Francesco Rosi
Francesco Rosi | |
|---|---|
 1991 Cannes Film Festivali'nde Francesco Rosi | |
| Doğum | 15 Kasım 1922 Napoli, İtalya |
| Ölüm | 10 Ocak 2015 (92 yaşında) Roma, İtalya |
| Meslek | Film yönetmeni, film yapımcısı |
| Etkin yıllar | 1948-1997 |
| Çocuk(lar) | 1 |
Francesco Rosi (İtalyanca okunuşu:[franˈtʃesko ˈrɔːzi]; 15 Kasım 1922 - 10 Ocak 2015), İtalyan film yönetmenidir. Bireysel ve toplumsal sorunlara birlikte eğildiği filmleriyle uluslararası alanda tanınmıştır. Il caso Mattei filmiyle 1972 Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye kazandı.
Rosi'nin filmleri, özellikle 1960'lar ve 1970'lerdeki filmleri, genellikle politik mesajlar taşıyorken, daha sonraki filmlerinin konuları daha az politik yönelimli ve edebiyata daha yakın hâle gelmiştir. 1997 yılına kadar film yönetmeye devam eden Rosi'nin son filmi, ünlü yazar Primo Levi'nin La tregua kitabından uyarlanmıştı.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hukuk öğrenimi gördü. Bir ara kitap ressamlığı ve radyo muhabirliği yaptı. İki yıl tiyatroda çalıştıktan sonra Luchino Visconti'nin yardımcısı olarak sinemaya geçti. Bir süre senaryo yazarı ve yönetmen yardımcısı olarak çalıştı; La terra trema (1948; Yer Sarsılıyor), Bellissima (1951) ve Senso (1954; Günahkâr Gönüller) filmlerinde Visconti'nin asistanlığını yaptı.
Yönettiği ilk film 1952 yapımı Camicie rosse' (Kırmızı Gömlekliler) idi. Bunu Robin Hood benzeri kişiliğiyle yola çıkan, mafya ile işbirliğine giden ve tartışmalı bir kişilik olan eşkiya Salvatore Giuliano'nun yaşam öyküsünün anlatıldığı Salvatore Giuliano[1] (1962) ve Napoli kentini fon olarak kullandığı Le mani sulla città (1963; Şehrin Üzerindeki Eller) adlı filmler izledi. Film eleştirmeni David Shipman, "Sicilya'daki genel manzara ve insanlarla mükemmel bir birliktelik" içeren filmin ... Francesco Rosi'nin uluslararası üne sahip olmasını sağladığını öne sürmüştür.[2] İlk dönem filmlerinde İtalyan yeni gerçekçiliği akımına bağlı kalan Rosi, C'era una volta... (1967; Bir Masal Gibi...) adlı filminden sonra, dönemin toplumunu sorgulayan ve bireyin sorunlarına eğilen güçlü yapıtlar verdi.
1970 yılında gerçekleştirdiği Erkeklere Karşı ("Uomini contro") filminde, İtalyan ordusundaki subayların, adamlarından çok fazlasını talep ettiği I. Dünya Savaşı sırasında 1916-17 Trentino Cephesi'nde yapılan savaşın saçmalığını ele almıştı. Filmin senaryosu Emilio Lussu'nun Un anno sull'altopiano adlı romanından uyarlanmıştı.[3][4][5][6]
1972'deki Il caso Mattei (Mattei Olayı) ve ünlü gangster Lucky Luciano'nun hayatını konu alan 1973 yılındaki Lucky Luciano (Talihli Gangster) filminde bir gazeteci tavrıyla yeraltı dünyası ile ilgili yapımlara yöneldi. Il caso Mattei filmiyle 1972 Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye kazandı.
