Fahreddin-i Acemi

Molla Fahrettin Acemi
Molla Fahrettin Acemi
Doğum	İran
Ölüm	1460; Edirne
Meslek	Din alimi, müderris, Osmanlı Devleti müftüsü/şeyhülislamı.

Molla Fahreddîn-i Acemî, (ō. 1460, Edirne), ilk Osmanlı şeyhülislamlarından müderris ve muhaddis.^[1]

Hayatı

Çocukluğu hakkında kaynaklara geçmiş bilgi yoktur. İran'da doğduğu tahmin edilebilir. Bu nedenle Acemî lakabı ile anılmıştır. Orada Seyyid Şerîf Curcânî'nin talebesi olduğu biliniyor. Çelebi Mehmed döneminde, 1410'lu yıllarda Osmanlı başkenti Bursa'ya geldiği tahmin edilmektedir. Bursa'da kendisi gibi İran'dan gelen Burhâneddin Haydar Herevî'den hadis okuyup icâzet aldı ve Sultaniye Medresesi'nde Molla Şemseddin Fenârî’nin oğlu Mehmed Şah Fenari’nin talebesi oldu.^[2]^[3]

Sonra müderrisliğe başlamıştır. Şemseddin Molla Fenari'nin II. Murat döneminde 1430'da ölümü ile onun yerine "müftü" olarak atanmış ve günlük yevmiyesi 30 akçe tespit edilmiştir. II. Murat ve II. Mehmet dönemlerinde yaklaşık 30 yıl boyu bu görevde kalmıştır. Sünni inanışa çok bağlı bir din adamı olduğundan, II. Mehmet'in özellikle birinci padişahlık döneminde babası II. Murat Manisa'ya çekilmiş iken, saraya girmeyi başaran hurufi tarikatından kişilerle çatışmıştır. Onların yakılmaları caiz bulan fetva vermiştir.^[3]

1460'ta Edirne'de ölmüştūr. Edirne'de kendi adına yaptırdığı Dar-ül-Hadis Medresesi, yani Fahrettin Acemi Medresesi, mihrabı önüne gömülmüştür.^[3]

Hurufîlerin yakılması

Fahreddin-i Acemi tarafından kâfir oldukları gerekçe gösterilerek Hurufiler'in canlarının alınması yolunda bir fetva çıkarılması üzerine Fatih Sultan Mehmet'in de fetvaya karşı gelmemesiyle Hurufiler Edirne'de yakılan büyük ateşe atılarak diri diri yakılmıştı. İlk tekbiri Fahreddin-i Acemi'nin getirdiğine inanılır. Fahreddin-i Acemi Hurufilerin yakılması olayında, hem Hurufilerin yakılmaları için fetvayı vermiş, hem de kendisi bizzat diri diri ateşte yakılmalarına yardımcı olmuştu.^[4]^[5]^[6]^[7]

Kaynakça

^ Aşıkpaşazade (2013). Âşıkpaşazâde tarihi : [Osmanlı tarihi, 1285-1502]. 1. basım. Necdet Öztürk, Preussische Staatsbibliothek. Or. Oct. İstanbul. s. 148. ISBN 978-605-5261-59-7. OCLC 855004747.
^ İlk Osmanlı Medreseleri. Mustafa Bilge. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını. 1984. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022.
^ ^a ^b ^c Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi III. Cilt 2. Kısım: XVI. Yüzyıl Ortalarından XVI. Yüzyıl Sonuna Kadar , Ankara:Türk Tarih Kurumu 1995 (6. Baskı) ISBN 975-16-0014-6 s.450-451
^ Tâcü't-Tevârih, Cilt 5, Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 55.
^ Abdülbaki Gölpınarlı, 100 Soruda Türkiye'de Mezhepler ve Tarikatlar, Gerçek yayınları, s. 157.
^ "Fatih'in yaktığı Matrix Tarikatı". 10 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
^ Emre Kongar, Tarihimizle Yüzleşmek, Remzi Kitabevi, s.59.

