Amasya (il)
| Amasya | |
|---|---|
 | |
 İlin Türkiye'deki konumu | |
Koordinatlar: 40°39′1″K 35°49′58″D / 40.65028°K 35.83278°D | |
| Ülke | Türkiye |
| Bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Alt idari birimler | |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Turgay Sevindi (CHP) |
| • Vali | Önder Bakan |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 5.628 km² |
| Rakım | 1.150 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 337.508 |
| • Yoğunluk | 60/km² |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TRS) |
| Alan kodu | (+90) 0358 |
| ISO 3166 kodu | TR-05 |
| Plaka kodu | 05 |
Resmî site Amasya Belediyesi | |
Amasya, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesinde bulunan bir ildir. Merkez ilçesi Amasya'dır.
Amasya ilinin nüfusu 2020 yılında %0,68 azalarak 423.011'e düşmüştü ve bu nüfusun %74,2'si şehirde yaşamaktaydı. Güncel nüfusu 342.378'dir.[1]
İlin yüzölçümü 5.628 km2'dir.[2] İlde km2'ye 60 kişi düşmektedir. (Bu sayı Suluova'da 104'tür.) Amasya il genelinin ortalama rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) yaklaşık 1.150 metredir. Şehir merkezinin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) ise ortalama 411,69 metredir.[3]
2018 yılına ait TÜİK verilerine göre Amasya'da merkez ilçeyle beraber toplam 7 ilçe, 8 belediye, bu belediyelerde 107 mahalle ve 372 köy vardır.
Amasya'nın plaka kodu 05'tir.
Amasya'nın bilinen ilk adı "Amaseia"'dır. Bu isim dünyanın ilk coğrafyacısı olarak bilenen Strabon tarafından verilmiştir. "Amaseia" amozonlardaki yaşayan halkın kraliçelerine verdikleri isimdir.
Amasya, "Şehzadeler Şehri" olarak bilinir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapılan arkeolojik araştırma ve elde edilen bulgulara göre Amasya'da ilk yerleşme MÖ 4000'lü yıllarda başlayıp Hitit, Frig, Kimmer, İskit, Lidya, Pers, Hellen, Pontus, Roma, Bizans, Danişmend, Selçuklu, İlhanlı ve Osmanlı dönemlerinde de yerleşme kesintisiz olarak devam etmiştir.
Pontuslar (MÖ 333 - MÖ 26) tarafından yapılan Kral Kaya Mezarları, günümüze kadar ulaşarak kentin anıt eserleri arasına girmiştir.
700 yıl Bizans egemenliğinde kalan Amasya, Melik Ahmet Danişmend Gazi tarafından 1075 yılında fethedilerek bu kentte ilk Türk - İslam Egemenliği kurulmuştur.
Osmanlı döneminde Anadolu'da Türklerin şehir hayatına geçiş yaptığı ilk yerlerden biri Amasya'dır. Bölgedeki özbeöz Türk oymaklarının burada yerleşmiş olması ve Amasya'nın korunaklı yapısı, Osmanlı şehzadelerinin yetiştirilmesi için bu bölgenin uygun görülmesine neden olmuştur. Bu sebeplerle Şehzade Çelebi Mehmet Timur nedeni ile dağılan Anadolu birliğini Amasya ve civarındaki Türkmenlerden sağladığı güçle tekrar sağlamıştır. .
Şehzade Yıldırım Bayezid, Çelebi Mehmet, Şehzade Murat (II), Şehzade Ahmet Çelebi, Şehzade Mehmet (II), Şehzade Alâeddin, Şehzade Bayezid (II), Şehzade Ahmet, Şehzade Murat, Şehzade Mustafa, Şehzade Bayezid ve Şehzade Murad (III) çeşitli tarihlerde Amasya'da Valilik yapmışlardır.
Bu dönemde kentte birçok ilim adamı yetişip saray, çeşme, medrese, cami, türbe vb. kalıcı eserlerle, şehir bir kültür merkezi olarak tarihteki yerini almıştır.
