Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti
Rusya SFSC Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1917-1991 | |||||||||
Millî marş Raboçaya marselyeza (1917-1918) Enternasyonal (1918-1944) Sovyetler Birliği Marşı (1944-1991) Patriotiçeskaya pesnya (1990-1991) | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Petrograd (1917-1918) Moskova (Mart 1918 - 1991) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Rusça | ||||||||
| Hükûmet | Federal Sovyet cumhuriyeti | ||||||||
| Devlet Başkanı | |||||||||
| |||||||||
| Hükümet Başkanı | |||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | VtsIK / Tüm Rusya Kongresi (1917-38) Yüksek Sovyet (RSFSC) (1938-90) Yüksek Sovyet (RSFSC) / Halk Temsilcileri Kongresi (1990-91) | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 17.075.200 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• Sayılan | 147.386.000 | ||||||||
| |||||||||
.svg)
,_Emblem_of_Russia_(1991%E2%80%931992).svg)
| Rusya tarihi |
|---|
 |
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) (Rusça: Росси́йская Сове́тская Федерати́вная Социалисти́ческая Респу́блика; Rossiyskaya Sovetskaya Federativnaya Sotsialistiçeskaya Respublika), Sovyetler Birliği'nin nüfus ve yüzölçümü bakımından en büyük ve kurucu cumhuriyetidir.
Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 7 Kasım 1917'de Ekim Devrimi ile kuruldu. 30 Aralık 1922'de Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin, Belarus SSC, Ukrayna SSC, Orta Asya ve Kafkas cumhuriyetleriyle birleşmesiyle de Sovyetler Birliği resmen kuruldu. 12 Aralık 1991 tarihinde yerine kurulan Rusya'nın yasal varisidir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]1917 tarihli Şubat Devrimi ile Rus İmparatorluğu sona erdi. Sovyet rejiminin kurulmasından sonra, İşçi, Köylü ve Asker Sovyetleri Ocak 1918'de III. Tüm-Rusya Sovyetler Kongresi'nde, Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (RFSSC)'nin (1917-1991) kurulduğunu ilan etti. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Temmuz 1918'de, Sovyet V. Kongresi, RSFSC'nin ilk anayasasını onayladı. İç Savaş yıllarında (1918-1922) ve sonrasında, RSFSC sınırlarında birtakım özerk cumhuriyetler kuruldu: Türkistan (1918), Başkır (1919), Tatar (1920), Karelya (1923), Dağıstan (1921) ve Yakut (1923). Aynı zamanda özerk bölgeler de kuruldu. 30 Aralık 1922'de, SSCB Sovyetleri I. Kongresi'nde Sovyetler Birliği’nin kurulması karara bağlandı. Bu karara göre SSCB, ulusların kendi yazgılarını özgürce belirleme ilkesine dayanarak oluşturulmuş, "çok uluslu federal ve birleşmiş bir devlet"'ti. Yeni federasyon, İç Savaş'ın ardından yeniden kazanılan toprakları da içermekteydi(Türkistan, Batı Sibirya gibi). Ancak 1924'te Türkmenistan ve Özbekistan, RSFSC'den ayrılarak Sovyetler Birliği'ni oluşturan eşit cumhuriyetlerden olurken birçok yeni ulusal topluluk RSFSC içinde özerklik kazandı.
Nüfusun eşit olmayan biçimde dağıldığı Rusya Federasyonu'nda dört bölgesel bütün yer almaktadır: Rus ovası, Ural ve Batı Sibirya, Orta Sibirya, Doğu Sibirya. Çarlık Rusyası'nın iki tarihsel ve siyasal başkenti (Leningrad ve Moskova), bu cumhuriyetin toprakları içindedir. 1925'te RSFSC, 10 özerk sovyet sosyalist cumhuriyet ve 13 özerk bölgeden oluşmaktaydı. Bu arada 1924-1926 yılları boyunca RSFSC, üstünde daha çok Beyaz Ruslar'ın oturduğu önemli büyüklükteki toprakları Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne verdi. Tüm Rusya Sovyetleri'nin XII. Kongresi'nde (Mayıs 1925) ise, SSCB Anayasası'na uygun duruma getirilen ikinci bir RSFSC Anayasası kabul edildi. 1928-1929 arasında yeni bir idari düzenleme gerçekleştirildi: idari büyüklüklerine göre Oblastlar, Kraylar ve Okruglar oluşturuldu. Şubat 1926'da Özerk Kırgız Bölgesi, Kırgız SSC'ye dönüştü. Ocak 1937'de, XVII. Kongre sırasında RSFSC'nin yeni anayasası onaylandı. Böylece RFSSC'nin anayasası SSCB'nin yeni anayasasıyla (1936) uyum sağlamış oluyordu.