Dış bağlantılar

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi III. Cilt 2. Kısım: XVI. Yüzyıl Ortalarından XVI. Yüzyıl Sonuna Kadar , Ankara:Türk Tarih Kurumu 1995 (6. Baskı) ISBN 975-16-0014-6 s.450-451
Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.4 say.10 [1]
Yayın Kurulu, "Fahrettin Acemi Efendi" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C.I s.431, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, ISBN 975-0800710

Önce gelen: Molla Şemsüddin-i Fenari	Osmanlı Şeyhülislamı 1430 - 1460	Sonra gelen: Molla Hüsrev

[1] Aşıkpaşazade (2013). Âşıkpaşazâde tarihi : [Osmanlı tarihi, 1285-1502]. 1. basım. Necdet Öztürk, Preussische Staatsbibliothek. Or. Oct. İstanbul. s. 148. ISBN 978-605-5261-59-7. OCLC 855004747.

[2] İlk Osmanlı Medreseleri. Mustafa Bilge. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını. 1984. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022.

[uzuncarsili-3] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi III. Cilt 2. Kısım: XVI. Yüzyıl Ortalarından XVI. Yüzyıl Sonuna Kadar , Ankara:Türk Tarih Kurumu 1995 (6. Baskı) ISBN 975-16-0014-6 s.450-451

[4] Tâcü't-Tevârih, Cilt 5, Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 55.

[5] Abdülbaki Gölpınarlı, 100 Soruda Türkiye'de Mezhepler ve Tarikatlar, Gerçek yayınları, s. 157.

[6] "Fatih'in yaktığı Matrix Tarikatı". 10 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.

[7] Emre Kongar, Tarihimizle Yüzleşmek, Remzi Kitabevi, s.59.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d II. Mehmed dönemi (1451-1481)
Ailesi	II. Murad Hüma Hatun I. Gülbahar Hatun Helene Hatun Alexias Hatun Gülşah Hatun Sitti Mükrime Hatun Çiçek Hatun Anna Hatun II. Bayezid Şehzade Mustafa Cem Sultan Gevher Sultan
Sadrazamlar	Çandarlı Halil Paşa (1451-1453) Zağanos Paşa (1453-1456) Veli Mahmud Paşa (1456-1466) Rum Mehmed Paşa (1466-1469) İshak Paşa (1469-1472) Veli Mahmud Paşa (1472-1474) Gedik Ahmed Paşa (1474-1476) Hoca Sinan Paşa (1476-1477) Karamanî Mehmed Paşa (1477-1481)
Şeyhülislamlar	Fahreddin-i Acemi (1451-1460) Molla Hüsrev (1460-1480) Molla Gürânî (1480-1481)

