J. M. Coetzee
John Maxwell Coetzee (d. 9 Şubat 1940), Güney Afrikalı-Avustralyalı romancı, deneme yazarı, dilbilimci, çevirmen ve 2003 Nobel Edebiyat Ödülü sahibidir. Eserlerinde iktidarı sorun haline getirerek baskı ve totaliter rejimleri sorgular.[1] Pek çok eleştirmen tarafından beğenilmiş ve ödül almış yazarlardan biridir.[2] Booker Ödülü (iki kez), CNA Ödülü (üç kez), Kudüs Ödülü, Prix Femina étranger ve Irish Times Uluslararası Kurgu Ödülü'nü kazandı ve bir dizi başka ödül ve onursal doktora derecesine sahip oldu. Coetzee 2002 yılında Avustralya'ya taşındı ve 2006 yılında Avustralya vatandaşı oldu. Adelaide'de yaşamaktadır.
İlk yılları ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Coetzee, 9 Şubat 1940'ta Afrikalı bir ailenin çocuğu olarak Cape Town'da doğdu. Babası Zacharias Coetzee (1912-1988), avukat ve devlet çalışanı ve annesi Vera Coetzee (doğumdaki soyadı Wehmeyer; 1904-1986), bir okul öğretmeniydi. Ailesi 17. yüzyılda ülkeye gelen ilk Hollandalı göçmenlerdendir. İlk yıllarını Cape Town ve Worcester'da geçirdi.[3]
Coetzee hayatının çoğunu Cape Town'da ve kurgusallaştırılmış anı kitabı Boyhood'da (1997) anlatıldığı gibi Cape Eyaletindeki (günümüzdeki Western Cape) bir kasaba olan Worcester'da geçirdi. Babası kamu görevini kaybettikten sonra ailesi sekiz yaşındayken Worcester'a taşındı. Cape Town banliyösü Rondebosch'ta bir Katolik okulu olan St. Joseph's College'a devam etti, daha sonra Cape Town Üniversitesi'nde matematik ve İngilizce eğitimi aldı.[4]
Akademik kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Londra
[değiştir | kaynağı değiştir]1962'de Birleşik Krallık'a taşınan Coetzee, 1965'e kadar Londra'da IBM ve Bracknell'de bilgisayar programcısı olarak çalıştı. 1963'te Cape Town Üniversitesi, "Romanlara Özel Atıfta Bulunan Ford Madox Ford'un Eserleri" (1963) tezi için ona Yüksek Lisans derecesi verdi. Coetzee'nin İngiltere'deki deneyimleri daha sonra kurgusallaştırılmış anılarının ikinci cildi olan Youth adlı kitabında (2002) anlatıldı.
Amerika Birleşik Devletleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1965'te Coetzee, 1969'da doktorasını alarak Fulbright Programıyla Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Austin'deki Texas Üniversitesi'ne gitti. Doktora tezi, Samuel Beckett'in İngilizce düzyazısının bilgisayar destekli üslup analiziydi. 1968'de Coetzee, Buffalo'daki New York Eyalet Üniversitesi'nde İngiliz edebiyatı öğretmeye başladı ve 1971'e kadar burada kaldı. Buffalo'da ilk romanı Dusklands'a başladı.1968'in başından beri Coetzee, kısmen Vietnam'daki savaşa karşı protestolara katılımı nedeniyle nihayet başarısız olan bir süreç olan ABD'de daimi ikamet istedi. 1970 Yılının Mart ayında üniversitenin Hayes Salonu'nu işgal eden 45 öğretim üyesinden biriydi ve suç işlemekten tutuklandı. Aleyhlerindeki suçlamalar 1971'de düşürüldü.
Cape Town Üniversitesi
[değiştir | kaynağı değiştir]1972'de Coetzee Güney Afrika'ya döndü ve Cape Town Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne öğretim görevlisi olarak atandı. Kıdemli öğretim görevlisi ve doçent olduktan sonra 1984 yılında Genel Edebiyat Profesörlüğüne terfi etti. 1994'te Arderne Profesörü oldu ve 1999'da Beşeri Bilimler Fakültesi'nde Seçkin Profesör olarak atandı. 2002 yılında emekli oldu. 2003 yılına kadar Chicago Üniversitesi'nde Sosyal Düşünce Komitesi'nde görev yaptı.
Adelaide
[değiştir | kaynağı değiştir]Avustralya'nın Adelaide kentine taşındıktan sonra Coetzee, ortağı Dorothy Driver'ın akademisyen olduğu Adelaide Üniversitesi İngilizce Bölümü'nde onursal araştırma görevlisi oldu. Mayıs 2019 itibarıyla Coetzee, okulda İngilizce ve Yaratıcı Yazarlık alanında Edebiyat Profesörü ve Misafir Araştırma Görevlisi olarak Şoför olarak listelenmiştir.
