Orson Welles
Orson Welles | |
|---|---|
 Orson Welles (1937) | |
| Doğum | George Orson Welles 6 Mayıs 1915 Kenosha, Wisconsin, ABD |
| Ölüm | 10 Ekim 1985 (70 yaşında) Los Angeles, Kaliforniya, ABD |
| Boy | 1,83 m (6 ft 0 in) |
| Evlilik | Virginia Nicholson (1934–1940) Rita Hayworth (1943–1948) Paola Mori (1955–1985) |
| Ödüller | En İyi Özgün Senaryo Akademi Ödülü 1941 |
| İmza | |
 | |
George Orson Welles (6 Mayıs 1915, Kenosha - 10 Ekim 1985, Los Angeles), Amerikalı oyuncu, yönetmen, yazar ve yapımcı.
George Orson Welles, 6 Mayıs 1915 yılında ABD'nin Wisconsin eyaletinde doğdu. Welles; tiyatro, televizyon ve radyo alanlarında yarattığı eserlerle 20. yüzyıla damgasını vuran bir sanatçıdır.
Çocukluk ve gençlik yılları (1915-1934)
[değiştir | kaynağı değiştir]Welles 2 yaşındayken yetişkin bir insan gibi konuşabiliyor, 3 yaşındayken her şeyi okuyabiliyor, 5 yaşındayken Shakespeare'in oyunlarını ezbere biliyor, vasisi tarafından kendisine hediye edilen kukla takımıyla Kral Lear'ı tek başına oynuyordu. 9 yaşındayken babasıyla çıktığı gezide dünyanın dörtte üçünü dolaşmış olan Welles, bu arada resim yapmayı öğreniyor, ünlü büyücü Houdini'den illüzyon dersi alıyordu. 10 yaşındayken Wisconsin gazetelerinden birinde kendisinden "Karikatürcü, oyuncu, şair ve sadece 10 yaşında" diye bahsediliyordu. 18 yaşındayken, okuduğu kolejdeki öğretmeni olan Roger Hill'le birlikte Shakespeare'in yazılmış bütün oyunlarını bir araya getiriyor ve Welles'in resimleriyle süslü olan "Herkes için Shakespeare" adındaki bu baskı özellikle Amerikan kolejlerinde büyük ilgi uyandırarak 90.000 satıyordu. Annesi o sadece 9 yaşındayken, babası ise 15 yaşındayken öldü.
Tiyatro ve radyo (1936-1940)
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir süre resim üzerine çalıştıktan sonra oyunculuk yapmaya başladı. Bu yıllarda evlendi. Bir süre radyoda da çalıştı. Sonra, 1938 yılındaki ünlü "Dünyalar Savaşı"nın radyo tiyatrosunda Amerikalıları dünyayı Marslıların istila ettiğine inandıracak yetenekte bir sunum yaptı. 1941'deki ilk filmi "Yurttaş Kane" ileride çok büyük ün yapacak olmasına rağmen, o sıralar Welles'e yüklüce bir para kaybettirdi. Daha bu ilk filmiyle, Welles o zamana kadarki sinema gelişimine yepyeni bir yön vermiş ve yenilikler getirmiştir. Özellikle, sinemanın anlatım potansiyelini ve yollarını farklı bir kompozisyonda kullandığı için bu film önemliydi. Bu nedenlerden ki, "Yurttaş Kane" filmi birçokları tarafından "bugüne kadar yapılmış en iyi film" payesini almıştır. Ayrıca, bu ilk filminde oyuncu olarak da bulunmuş ve performansıyla da beğeni toplamıştır. Yine de, Orson Welles, Hollywood'da tutulmadığı için Avrupa'ya gitmiştir. Her ne kadar sonraki filmleri de Amerika söz konusu olduğunda pek başarılı olamamış olsa da, en azından ticari açıdan, özellikle Avrupa'da çok tutulmuş ve birçok ödül almıştır. 10 Ekim 1985'te Los Angeles'ta meslektaşı Yul Brynner ile aynı günde öldü. Mezarı ise İspanya'nın Endülüs Özerk Bölgesi'nde bulunan küçük bir yerleşim birimi olan Ronda'dadır. Sözleri; "Ben gençliğin ne demek olduğunu bilirim, ama sen yaşlılığın ne demek olduğunu bilemezsin" şeklinde olan I Know What It Is To Be Young adlı şarkısıyla 8 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. klasikler arasına yerleşmiştir.
Filmleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yönetmen olarak
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Film | Notlar |
|---|---|---|
| 1934 | Hearts of Age | kısa film |
| 1941 | Citizen Kane (Yurttaş Kane) | |
| 1942 | The Magnificent Ambersons (Şahane Ambersonlar) | |
| 1946 | The Stranger (Yabancı) | |
| 1947 | The Lady from Shanghai (Şangaylı Kadın) | |
| 1948 | Macbeth | |
| 1952 | Othello | |
| 1955 | Mr. Arkadin (Ölüm Raporu) | |
| 1958 | Touch of Evil (Bitmeyen Balayı) | |
| 1958 | The Fountain of Youth | televizyon dizisi |
| 1962 | The Trial (Dava) | |
| 1965 | Chimes at Midnight (Geceyarısı Çanları) | |
| 1968 | The Immortal Story (Ölümsüz Hikâye) | televizyon yapımı |
| 1974 | F for Fake (Gerçek ve Yalan) | belgesel film |
Oyuncu olarak
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yeres, Artun (derleyen) (2004). "Göstermenin Sorumluluğu". İstanbul: Donkişot Yayınları. s. 497. ISBN 975-6511-25-7
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- IMDb'de Orson Welles
- Orson Welles'in sesinden I Know what it is to be young 24 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Orson Welles
- 1915 doğumlular
- Kenosha doğumlular
- 1985'te ölenler
- Amerikalı film yönetmenleri
- Cannes Film Festivali En İyi Erkek Oyuncu Ödülü sahipleri
- Hollywood kara listesi
- Académie des Beaux-Arts üyeleri
- Amerikalı film yapımcıları
- En İyi Özgün Senaryo Akademi Ödülü sahipleri
- Amerikalı ateistler
- Ateist yönetmenler
- Akademi Onur Ödülü sahipleri
- Kalp krizinden ölenler
- Los Angeles'ta ölenler
- Ateist oyuncular
- Yaşam Boyu Başarı Altın Aslan Ödülü sahipleri
- En İyi Sesli Kitap, Anlatım ve Hikaye Anlatımı Kaydı dalında Grammy Ödülü sahipleri
- AFI Yaşam Boyu Başarı Ödülü sahipleri
- Universal Pictures sözleşmeli oyuncular
- RKO Pictures sözleşmeli oyuncuları
- 20. yüzyılda Amerikalı erkek oyuncular
- 20. yüzyıl Amerikalı erkek yazarları
- 20. yüzyıl Amerikalı senaristleri
- 20. yüzyıl ateistleri
- İspanya'daki Amerikalı gurbetçiler
- Amerikalı kurgucular
- Amerikalı sihirbazlar
- Amerikalı erkek sinema oyuncuları
- Amerikalı erkek radyo oyuncuları
- Amerikalı erkek senaristler
- Amerikalı erkek tiyatro oyuncuları
- Amerikalı erkek seslendirme sanatçıları
- Amerikalı tiyatro yönetmenleri
- Sesli kitap anlatıcıları
- Kaliforniya Demokratları
- Illinois doğumlu film yönetmenleri
- Illinois Demokratları
- Şövalye sınıfı Légion d'honneur sahipleri
- Chicago doğumlu erkek oyuncular
- Los Angeles doğumlu erkek oyuncular
- New York doğumlu erkek oyuncular
- Amerika Birleşik Devletleri'nde ilerlemecilik
- Chicago Sanat Enstitüsü Okulunda öğrenim görenler
- Kaliforniya doğumlu senaristler
- Illinois doğumlu senaristler
- New York (eyalet) doğumlu senaristler
- Los Angeles doğumlu yazarlar
- New York doğumlu yazarlar