g t d Osmanlı şeyhülislamları
15. yüzyıl	Molla Fenari Fahreddin-i Acemi Molla Hüsrev Molla Gürânî Molla Abdülkerim Efendi Alâeddin Arabî Efendi Efdalzade Hamîdüddin Efendi
16. yüzyıl	Zenbilli Ali Efendi Kemalpaşazade Ahmet Şemsettin Efendi (İbn-i Kemal) Sadullah Sadi Efendi Çivizade Muhiddin Mehmed Efendi Abdülkadir Hamidî Çelebi Fenarîzade Muhyiddin Çelebi Ebussuud Efendi Çivizade Damadı Hamid Efendi Kadızade Ahmed Şemseddin Efendi Malûlzade Mehmed Efendi Çivizade Hacı Mehmed Efendi Abdülkadir Şeyhî Efendi Bostanzade Mehmed Efendi Bayramzade Zekeriya Efendi Hoca Sâdeddin Efendi Sunullah Efendi
17. yüzyıl	Hocazade Mehmed Efendi Ebülmeyamin Mustafa Efendi Hocazade Esad Efendi Zekeriyazade Yahya Efendi Ahîzâde Hüseyin Efendi Ebusaid Mehmed Efendi Muîd Ahmed Efendi Hacı Abdürrahim Efendi Bahâî Mehmed Efendi Karaçelebizade Abdülaziz Efendi Hüsamzade Abdurrahman Efendi Memikzade Mustafa Efendi Hocazade Mesud Efendi Hanefi Mehmed Efendi Balizade Mustafa Efendi Bolevî Mustafa Efendi Esiri Mehmet Efendi Sunizade Seyit Mehmet Emin Efendi Minkarizade Yahya Efendi Çatalcalı Ali Efendi Ankaravi Mehmed Emin Efendi Debbağzade Mehmed Efendi Feyzullah Efendi Ebusaidzade Feyzullah Efendi Sadreddinzade Sadık Mehmed Efendi İmam Mehmed Efendi
18. yüzyıl	Paşmakçızade Ali Efendi Yekçeşm Hüseyin Efendi Ebezade Abdullah Efendi Mehmed Ataullah Efendi İmam Mahmud Efendi Mirza Mustafa Efendi Menteşzade Abdürrahman Efendi Ebu İshak İsmail Efendi Yenişehirli Abdullah Efendi Mirzazade Şeyh Mehmed Efendi Paşmakçızade Abdullah Efendi Damadzade Ahmed Efendi Ebuishakzade İshak Efendi Dürri Mehmed Efendi Feyzullahefendizade Mustafa Efendi Pirizade Mehmed Sahib Efendi Hayatizade Mehmed Emin Efendi Seyit Mehmet Zeynelabidin Efendi Ebuishakzade Mehmed Esad Efendi Halilefendizade Mehmed Said Efendi Seyyid Murtaza Efendi Abdullah Vassaf Efendi Damadzade Feyzullah Efendi Dürrizade Mustafa Efendi Mehmed Salih Efendi Çelebizade İsmail Asım Efendi Veliyyüddin Efendi Ebubekirzade Ahmed Efendi Pirizade Osman Sahib Efendi Mirzazade Mehmed Said Efendi Seyyid Mehmed Şerif Efendi İvazpaşazade İbrahim Beyefendi Salihzade Mehmet Emin Efendi Vassafzade Mehmed Esad Efendi Mehmed Şerif Efendi Seyit İbrahim Efendi Dürrizade Mehmed Ataullah Efendi Arapzade Ataullah Efendi Dürrizade Mehmed Arif Efendi Müftizade Ahmet Efendi Mekkî Mehmet Efendi Seyit Mehmet Kamil Efendi Hamidizade Mustafa Efendi Yahyâ Tevfik Efendi Mustafa Aşir Efendi
19. yüzyıl	Sâmânizade Ömer Hulusi Efendi Salihzade Ahmed Esad Efendi Şerifzade Ataullah Mehmed Efendi Arapzade Mehmed Arif Efendi Dürrizade Abdullah Efendi Mehmed Zeynelabidin Efendi Mekkizade Mustafa Asım Efendi Çerkes Halil Efendi Yasincizade Abdülvehhab Efendi Ahmed Reşid Efendi Kadızade Mehmed Tahir Efendi Arif Hikmet Bey Meşrepzade Mehmed Arif Efendi Mehmed Sadeddin Efendi Atıfzade Hüsameddin Efendi Mehmed Refik Efendi Hasan Fehmi Efendi Ahmed Muhtar Molla Bey Efendi Turşucuzade Ahmed Muhtar Efendi Hasan Hayrullah Efendi Hasan Fehmi Efendi Hasan Hayrullah Efendi Kara Halil Efendi Uryanizade Ahmed Esad Efendi Bodrumlu Ömer Lütfi Efendi Cemaleddin Efendi
20. yüzyıl	Mehmed Ziyâeddin Efendi Mehmed Sahib Efendi Çelebizade Hüseyin Hüsnü Efendi Musa Kazım Efendi Abdurrahman Nesib Efendi Mehmed Esad Efendi Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi Ömer Hulusi Efendi Haydarizade İbrahim Efendi Mustafa Sabri Efendi Dürrizade Abdullah Beyefendi Mehmed Nuri Efendi