Tarihin akışı içerisinde önemli roller üstlenen Amasya, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında yine ön plana çıkmış, Kurtuluş mücadelesinin planları bu kentte hazırlanmıştır.[4]
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen, ilçe belediye meclisi için oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini; ildeki bütün seçmenler ise il genel meclisi için oy kullanarak il genel meclisini oluşturur.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik il encümenini seçer.[5][6]
Merkezi yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Amasya Valisi, 1971 Şarköy doğumlu Önder BAKAN'dır. Eylül 2024/321 sayılı kararla, Göç İdaresi Başkan Yardımcısı iken atanmıştır.[7]
Amasya Belediye Başkanı, 1983 Ladik doğumlu Turgay SEVİNDİ (CHP), 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde %42,92 oy oranıyla seçilmiştir.[8]
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Amasya İl Genel Meclisi üye sayısı, 11 AK Parti, 5 MHP ve 5 CHP'den olmak üzere 21'dir. Amasya Belediye meclisi ise 10 AK Parti, 17 MHP ve 4 CHP'den olmak üzere 31 üyeden oluşur.[9]
2023 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Amasya'nın Türkiye Büyük Millet Meclisindeki üyelerinin siyasi partilere göre dağılımı: 2 AK Parti ve 1 CHP.[10]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2025 verileri[11])
Amasya ilinin nüfusu 342.378'dir. Bu nüfusun %76,22'si şehirde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 5.628 km2'dir. İlde km2'ye 61 kişi düşmektedir. (Yoğunluk en çok Suluova'da 103'tür.) İlde yıllık nüfus artış oranı %0,84'tür. Nüfus artış oranının en yüksek ve en düşük olduğu ilçeler Göynücek (-%4,09) ve Hamamözü (%10,89)'dür.
06 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 ilçe, 8 belediye, bu belediyelerde 107 mahalle ve 372 köy vardır.
| 2024 yılı sonunda Amasya ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[12] | ||||||||||||
| İlçe | Nüfus
2023 |
Nüfus
2024 |
Nüfus
Artışı % |
Fark | Belediye
Sayısı |
Mahalle
Sayısı |
Köy
Sayısı |
Köy
Nüfusu |
Şehir
nüfusu |
Şehirde
oturan % |
Alanı
km2[13] |
km2'ye
düşen kişi |
| Göynücek | 10.363 | 10.787 | 424 | 4,09 | 1 | 3 | 38 | 5.409 | 5.378 | 49,86 | 591 | 18 |
| Gümüşhacıköy | 22.121 | 22.663 | 542 | 2,45 | 1 | 12 | 44 | 7.262 | 15.401 | 67,96 | 629 | 36 |
| Hamamözü | 4.003 | 3.567 | -436 | -10,89 | 1 | 4 | 17 | 1.991 | 1.576 | 44,18 | 204 | 17 |
| Merkez | 148.908 | 151.058 | 2.150 | 1,44 | 2 | 40 | 100 | 27.411 | 123.647 | 81,85 | 1889 | 80 |
| Merzifon | 76.266 | 76.854 | 588 | 0,77 | 1 | 20 | 70 | 12.682 | 64.172 | 83,50 | 888 | 87 |
| Suluova | 46.986 | 47.101 | 115 | 0,24 | 1 | 21 | 40 | 7.484 | 39.617 | 84,11 | 456 | 103 |
| Taşova | 30.882 | 30.348 | -534 | -1,73 | 1 | 7 | 63 | 19.175 | 11.173 | 36,82 | 971 | 31 |
| Amasya | 339.529 | 342.378 | 2.849 | 0,84 | 8 | 107 | 372 | 81.414 | 260.964 | 76,22 | 5628 | 61 |
İlin yıllara göre nüfusları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Amasya il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 1927[14] | 114.884 | 51 | %26 30.297 84.587 %74 | |
| 1935[15] | 128.113 | 53 | %12  |
%25 32.023 96.090 %75 |
| 1940[16] | 136.029 | 54 | %6 |
%25 33.935 102.094 %75 |
| 1945[17] | 147.870 | 53 | %9 |
%25 36.764 111.106 %75 |
| 1950[18] | 163.669 | 53 | %11 |
%23 37.868 125.801 %77 |
| 1955[19] | 227.044 | 48 | %39 |
%22 49.321 177.723 %78 |
| 1960[20] | 257.281 | 45 | %13 |
%27 70.646 186.635 %73 |
| 1965[21] | 285.729 | 45 | %11 |
%29 83.016 202.713 %71 |
| 1970[22] | 307.025 | 47 | %7 |
%32 97.088 209.937 %68 |
| 1975[23] | 322.806 | 49 | %5 |
%36 115.480 207.326 %64 |
| 1980[24] | 341.287 | 51 | %6 |
%38 128.077 213.210 %62 |
| 1985[25] | 358.289 | 51 | %5 |
%41 148.614 209.675 %59 |
| 1990[26] | 357.191 | 49 | %0  |
%46 162.544 194.647 %54 |
| 2000[27] | 365.231 | 53 | %2 |
%54 196.621 168.610 %46 |
