devrimin en radikal ve kanlı safhası olarak kabul edilir. Kamu Selameti Komitesi’nin başında yer alan Maximilien Robespierre, Georges Couthon ve Louis Saint-Just gibi Jakoben liderler, iç ve dış tehditlere karşı devrimci rejimi koruma gerekçesiyle kapsamlı baskı politikaları uyguladı. Paris’te kurulan Devrim Mahkemeleri binlerce kişiyi idam etti; yalnızca başkentte giyotinle öldürülenlerin sayısı 2,000’i geçti. Roberts’a göre bu dönem, “özgürlük ideallerinin korku yoluyla korunmaya çalışıldığı” bir evreydi ve devrim kendi evlatlarını tüketmeye başlamıştı.[14] Terörün sona ermesi, 27 Temmuz 1794'te (9 Thermidor Yıl II) Robespierre ve yandaşlarının tutuklanıp idam edilmesiyle gerçekleşti. Bu olay devrimin yönünü kökten değiştirdi ve daha ılımlı bir döneme, yani Direktuvar yönetimine geçişi hazırladı.[15]
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
9 Thermidor
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Cumhuriyet esaslarına göre yeni bir anayasa hazırlandı. Fakat yasanın gerekleri yeterince ve ağırlaşan şartlar sebebiyle tatbik edilemedi. Zamanla ekonomik durumları normale dönen ve mali açıdan güçlenen halk temsilcileri, parlamentoda çoğunluk sağladılar ve ağır tedbirlerin kaldırılmasını istediler. Böylece 1795'te Direktuvar idaresi yapıldı.
Bu dönemde icra kuvveti Beşyüzler ve İhtiyarlar Meclisi tarafından seçilecek beş direktuvara bırakıldı. Yasama yetkisi Beşyüzler Meclisine verildi. Milli hâkimiyet esaslarının kullanılması cumhuriyet dönemine göre daha azaltıldı. Millet Meclisi seçimlerine katılmak zengin olmayı gerektirdi. Sonuçta: Devlet yönetimi güçleşti, meclisler arasındaki düşmanlık duyguları arttı, ordu, meclis kavgalarına ve siyasete girdi. Neticede konsüllük idaresine geçilmesine karar verildi.
.jpg)
General Napolyon Bonapart ve Paul Barras önderliğindeki Cumhuriyetçi birlik, kral taraftarlarına karşı Paris sokaklarında mücadele etmiş ve cumhuriyetçilerin zaferi ile sonuçlanmış ayaklanmadır.
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Direktuvar hükûmeti (1795-1799)
[değiştir | kaynağı değiştir]Direktuvar, Fransız İhtilali sonucunda oluşan asıl gücün direktörlerde olduğu yönetim şeklidir. Napolyon tarafından yıkılmıştır.
Babeuf Komplosu
[değiştir | kaynağı değiştir]1796'da François-Noël Babeuf (Gracchus Babeuf) önderliğinde kurulan “Eşitlikçiler” adlı gizli örgüt, Direktuvar yönetimini devirmeyi ve mülkiyet eşitliğine dayalı yeni bir cumhuriyet kurmayı amaçladı. Komplo Mayıs 1796'da açığa çıktı; Babeuf ve yakın çevresi idam edildi. Roberts, bu olayın Thermidor sonrası Jakoben ideallerin son yankısı olduğunu belirtir.[14]
18 Fructidor
[değiştir | kaynağı değiştir]Direktuar, monarşistlerin seçimlerde güç kazanması üzerine askeri darbeyle meclisi tasfiye etti. Napoleon, İtalya'daki zaferleri sayesinde darbeye dolaylı destek vererek rejimin kurtarılmasında önemli rol oynadı. Bu olay, onun siyasete ilk doğrudan müdahalesi olarak görülür.[14]
22 Floréal
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu tarihte Direktuvar, seçimlerde başarı kazanan Jakoben vekillerin seçimini iptal etti. Roberts, olayı Direktuvar rejiminin halk desteğini yitirmesinin göstergesi olarak yorumlar. Aynı dönemde Napoleon Mısır seferine hazırlanıyordu.[14]
30 Prairial
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaş yenilgileri ve ekonomik çöküş nedeniyle Direktuvar içinde bir hükümet darbesi gerçekleşti. Sieyès ve bazı generaller, hükümeti yeniden şekillendirdi. Roberts'a göre bu gelişme Napoleon’un Kasım 1799’daki dönüşü için zemini hazırladı.[14]
18 Brumaire
[değiştir | kaynağı değiştir]
Napoleon Bonaparte’ın ordu desteğiyle gerçekleştirdiği darbe sonucunda Direktuvar devrildi ve Konsüllük yönetimi kuruldu. Roberts, bu olayı “devrimin sonu ve modern Fransa’nın başlangıcı” olarak tanımlar.[14]
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
1799'da konsüllük idaresi kuruldu. Bu idarede beş direktuvarın yetkileri üç konsüle devredildi ve tüm yetkiler birinci konsülde toplandı. Birinci konsülde General Napolyon Bonapart oldu. Konsül yönetimine geçişe yol açan darbe, Marksist terminolojide burjuva devrimci döneminin sonu olarak değerlendirilir. Bu idare 1804 yılına kadar devam etti. Bundan sonra imparatorluk idaresi başladı.
Fransız Devrimi'nin sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yıkılmaz diye düşünülen, hatta egemenlik hakkını Tanrı'dan aldığı iddia edilen mutlak krallıkların yıkılabileceği ortaya çıktı..
- İlkel şekli Yunan şehir devletlerinde, gelişmiş şekli İngiltere ve ABD'de görülen demokrasi, Kıta Avrupası'nda da gelişmeye başladı ve Batı medeniyetinin vazgeçilmez unsurlarından biri haline geldi.