Kurmaca bir öyküden yola çıkan, 1976 yapımı Cadaveri eccelenti (Muhteşem Cesetler) ise mafya-devlet-polis ilişkileri üzerine gerçekleştirilmiş bir filmdi. 1979 tarihli Cristo si è fermato a Eboli (İsa Eboli'de Durdu) ve 1981'de çektiği Tre fratelli (Üç Kardeş) filmlerinde bireyin yaşamla ve toplumsal-siyasal kimliğiyle hesaplaşmasına ağırlık verdi. 1984'te özüne değiştirmeden Carmen operasını değişik bir yorumla perdeye aktardı.
1986'da ise Gabriel García Márquez'in Kırmızı Pazartesi adlı ünlü romanından uyarladığı Cronaca di una morte annunciata (Kırmızı Pazartesi) filmiyle çok ses getirdi.
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]BAFTA
[değiştir | kaynağı değiştir]British Academy of Film and Television Arts tarafından ödüllendirildi:
- 1983: BAFTA En İyi Yabancı Film Ödülü - Mesih Eboli'de Durduruldu[7]
- 1986: En İyi Yabancı Film dalında aday gösterildi - Carmen[8]
Cannes Film Festivali
[değiştir | kaynağı değiştir]Cannes Film Festivali'nde ödüllendirildi:
- 1972: Altın Palmiye - Mattei Olayı[9]
Venedik Bienali
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1963: Altın Aslan - Şehrin Üzerindeki Eller[10]
- 2012: Altın Aslan Yaşam Boyu Başarı Ödülü
David di Donatello Ödülü
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1965: En İyi Yönetmen - The Moment of Truth
- 1976: En İyi Yönetmen - Şanlı Corpses
- 1976: En İyi Film - Illustrious Corpses
- 1979: En İyi Yönetmen - Mesih Eboli'de Durduruldu
- 1979: En İyi Film - Mesih Eboli'de Durduruldu
- 1981: En İyi Yönetmen - Üç Kardeş
- 1981: En İyi Senaryo - Üç Kardeş
- 1985: En İyi Yönetmen - Carmen
- 1981: En İyi Film - Carmen
- 1985: En İyi Sinematografi - Carmen
- 1997: En İyi Film - Ateşkes
- 1997: En İyi Yönetmen - Ateşkes
Moskova Uluslararası Film Festivali
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1979: Grand Prix - Mesih Eboli'de Durduruldu[11]
Gümüş şerit
[değiştir | kaynağı değiştir]Sindacato Nazionale Giornalisti Cinematografici Italiani tarafından Nastro d'Argento (Gümüş Kurdele) ile ödüllendirildi:
- 1959: En İyi Orijinal Film - Meydan Okuma
- 1963: En İyi Yönetmen - Salvatore Giuliano
- 1981: En İyi Yönetmen - Üç Kardeş
- 2014: Yaşam Boyu Başarı Ödülü
En İyi Yabancı Film Akademi Ödülü
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1981 : En İyi Uluslararası Film Akademi Ödülü adaylığı - Three Brothers
Berlin Film Festivali
[değiştir | kaynağı değiştir]Berlin Uluslararası Film Festivali'nde ödüllendirildi:
- 1962 : En İyi Yönetmen dalında Gümüş Ayı Ödülü - Salvatore Giuliano[12]
- 2008: Altın Ayı Onur Ödülü
BIF (Bari Uluslararası Film Festivali)
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2010: Sanatsal mükemmellik için "Premio Federico Fellini Ödülü"[13]
Onur ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Italy * 1995: Cavaliere di gran croce dell'Ordine al merito della Repubblica Italiana (İtalya Cumhuriyeti Liyakat Nişanı - Büyük Haç Şövalyesi)- Italy * 1987: Grande ufficiale dell'Ordine al merito della Repubblica Italiana (İtalya Cumhuriyeti Liyakat Nişanı - Büyük Subay)
France * 2009: Officier de la Légion d'honneur (Légion d'honneur Subayı)
Filmografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yönetmen
[değiştir | kaynağı değiştir]Rosi, Goffredo Alessandrini'nin Kırmızı Gömlekler filmindeki bazı sahnelerden başlayarak 20 film yönetti. Son filmi 1997'deki The Truce idi.[14]
- 1952 – Red Shirts (Camicie rosse)
- 1956 – Kean (Kean – Genio e sregolatezza), co-directed with Vittorio Gassman.