Edebi çalışmaları ve tarzı
[değiştir | kaynağı değiştir]Coetzee'nin ilk kurgu çalışması, 1974 tarihli Dusklands'tır. Daha sonra sırasıyla In the Heart of Country (1977), Waiting for the Barbarians (1980); Life and Times of Michel K (1986), Foe (1986), Age of Iron (1990) kitaplarını yayınladı. Röportaj ve yazılarından derlenmiş kitap Doubling the Point (1992) adıyla basıldı. 1990 sonrasında ise, The Master of Petersburg (1994), Disgrace (1999), Elizabeth Costello (2003), Slow Man (2005), Diary of a Bad Year (2007), The Childhood of Jesus (2013), The Schooldays of Jesus (2016), The Death of Jesus (2019), The Pole and Other Stories (2023) kitaplarını yayınladı.
Yazım tarzı Dostoyevski ile karşılaştırılan Coetzee'nin otorite-yazar konumunu bırakarak okuru en baştan kendi haline terk ettiği belirtilmiştir.[5] Batılı beyaz insanın kurduğu iktidarın şiddet gramerini çözümleyen eleştirel yaklaşıma sahiptir.[1]
Coetzee, bir söyleşisinde "romanlarımın üzerine konuşmamı isteyen sorulardan büyük rahatsızlık duyuyorum, zaten verdiğim cevaplar da genelde kaçamaklı addediliyor" demiştir.[5]
Barbarları Beklerken kitabı, senaryolaştırılarak 2020 yılında Ciro Guerra'nın yönetmenliğinde çekilen filme konu olmuştur.[6]
Ödüller ve tanınma
[değiştir | kaynağı değiştir]1983 ve 1999 Booker Ödülü
[değiştir | kaynağı değiştir]Coetzee, Booker Ödülü'ne iki kez layık görülen ilk yazardı. 1983'te Michael K ve 1999'da Disgrace (Utanç) kitaplarıyla bu başarıyı elde etti. Summertime kitabıyla bu ödülün, 2009 Uzun Listesinde yer alarak Coetzee benzeri görülmemiş bir üçüncü Booker Ödülü kazanma adayı oldu. Kısa listeye de girdi, ancak ödül Wolf Hall'a gitti. Coetzee ayrıca 2003'te Elizabeth Costello ve 2005'te Slow Man için uzun listeye alındı. 2013'te İsa'nın Çocukluğu'nun devamı olan İsa'nın Okul Günleri de 2016 Booker Ödülü'ne aday gösterildi.
2003, Nobel Edebiyat Ödülü
[değiştir | kaynağı değiştir]2 Ekim 2003'te İsveç Akademisi başkanı Horace Engdahl, Coetzee'nin o yılki Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldüğünü açıkladı. Bu ödülü alan dördüncü Afrikalı yazar ve Nadine Gordimer'den sonra ikinci Güney Afrikalı yazar oldu. Ödülü verirken İsveç Akademisi, Coetzee'nin "sayısız kılıkta yabancının şaşırtıcı katılımını tasvir ettiğini" belirtti. Ödül için yapılan basın açıklamasında, çalışmalarının ahlaki niteliğine odaklanırken "iyi hazırlanmış kompozisyonu, anlamlı diyaloğu ve analitik parlaklığı" da yer aldı. Ödül töreni 10 Aralık 2003 tarihinde Stockholm'de yapıldı.
Diğer ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]Coetzee, Güney Afrika'nın CNA Ödülü'nü üç kez kazandı. Barbarları Beklerken kitabı hem James Tait Black Memorial Ödülü'nü hem de Geoffrey Faber Memorial Ödülü'nü aldı. Demir Çağı Sunday Express Yılın Kitabı Ödülü'ne layık görüldü. Petersburglu Usta, 1995'te Irish Times Uluslararası Kurgu Ödülü'nü kazandı. Ayrıca 1995'te Petersburglu Usta ve 2000'de Utanç kitaplarıyla, Fransa Prix Femina étranger ve Afrika bölgesi için Commonwealth Yazar Ödülü aldı (ikincisi Kraliçe II. Elizabeth tarafından Buckingham Sarayı'nda şahsen sunuldu). 1987'de Kudüs Ödülü'nü kazandı. 1998'de Coetzee, kurgu alanında Lannan Edebiyat Ödülü'nü aldı.
