Afro-Asya dilleri
Afro-Asyatik, Afrasya veya eski adıyla Hami-Sami dil ailesi, yaklaşık olarak 300 dilden oluşan bir dil ailesi. Afroasya dilleri coğrafi açıdan Kuzey Afrika, Afrika Boynuzu, Sahel ve Güneybatı Asya'ya yayılmış olup 500 milyondan fazla insan tarafından anadil olarak konuşulmaktadır.[1] Ailedeki en büyük ve baskın dil grubu, 313 milyon anadil konuşuruyla Sami diller kolunda yer alan Arapça değişkeleridir.[2][3]
Afroasya dilleri sınıflandırılırken genellikle Sami, Mısır, Berberi, Çad ve Kuşitik olmak üzere 5 farklı ana kola ayrılır ve bazen Omotik diller de ayrı bir kol olarak aileye dâhil edilir. Tüm bu diller varsayımsal Afro-Asya anadilinden evrilmiştir. Bu dilin aslen Afrika Boynuzu, Kuzey Afrika, Doğu Sahra veya Levant'ta konuşulmuş olduğu öne sürülmüş olmakla birlikte dilin urheimat'ı hakkında kesin bir fikir birliği yoktur.
Antik Çağ'da Afroasya dillerine ait bazı diller önemli yazılı eserler üretmiştir. Ailede kendine ait bir kol oluşturan Antik Mısırca ile Sami dillerinden Akadca, Fenikece, İbranice ve Eski Aramice bu dillere örnek teşkil etmektedir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]"Afro-Asyatik" terimi, Joseph Greenberg tarafından, daha önce kullanılan "Hami-Sami" terimi yerine Hami dillerinin geçerli bir dil ailesi olmadığının gösterilmesinden sonra üretilmiş bir terimdir (Greenberg 1950, 1966:42-65).
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Afroasya dilleri sınıflandırılırken genellikle Sami, Mısır, Berberi ve Kuşitik olmak üzere 5 farklı ana kola ayrılmaktadır. Bu ana kolların birbirleriyle ilişkileri hususunda genel kabul gören bir teori bulunmamaktadır. Buna ek olarak Omotik adı verilen kolun Afroasya dillerine ait olduğu bazı dilbilimcilerce kabul edilmekle birlikte konu hakkında genel bir fikir birliği yoktur.
Coğrafi dağılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Afroasya dilleri coğrafi açıdan Kuzey Afrika, Afrika Boynuzu, kuzey Batı Afrika, kuzey Orta Afrika ve Güneybatı Asya'ya yayılmıştır. Sami dilleri başta Arapça ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da yer alan en baskın dil konumunda olup Kuzey Afrika'nın kuzeybatısı ve Güneybatı Sahra'da Berberi diller de konuşulmaktadır. Kuşitik diller Afrika Boynuzu'nda yayılım gösterir, ancak bu bölgede Amharca gibi Güney Sami dilleri de yer almaktadır. Çad dilleri Sahel bölgesinde konuşulur. Varlığı tartışmalı Omotik kolu güneybatı Etiyopya'da yer almaktadır.
Diller listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu dil ailesine üye olan diller aşağıdaki şekildedir;
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Eberhard, Simons & Fennig 2021, Summary by language family.
- ^ Eberhard, Simons & Fennig 2021, Browse by Language Family.
- ^ Eberhard, Simons & Fennig 2021, Arabic.