O sırada RSFSC birtakım değişiklikler sonucunda 17 özerk cumhuriyet ve 6 özerk bölgeyi içine alıyordu. Sovyet-Fin Savaşı, bu arada belirli bir değişme daha getirdi. Savaş içinde (Ağustos 1941), özerk Volga Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kaldırıldı. Savaşın bitiminde, Batı'dan ve Uzak Doğu'dan kimi topraklar katıldı (Köninsberg bölgesi, Kuril Adaları, Güney Sahalin Adası vb). Ayrıca, 1954'te RSFSC içinde bulunan Kırım Bölgesi Ukrayna SSC'ye bağlandı: 1956'da da, Karelya-Finlandiya SSC, Karelya Özerk Cumhuriyeti'ne dönüştü.
SSCB'nin dağılmasından önce RFSSC'ye bağlı 31 özerk SSC, il ve eyalet mevcuttu. Cumhuriyete bağlı on sekiz özerk sosyalist sovyet cumhuriyeti ise şunlardı: Başkurdistan, Buryatistan, Karelya, Dağıstan, Yakutistan, Kabardino-Balkar, Kalmuk, Komi, Mari, Mordovya, Kuzey Osetya, Udmurtsiya, Tataristan, Çeçen-İnguş, Çuvaş ve Tuva Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri.
.svg)
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Her federe cumhuriyet kendi anayasasına ve "isterse RSFSC’den ayrılma" hakkına sahipti. Hepsinin federal devletin siyasal organlarına benzer organları vardı. Ayrıca, cumhuriyetler kendine özgü başka yönetim birimlerine de sahipti.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]RSFSC'nin ana çekirdeğini oluşturan Moskova havzasında, Sovyet sanayi üretiminin üçte biri üretilmekteydi. Ancak, ham madde ve enerji kaynakları bu bölgede bulunmazdı. Büyük ırmaklar, hidroelektrik enerji üretiminin yoğunlaştığı havzalar olmuşlardı. Buna karşılık demir-çelik, makine (otomotiv) kimya ve dokuma sanayileri de, Moskova havzasında yer almıştı. Leningrad, SSCB'nin en büyük liman kentiydi. Urallar, Sovyet sanayisinde önemli yer tutardı. Bu da, Batı Sibirya'nın kalkınmasını olanaklı kılmıştı. Doğu Sibirya ve Güney Sibirya ise 1970'lerde petrol ve doğalgaz yataklarının bulunmasıyla kalkındı.
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyetler Birliği'nde 1991'de yapılan son nüfus sayımında Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin nüfusu yaklaşık olarak 147 milyon tespit edilmiştir. Bu da Sovyetler Birliği'ndeki toplam nüfusun yaklaşık olarak %51'ine denk gelmektedir. Rusya SFSC'de bu dönemdeki en kalabalık etnik gruplar şunlardır:
| Ulus | Nüfus | Yüzdelik |
|---|---|---|
| Ruslar | 120 milyon¹² | %81,5¹ |
| Tatarlar | 5,5 milyon¹² | %3,8¹ |
| Ukraynalılar | 4,3 milyon¹² | %3,0¹ |
| Çuvaşlar | 1,8 milyon¹² | %1,2 |
| Başkurtlar | 1,3 milyon¹² | %0,9 |
| Mordovlar | 1,0 milyon¹² | %0,7 |
| RSFSC ortalama | 147 milyon¹² | %100,0 |
¹ Nüfus ve yüzdeler [1]
² Nüfus [2]
Rusya SFSC'deki Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Başkurt ÖSSC
- Buryat ÖSSC
- Dağıstan ÖSSC
- Yakut ÖSSC
- Kabardey-Balkar ÖSSC
- Kalmık ÖSSC
- Karelya ÖSSC
- Komi ÖSSC
- Mari ÖSSC
- Mordov ÖSSC
- Kuzey Oset ÖSSC
- Udmurt ÖSSC
- Tatar ÖSSC
- Çeçen İnguş ÖSSC
- Çuvaş ÖSSC
- Tuva ÖSSC
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]| Ana | .svg) | |
|---|---|---|
| Kısa süreli | ||
| Birlik dışındaki | ||
