Ön Anadoluca
| Ön Anadoluca | |
|---|---|
| Bölge | Anadolu |
| Dil ailesi | |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | – |
Ana Anadoluca, Ön Anadoluca veya Proto-Anadoluca) Anadolu dillerinin türediği (bilinen Hitit, Pala ve Luvi dillerinin) en erken ata evresi olan tek bir proto dildir. Hemen hemen diğer tüm proto dillerde olduğu gibi doğrulanmış hiçbir kaydı bulunamamıştır; dil, tüm doğrulanmış olan Anadolu dillerinin yanı sıra diğer tüm Hint-Avrupa dillerine de karşılaştırmalı yöntem uygulanarak yeniden inşa edilmiştir.
Anadolu dilleri uzmanı dilbilimci Haig C. Melchert; Ön-Anadolu'nun MÖ 3. binyılda ve her hâlükârda en geç MÖ 2500 yıllarında parçalanmaya başladığını tahmin eder.[1]
| Makale serilerinden |
 |
Sesbilim
[değiştir | kaynağı değiştir]Ön Anadoluca, çoğunlukla, Anadolu dilleri kategorisinde girdiği en iyi şekilde kanıtlanmış olan Hititçe temelinde yeniden inşa edilmiştir. Bununla birlikte, Hitit çivi yazısı sisteminin kullanılması, Hititlerin kısmen benimsediği Akad çivi yazısı hece sisteminin Hitit ses birimlerini yeterli şekilde temsil edemiyor oluşu ve ve kısmen de Hitit yazı pratiğinden dolayı, Anadolu ses bilgisini anlama ve yeniden inşa etme girişimini kısıtlamaktadır.
Aynı kelimenin farklı varyasyonlarında birbirlerinin yerine kullanılan -dV- (-da-, -de-, -di-, -du-) ve -tV- (-ta-, -te-, -ti-, -tu-) işaretlerinin oluşturduğu ötümsüz ve ötümlü dişsil ünsüzlerin ortaya çıkardığı karmaşıklık ile alakalıdır.[2] Ayrıca VC (sesli-sessiz harf) yapısının hecelerinde genellikle ötümsüz ünsüz işaretler kullanılır. Günümüze ulaşan en eski anıtlarda gözlemlenmiş olan tek ve çift ünsüzlerle yazımın sıklığı, Proto-Hint-Avrupa ötümsüz ünsüzlerinin reflekslerinin çift ünsüzler olarak yazıldığını ve PHA ötümlü çift ünsüz reflekslerinin tek ünsüzler olarak yazıldığını gösterir. Bu düzenlilik, daha eski metinlerdeki dişsel ünsüzlerde en tutarlı olanıdır;[2] sonraki anıtlar, genellikle bu kuralın düzensiz varyasyonlarını içerir.
Ünlüler
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Ünsüzler
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Biçimbilim
[değiştir | kaynağı değiştir]Fortson'un önerdiğine göre Ön Anadolucanın iki fiil çekimi vardır ve bunlardan birincisi olan mi- çekimi açık bir şekilde Proto Hint-Avrupa dilindeki şimdiki zaman sonekinden türetilmiştir; ikincisi olan ḫi- çekimi, Proto Hint-Avrupa dilindeki "perfect zaman" çekiminden türetilmiş gibi görünmektedir. Bu duruma getirilen açıklamalardan biri, Ön Anadolucanın belirli bir fiil grubu için "perfect zaman" çekimini şimdiki zaman çekimine dönüştürdüğüdür; daha yeni bir fikir ise, ḫi- çekimli fiillerin, Proto Hint-Avrupa dilindeki "perfect zaman" çekimi ile karmaşık bir ilişkisi olduğu tespit edilen farklı bir şimdiki zaman çekimi sınıfını devam ettirdiğidir.[3]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Melchert forthc., 7f.
- ^ a b Luraghi 1998, s. 174.
- ^ Fortson 2009, s. 173.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Craig Melchert (1987). "PIE velars in Luvian" (PDF). Studies in Memory of Warren Cowgill. ss. 182-204. 13 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2008.
- Craig Melchert (1993). "Historical Phonology of Anatolian" (PDF). Journal of Indo-European Studies, 21. ss. 237-257. 13 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2008.
- Craig Melchert (1994). Anatolian Historical Phonology. Rodopi. ISBN 978-90-5183-697-4.
- Luraghi, Silvia (1998). "The Anatolian languages". Anna Giacalone Ramat; Paul Ramat (Ed.). The Indo-European Languages. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-06449-1.
- Melchert, H. Craig. "The Position of Anatolian" (PDF). UCLA – Department of Linguistics – Craig Melchert's homepage. Los Angeles, CA: UCLA College of Letters and Science, University of California. ss. 1-78. 9 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2019.
- Fortson, Benjamin W. (2009). Indo-European language and culture: an introduction (2. bas.). Oxford: Wiley-Blackwell. ss. 170-199. ISBN 978-1-4051-8896-8.
- Melchert, H. Craig (2015). "Hittite Historical Phonology after 100 Years (and after 20 years)". Hrozny and Hittite: The First Hundred Years (PDF). 10 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.