- 1958 – The Challenge (La sfida)
- 1959 – The Magliari (I magliari)
- 1962 – Salvatore Giuliano
- 1963 – Hands over the City (Le mani sulla città)
- 1965 – The Moment of Truth (Il momento della verità)
- 1967 – More than a Miracle (C'era una volta...)
- 1970 – Many Wars Ago (Uomini contro)
- 1972 – The Mattei Affair (Il caso Mattei)
- 1973 – Lucky Luciano
- 1976 – Muhteşem Cesetler (Cadaveri eccellenti)
- 1979 – Mesih Eboli'de Durduruldu (Cristo si è fermato a Eboli)
- 1981 – Three Brothers (Tre fratelli)
- 1984 – Carmen
- 1987 – Chronicle of a Death Foretold (Cronaca di una morte annunciata)
- 1989 – 12 registi per 12 città, a collaboration work with 11 other directors.
- 1989 – The Palermo Connection (Dimenticare Palermo)
- 1992 – Neapolitan Diary (Diario napoletano)
- 1997 – The Truce (La tregua)
Yazar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bellissima (1951)
- The City Stands Trial (1952)
- Racconti romani (1955)
- The Bigamist (1956)
Yönetmen ve senarist
[değiştir | kaynağı değiştir]- Orijinal senaryolar
- La sfida (1958)
- The Magliari (1959)
- Salvatore Giuliano (1962)
- Hands over the City (1963)
- The Moment of Truth (1964)
- More Than a Miracle (1967)
- Mattei Olayı (1971)
- Lucky Luciano (1973)
- Diario napoletano (1992)
- Orijinal olmayan senaryolar
- Many Wars Ago (1970, Emilio Lussu'nun eserinden uyarlanmıştır)
- Muhteşem Cesetler (1976, Leonardo Sciascia'nın romanından)
- Christ Stopped at Eboli (1979, Carlo Levi tarafından yazılan aynı isimli romandan uyarlanmıştır)
- Three Brothers (1981, Andrei Platonov'un "Üçüncü Oğul" hikâyesinden uyarlanmıştır)
- Carmen (film, 1984) (1984, Georges Bizet'nin operasından uyarlanmıştır)
- Chronicle of a Death Foretold (1987, Gabriel García Márquez'in romanından uyarlanmıştır)
- The Palermo Connection (1990, Edmonde Charles-Roux'nın aynı isimli romanından uyarlanmıştır)
- The Truce (1997, Primo Levi'nin aynı isimli romanından uyarlanmıştır)
Tiyatro
[değiştir | kaynağı değiştir]Yönetmen
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bir Hanım Arkadaşın Anısına (Giuseppe Patroni Griffi, 1963)[15]
- Napoli Milyoneri (Eduardo De Filippo, 2003)
- İçimizdeki Sesler (Eduardo De Filippo, 2006)
- Filumena Marturano (Eduardo De Filippo, 2008)
Hakkındaki eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Testa, Carlo (1996). Poet of Civic Courage: The Films of Francesco Rosi (İngilizce). Greenwood Press. s. 202. ISBN 978-0-31330-278-7.
İlgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gieri, M. (1996), "Şehrin Üzerindeki Eller: Siyasi İddianame ve Sosyal Sorumluluk Olarak Sinema"
- "Francesco Rosi'ye Saygıyla" (İngilizce). 58. Berlinale. 2008. 18 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "Sansürsüz Bale: Francesco Rosi'nin filmi Il momento della verità hakkında uzun makale" (İngilizce). ArtsEditor.com. 2015. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "Hands Across the City / Le mani sulla città, Italy 1963" (İngilizce). cinepages.wordpress.com. 6 Şubat 2015. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Paparcone, Anna (2019). "Francesco Rosi's Hands over the City: A Contemporary Perspective on the Camorra". Mafia Movies (İngilizce). Toronto Üniversitesi Yayınları: 188-193. doi:10.3138/9781487510466-029. ISBN 978-1-48751-046-6.
