Hasan Fehmi Efendi

Hasan Fehmi Efendi
Hasan Fehmi Efendi
Doğum	1795; Akşehir, Konya
Ölüm	1881; Medine
Meslek	Müderris, kadı, kazasker, Şeyhülislam
Ebeveyn(ler)	Osman Efendi

Hasan Fehmi Efendi (d. 1795, Ilgın, Konya - ö. 1881, Medine) Osmanlı Devleti 149. şeyhülislamı, kazasker, müderris.

Hayatı

Küçük yaştan itibaren ilim tahsiline ilgi duyup, Konya'ya gitti. Tahsilini Konya'da yaptı. Devam ettiği okulun derslerini başarıyla bitirip, icazet (diploma) aldıktan sonra, Amasya'dan Konya'ya gelen Kara Halil Efendi ile birlikte İstanbul'a geldi. Vidinli Mustafa Efendi'nin derslerine devam etti. Açılan rüus (diploma) imtihanını birincilikle kazandı. Ayasofya Camii'nde ders vermeye başladı. 1847 (H. 1263) senesinde Haric rütbesiyle Feth-ül-Gazi Medresesi'ne müderris tayin edildi. Çeşitli medreselerde de müderrislik yapıp ilim öğrettikten sonra, Sahn-ı Seman (Fatih) Medreselerinde müderris oldu. Birçok talebe yetiştirdi. Vakfiyesinde sadece şeyhülislamların ders okutabileceği şart koşulmuş olan Bayezid Medresesi'nde ders vekili olarak vazife aldı. 1861 (H. 1277) senesinde Sultan Abdülaziz'in padişah olmasından sonra Padişah'a hoca olup, "Camiurriyaseteyn" unvanına sahip oldu. Sultan Abdülaziz'in Mısır seyahatine katıldı. Cami-ül-Ezher'in (Ezher Üniversitesi'nin) ünlü alimi Şeyh Saka ile görüşüp sohbet etti. Mısır alimleri onun ilimdeki yüksekliğini takdir ettiler. 1867 senesinde Anadolu, arkasından da Rumeli kazaskeri oldu. Şeyhülislam El-Hac Mehmed Refik Efendi'nin şeyhülislamlıktan ayrılması üzerine, 1868 senesinde şeyhülislamlık makamına getirildi.

Zamanın sadrazamı Ali Paşa tarafından İstanbul'a getirilerek vazife verilen, Darülfünun'un (İstanbul Üniversitesi) açılışında ve başka zamanlarda verdiği konferanslarda Cemaleddin Afgani'ye cevaplar verdi. Verdiği fetva ile Cemaleddin Afgani'nin doğru yoldan ayrıldığını ve küfre gittiğini ortaya koydu. Ali Paşa, Afgani'yi İstanbul'dan çıkarmaya mecbur kaldı.

Beş yıl 2 ay 10 gün şeyhülislamlık vazifesini yürüten Hasan Fehmi Efendi, 1871 senesinde şeyhülislamlıktan ayrıldı. 1874 senesinde ikinci defa şeyhülislamlığa getirildi. 1876 senesinde bu vazifeden tekrar ayrılarak Medine'ye gitti. Mekke'ye giderek hac vazifesini ifa ettikten sonra, Medine'ye dönerek orada ibadet ve taatla meşgulken, 1881 (H. 1298) senesinde öldü. Cennet-ül-Baki' Kabristanına defnedildi.

Murassa-i Osmani ve Birinci Mecidi nişanlarına sahip olan Hasan Fehmi Efendi, zamanının alimlerindendi. Akli ve nakli ilimlerde derin alim, fıkıh ilminde mütehassıstı. Arapça ve Farsçaya hakimdi. Fazilet ve güzel ahlak sahibi olup, birçok talebe yetiştirmiştir.

Eserleri

Riyaz-ı Hakaniyye (Edebi ilimlerden bahseden bir eserdir.)
Resail-i İmtihaniyye (Birçok alet ilimlerinden bahseder.)
Ahkam-ı Meriyye
Aziziyye ve Şerh-i Yusufiyye (Mantık ilminden bahseden manzum bir eserdir.)
Şerh-i Salait-ı Feyziyye liş-Şeyh-i Ekber
Risale fi Keyfiyyet-i İman-ı Firavn
Yusufiyye (Mantıktan kıyas bahsini anlatır.)
Şerh-i Akaid ve Siyalkuti (Üzerine açıklamaları)
Arabi Divançe

Bu eserlerinden başka Arapça ve Farsça risaleleri de vardır.