| 2007[28] | 328.674 | 54 | %10 |
%61 201.331 127.343 %39 |
| 2008[29] | 323.675 | 56 | %2 |
%62 201.575 122.100 %38 |
| 2009[30] | 324.268 | 56 | %0 |
%63 205.310 118.958 %37 |
| 2010[31] | 334.786 | 54 | %3 |
%66 219.541 115.245 %34 |
| 2011[32] | 323.079 | 56 | %3 |
%65 210.947 112.132 %35 |
| 2012[33] | 322.283 | 57 | %0 |
%66 211.474 110.809 %34 |
| 2013[34] | 321.977 | 57 | %0 |
%67 215.997 105.980 %33 |
| 2014[35] | 321.913 | 57 | %0 |
%69 221.404 100.509 %31 |
| 2015[36] | 322.167 | 57 | %0 |
%70 226.432 95.735 %30 |
| 2016[36] | 326.351 | 57 | %1 |
%71 232.041 94.310 %29 |
| 2017[36] | 329.888 | 57 | %1 |
%72 237.142 92.746 %28 |
| 2018[36] | 337.508 | 57 | %2 |
%71 239.660 97.848 %29 |
| 2019[36] | 337.800 | 57 | %0 |
%73 245.778 92.022 %27 |
| 2020[36] | 335.494 | 57 | %1 |
%73 245.236 90.258 %27 |
| 2021[36] | 335.331 | 57 | %0 |
%74 247.980 87.351 %26 |
| 2022[36] | 338.267 | 57 | %1
| |
Konum
[değiştir | kaynağı değiştir]| Konum Bilgileri | ||||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[37] | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı km²[37] | Rakım mt. | Merkeze Uzaklık km[38] | Ulaşan Yollar[38] |
| Amasya Merkez | 1.889 | 400 |  /D.100-18
| |||
| Göynücek | 1954 | Merkez | 591 | 522 | 46 | D.180-04=>05.51=>05.52 |
| Gümüşhacıköy | Cumh.önce | 629 | 822 | 68 | /D.100-17=>05.79
| |
| Hamamözü | 1990 | Gümüşhacıköy | 204 | 691 | 90 | Gümüşhacıköy=>05.79 |
| Merzifon | Cumh.önce | 888 | 746 | 46 | /D.100-17,  /D.795-03
| |
| Suluova | 1957 | Merkez | 456 | 542 | 26 | /D.100-18=>05.80
|
| Taşova | 1944 | Erbaa | 971 | 240 | 48 | /D.100-19
|
| AMASYA | Cumh.önce | 5.628 | ||||
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]2021-2022 sezonunda Amasyaspor FK BAL(bölgesel amatör lig) 5. Gruptan çıkmış ve play off turundan galip çıkarak 3. Lige yükselmiştir. Yıllar sonra gelen bu yükseliş şehirde günlerce kutlanmıştır. Voleybol Bayanlar 2. Ligi'nde Şehzadeler Voleybol, play-off maçlarına katılmıştır. Hentbol Erkekler 1.Ligi'nde 1957 Suluova Spor, 8.olmuştur. Basket EBBL, hentbol kadın 2.liglerinde birer takımı vardır.
Yeni Amasyaspor, Ziraat Türkiye Kupası 3. turunda Konyaspor'a elenmiştir.
En önemli spor tesisleri, 7.810 kişilik 12 Haziran Stadı ve 2.500 kişilik Yeni Amasya Spor Salonu'dur.
Turistik Yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Amasya Yalıboyu Evleri
- Amasya Kalesi
- Kral Kaya Mezarları
- Amasya Arkeoloji ve Mumya Müzesi
- Sofular Cami ve Dar-ül Hadis'i
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Nüfus İstatistikleri Portalı". nip.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 2025-11-01.
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü - Ulusal Haritacılık Kurumu". www.harita.gov.tr. 7 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2025-11-01.
- ^ "Coğrafi Konum ve Harita". amasya.ktb.gov.tr. 3 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2025-11-12.
- ^ "Amasya Belediyesi". 10 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2008.
- ^ "T.C. İçişleri Bakanlığı". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Eylül 2024.
- ^ "T.C. Amasya Belediyesi Resmi Web Sitesi". 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
- ^ "Karar" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 1 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2025.
- ^ "2024 yılı nüfusu". 26 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h
- "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Amasya Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Amasya Nüfusu". nufusune.com.
- "Amasya Nüfusu". nufusubu.com.
- ^ a b İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Amasya Valiliği 12 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Amasya Belediyesi 31 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikikaynak'ta belgeler |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