- Derek Elley, (Ed.) (1991). Variety Movie Guide. Hamlyn Publishing Group. s. 365. ISBN 0-600-56813-X.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- IMDb'de Francesco Rosi
- Iannone, Pasquale (12 Ocak 2015). "Francesco Rosi, 1922-2015" (İngilizce). British Film Institute. 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Curcio, Annarita (20 Kasım 2020). "Salvatore Giuliano: una parabol storica" [Salvatore Giuliano: Tarihsel bir benzetme] (İtalyanca). 15 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- The Hollywood Reporter'dan Rosi ile Soru-Cevap 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Senses of Cinema'dan Francesco Rosi'nin Biyografisi 30 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Francesco Rosi Üzerine Edebiyat 6 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Francesco Rosi, 1922-2015 22 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Rosi'nin ölüm haberi, BFI.
- ROSI, Francesco 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. treccani.it Film Ansiklopedisi'nde (2004) (Kaynakça ile) (İtalyanca)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Sicilya". sanathaber.net. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020.
- ^ Shipman, David (1991). The Story of Cinema: Volume Two – from Citizen Kane to the Present Day [Sinemanın Öyküsü: İkinci Cilt - “Yurttaş Kane” den Günümüze] (İngilizce). Hodder & Stoughton. ss. 1088-1092. ISBN 0-340-28259-2.
- ^ Bolzoni, Francesco (1986). I Film Di Francesco Rosi (İtalyanca). Gremese Editore.
- ^ Roberto Chiti; Roberto Poppi; Enrico Lancia (2005). Dizionario del cinema italiano – I film (İtalyanca). Gremese Editore.
- ^ Iaccio, Pasquale (2004). La Storia sullo schermo: il Novecento (İtalyanca). Pellegrini Editore.
- ^ "UOMINI CONTRO di FARANCESCO ROSI" (İtalyanca). digilander.libero.it. 12 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015.
- ^ "Francesco Rosi, Palme d'Or Winner, Dies At 92". The Hollywood Reporter (İngilizce). 11 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.
- ^ "BBC News – Italian director Francesco Rosi dies at 92". BBC News (İngilizce). 15 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.
- ^ Patterson, John (14 Şubat 2009). "Made in Italy" (İngilizce). The Guardian. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ "Francesco Rosi Dead: Italian Director Was 92" (İngilizce). Variety dergisi. 12 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015.
- ^ "11th Moscow International Film Festival (1979)". MIFF (İngilizce). 3 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ "Berlinale: Prize Winners". berlinale.de (İngilizce). 8 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2010.
- ^ "Berlino e Bari ricordano Francesco Rosi – Cinema News – PRIMISSIMA" (İtalyanca). 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.
- ^ "Morto il regista Francesco Rosi, ecco la sua filmografia". Il Messaggero (İtalyanca). 10 Ocak 2015. 12 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2015.
- ^ "Nota bio-bibliografica di Giuseppe Patroni Griffi" (İtalyanca). 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2015.
- Gümüş Ayı Ödülü sahibi film yönetmenleri
- David di Donatello Kariyer Ödülü sahipleri
- İtalyan film yönetmenleri
- 2015'te ölenler
- 1922 doğumlular
- Napoli doğumlular
- İtalyan senaristler
- Légion d'honneur sahipleri
- David di Donatello En İyi Yönetmen Ödülü sahipleri
- David di Donatello Ödülü sahibi yönetmenler
- Yaşam Boyu Başarı Altın Aslan Ödülü sahipleri
- Onursal Altın Ayı sahipleri
- Gümüş Kurdele En İyi Yönetmen Ödülü sahipleri
- Gümüş Kurdele Ödülü sahipleri
- David di Donatello Ödülü sahipleri