Kaynakça

Rehber Ansiklopedisi

Önce gelen: Mehmed Refik Efendi	Osmanlı Şeyhülislamı 1868 - 1871	Sonra gelen: Ahmed Muhtar Molla Bey Efendi
Önce gelen: Hasan Hayrullah Efendi	Osmanlı Şeyhülislamı 1874 - 1876	Sonra gelen: Hasan Hayrullah Efendi

g t d Osmanlı şeyhülislamları
15. yüzyıl	Molla Fenari Fahreddin-i Acemi Molla Hüsrev Molla Gürânî Molla Abdülkerim Efendi Alâeddin Arabî Efendi Efdalzade Hamîdüddin Efendi
16. yüzyıl	Zenbilli Ali Efendi Kemalpaşazade Ahmet Şemsettin Efendi (İbn-i Kemal) Sadullah Sadi Efendi Çivizade Muhiddin Mehmed Efendi Abdülkadir Hamidî Çelebi Fenarîzade Muhyiddin Çelebi Ebussuud Efendi Çivizade Damadı Hamid Efendi Kadızade Ahmed Şemseddin Efendi Malûlzade Mehmed Efendi Çivizade Hacı Mehmed Efendi Abdülkadir Şeyhî Efendi Bostanzade Mehmed Efendi Bayramzade Zekeriya Efendi Hoca Sâdeddin Efendi Sunullah Efendi
17. yüzyıl	Hocazade Mehmed Efendi Ebülmeyamin Mustafa Efendi Hocazade Esad Efendi Zekeriyazade Yahya Efendi Ahîzâde Hüseyin Efendi Ebusaid Mehmed Efendi Muîd Ahmed Efendi Hacı Abdürrahim Efendi Bahâî Mehmed Efendi Karaçelebizade Abdülaziz Efendi Hüsamzade Abdurrahman Efendi Memikzade Mustafa Efendi Hocazade Mesud Efendi Hanefi Mehmed Efendi Balizade Mustafa Efendi Bolevî Mustafa Efendi Esiri Mehmet Efendi Sunizade Seyit Mehmet Emin Efendi Minkarizade Yahya Efendi Çatalcalı Ali Efendi Ankaravi Mehmed Emin Efendi Debbağzade Mehmed Efendi Feyzullah Efendi Ebusaidzade Feyzullah Efendi Sadreddinzade Sadık Mehmed Efendi İmam Mehmed Efendi
18. yüzyıl	Paşmakçızade Ali Efendi Yekçeşm Hüseyin Efendi Ebezade Abdullah Efendi Mehmed Ataullah Efendi İmam Mahmud Efendi Mirza Mustafa Efendi Menteşzade Abdürrahman Efendi Ebu İshak İsmail Efendi Yenişehirli Abdullah Efendi Mirzazade Şeyh Mehmed Efendi Paşmakçızade Abdullah Efendi Damadzade Ahmed Efendi Ebuishakzade İshak Efendi Dürri Mehmed Efendi Feyzullahefendizade Mustafa Efendi Pirizade Mehmed Sahib Efendi Hayatizade Mehmed Emin Efendi Seyit Mehmet Zeynelabidin Efendi Ebuishakzade Mehmed Esad Efendi Halilefendizade Mehmed Said Efendi Seyyid Murtaza Efendi Abdullah Vassaf Efendi Damadzade Feyzullah Efendi Dürrizade Mustafa Efendi Mehmed Salih Efendi Çelebizade İsmail Asım Efendi Veliyyüddin Efendi Ebubekirzade Ahmed Efendi Pirizade Osman Sahib Efendi Mirzazade Mehmed Said Efendi Seyyid Mehmed Şerif Efendi İvazpaşazade İbrahim Beyefendi Salihzade Mehmet Emin Efendi Vassafzade Mehmed Esad Efendi Mehmed Şerif Efendi Seyit İbrahim Efendi Dürrizade Mehmed Ataullah Efendi Arapzade Ataullah Efendi Dürrizade Mehmed Arif Efendi Müftizade Ahmet Efendi Mekkî Mehmet Efendi Seyit Mehmet Kamil Efendi Hamidizade Mustafa Efendi Yahyâ Tevfik Efendi Mustafa Aşir Efendi
19. yüzyıl	Sâmânizade Ömer Hulusi Efendi Salihzade Ahmed Esad Efendi Şerifzade Ataullah Mehmed Efendi Arapzade Mehmed Arif Efendi Dürrizade Abdullah Efendi Mehmed Zeynelabidin Efendi Mekkizade Mustafa Asım Efendi Çerkes Halil Efendi Yasincizade Abdülvehhab Efendi Ahmed Reşid Efendi Kadızade Mehmed Tahir Efendi Arif Hikmet Bey Meşrepzade Mehmed Arif Efendi Mehmed Sadeddin Efendi Atıfzade Hüsameddin Efendi Mehmed Refik Efendi Hasan Fehmi Efendi Ahmed Muhtar Molla Bey Efendi Turşucuzade Ahmed Muhtar Efendi Hasan Hayrullah Efendi Hasan Fehmi Efendi Hasan Hayrullah Efendi Kara Halil Efendi Uryanizade Ahmed Esad Efendi Bodrumlu Ömer Lütfi Efendi Cemaleddin Efendi
20. yüzyıl	Mehmed Ziyâeddin Efendi Mehmed Sahib Efendi Çelebizade Hüseyin Hüsnü Efendi Musa Kazım Efendi Abdurrahman Nesib Efendi Mehmed Esad Efendi Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi Ömer Hulusi Efendi Haydarizade İbrahim Efendi Mustafa Sabri Efendi Dürrizade Abdullah Beyefendi Mehmed Nuri Efendi