- Egemenliğin halka ait olduğu kabul edildi.
- Milliyetçilik ilkesi, siyasi bir karakter kazanarak, çok uluslu devletlerin parçalanmasında etkili oldu.
- Eşitlik, özgürlük ve adalet ilkeleri yaygınlaşmaya başladı.
- Şahsi güçlere, zekâya ve girişim yeteneğine ortam hazırladı.
- Fransız İhtilâli, sonuçları bakımından evrensel olduğundan Yeniçağ'ın sonu, Yakın Çağ'ın başlangıcı kabul edildi.
- Dağınık halde bulunan milletler, siyasi birliklerini kurmaya başladılar.
- İnsan Hakları Bildirisi, Fransızlar tarafından dünya çapında bir bildiriye dönüştürüldü.
- Fransız İhtilâli'nin yaydığı fikirlere karşı Fransız Devrim ve Napolyon Savaşları (1792-1815) başladı. Önce Fransa ile Avusturya ve Prusya arasında başlayan bu savaşlara, daha sonra İngiltere ve Rusya da katıldı. Savaşlar Napolyon'un yenilgisiyle sonuçlandı. Viyana Kongresi ile Avrupa'nın siyasi durumu yeniden düzenlenmiştir (1815).
Fransa İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi
[değiştir | kaynağı değiştir]28 Ağustos 1789'da Fransız Devrimi'nden sonra, Fransız Ulusal Meclisi tarafından, Fransa İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi kabul ve beyan olundu.
Bildirge; insanların eşit doğduğunu ve eşit yaşamaları gerektiğini, insanların zulme karşı direnme hakkı olduğunu, her türlü egemenlik esasının millete dayalı olduğunu ve mutlak egemenliğin bir kişi ya da grubun elinde bulunamayacağını, devleti idare edenlerin esas olarak millete karşı sorumlu olduğunu, hiç kimsenin dini ve sosyal inançları yüzünden kınanamayacağını söylüyordu.
Fransız İhtilali'ni konu alan kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Charles Dickens - İki Şehrin Hikayesi
- Victor Hugo - 1793 Devrimi
- Victor Hugo - Sefiller
- Victor Hugo - Bir İdam Mahkumunun Son Günü
- Eric Hobsbawm - Devrim Çağı
- Anatole France - Tanrılar Susamışlardı
- Server Tanilli - Dünyayı Değiştiren On Yıl
- Server Tanilli - Fransız Devriminden Portreler
- Oral Sander - Siyasi Tarih İlkçağlardan 1918'e, İmge Kitabevi
- Denis Guedj - Metrenin İcadı
- Thomas Carlyle - Fransız Devrimi
- Stefan Zweig - Marie Antionette
- Stefan Zweig - Joseph Fouché
- Andrew Roberts - Napoléon Hayatı, Kronik Kitap
İlgili filmler
[değiştir | kaynağı değiştir]- 'La Marsailles', (1937)
- 'La Seine no Hoshi (Japonca: ラ・セーヌの星, Fransa'da: L'etoile de la Seine, İtalya'da: Il tulipano nero)', (Anime, 1975) Japonca 22 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İtalyanca 22 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 'Versay'ın Gülü (Japonca: ベルサイユのばら, Versailles no Bara, Fransızca: La Rose de Versailles, İngilizce: Lady Oscar)', (Anime, 1979-1980) Açılış ve Bitiş 29 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "The French Revolution", 'History of the World Part I (Komedi, 1981)' filminden Fragman 14 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 'La Nuit de Varennes', (1982)
- 'Révolution française', (1989) Fragman 23 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 'Danton', (1983)
- L'Anglaise et le duc, (2001)
- 'Marie Antoinette', (2006) Fragman 8 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 'Chevalier (Japonca: シュヴァリエ ~Le Chevalier D'Eon~)', (Anime, 2006-2007) Fragman 29 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Açılış 29 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Goya's Ghosts (2007)
- Les Misérables (2012)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Çıvgın, İzzet ve Yardımcı, Remzi (2009), "Çağdaş Dünya Tarihi" Ankara: Eğiten Kitap ISBN 9750136306.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- ^ a b "Flight to Varennes (June 1791)". Alpha History. Erişim tarihi: 29 Ekim 2025.
- ^ a b "Louis XVI and Marie Antoinette's Attempts to Escape". Lumen Learning. 18 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2025.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;britannica2isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;oxford2isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "What was the Flight to Varennes and why did it fail?". World History Edu. Erişim tarihi: 29 Ekim 2025.
- ^ "Insurrection of 10 August 1792". Alpha History. Erişim tarihi: 29 Ekim 2025.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;britannica3isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Radicalization of the Revolution". Lumen Learning. Erişim tarihi: 29 Ekim 2025.
- ^ "Revolutionaries Storm Tuileries Palace". History.com. Erişim tarihi: 29 Ekim 2025.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;oxford3isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "The Storming of the Tuileries and the Reign of Terror". Alabama Gazette. 16 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2025.
- ^ a b c d e f g Andrew Roberts, Napoleon: Hayatı, çev. Barbaros Uzunköprü, İstanbul: Kronik Kitap, 2024
- ^ a b William Doyle, The Oxford History of the French Revolution, 2. baskı, Oxford University Press, 2002
Dış kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Armaoğlu, Fahir, (Son baskı: 2016) 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914, İstanbul: Timaş Yayınları ISBN 9786050811902.
- Sander, Oral (1.baskı 1989 Son baskı:2016) Siyasi Tarih 1. Cilt (İlk Çağlardan 1918e), İstanbul:İmge kitabevi Yayinlari ISBN 9789755330433