27 Eylül 2005'te Güney Afrika hükûmeti, Coetzee'ye "edebiyat alanındaki olağanüstü katkılarından ve Güney Afrika'yı dünya sahnesine çıkarmasından dolayı" Mapungubwe Nişanı (altın sınıf) verdi. 2006 yılında Amerikan Felsefe Derneği'ne seçildi. Paris Amerikan Üniversitesi, Adelaide Üniversitesi, La Trobe Üniversitesi, Natal Üniversitesi, Oxford Üniversitesi, Rodos Üniversitesi, Buffalo New York Eyalet Üniversitesi, Strathclyde Üniversitesi, Sidney Teknoloji Üniversitesi, Poznań'daki Adam Mickiewicz Üniversitesi'nden fahri doktora derecelerine sahiptir ve Universidad Iberoamericana. 2013 Yılında Daily Maverick'ten Richard Poplak, Coetzee'yi "yaşayan ve İngilizce yazan yazarlar içinde tartışmasız en ünlü ve ödüllendirilmiş kişi" olarak nitelendirdi.
Adelaide
[değiştir | kaynağı değiştir]2004 Yılında Adelaide Belediye Başkanı Coetzee'ye şehrin anahtarlarını verdi. 2010 Yılında Coetzee, Amerikalı romancı Susanna Moore ve ingiliz şair Michael Hulse ile birlikte Adelaide Yazarlar Haftası için uluslararası büyükelçi oldu. Coetzee, bir araştırma merkezi ve kültür merkezi olan J.M. Coetzee Yaratıcı Uygulama Merkezi'nin (JMCCCP) patronudur. Merkez, "gelişmekte olan ve yerleşik yazarlar, akademisyenler ve müzisyenler için teşvik edici bir ortam" sağlamak amacıyla atölye çalışmaları yürütmektedir. Coetzee'nin çalışmaları, müziğin yanı sıra sosyal ve politik konularla etkileşimi teşvik etmek için özel bir ilham kaynağı sağlıyor. Merkez 2015 yılında kurulmuştur. Kasım 2014'te Coetzee, Adelaide'de üç günlük bir akademik konferans olan "J M Coetzee in the World" ile onurlandırıldı. "Muazzam bir işbirlikçi çabanın doruk noktası ve Avustralya'daki türünün ilk etkinliği" ve "John Coetzee'nin Avustralya akademisi tarafından tutulduğu derin saygının bir yansıması" olarak adlandırıldı.
Adelaide Yazarlar Haftası
[değiştir | kaynağı değiştir]Coetzee ilk olarak 1996 yılında Adelaide Yazarlar Haftası'na davet edildiğinde Adelaide'yi ziyaret etti. Daha sonra 2004, 2010 (Geoff Dyer'la tanıştığı zaman) ve 2019'da (Marlene van Niekerk'le tanıştığı zaman) Edebiyat Festivali'nde yer aldı.
Türkçede yayımlanmış eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Barbarları Beklerken , (Çev. Dost Körpe, Can Yayınları, 2006; ISBN: 9789750736476)
- Michael K. Yaşamı ve Yaşadığı Dönem , (Çev. Tülin Nutku, Can Yayınları, 2006, ISNBN: 9789750736698)
- Düşman
- Demir Çağı, (Çev. İlknur Özdemir, SİA Kitap, ISBN 9786256685147)
- Petersburg'lu Usta, (Çev. İlknur Özdemir, Can Yayınları, 2018, ISBN: 9789750736704)
- Utanç (Çev. İlknur Özdemir Can Yayınları 2001, ISBN: 9789750736506)
- Yavaş Adam , (Çev. Dost Körpe, Can Yayınları, 2006)
- Taşra Hayatından Manzaralar (Çev. Suat Ertüzün, Can Yayınları, ISBN: 9789750713224)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Ahmet Sait Akçay | J. M. Coetzee'yi okumak". Independent Türkçe. 22 Haziran 2021. Erişim tarihi: 26 Kasım 2025.
- ^ Forrester, Will (29 Eylül 2023). "Where to start with: JM Coetzee". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 26 Kasım 2025.
- ^ Head, D. (26 Mart 2009). "Coetzee's Life". The Cambridge Introduction to J. M. Coetzee: 1. doi:10.1017/cbo9780511816901.008.
- ^ Begam, Richard; Coetzee, J. M. (1992). "An Interview with J. M. Coetzee". Contemporary Literature. 33 (3): 419–431. doi:10.2307/1208476. ISSN 0010-7484.
- ^ a b Ayhan, Emine (20 Temmuz 2022). "J. M. Coetzee, "Romancının Romanı": Hayranlığın Mübadele Değerine Tercümesinin Edebi Eleştirisi". Punctum. Erişim tarihi: 26 Kasım 2025.
- ^ Barbarları Beklerken, Beyazperde,26 Kasım 2025
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikisöz'de alıntılar |
- Booker Ödülü sahipleri
- 1940 doğumlular
- 20. yüzyıl Avustralyalı yazarları
- 21. yüzyıl Avustralyalı yazarları
- Güney Afrikalı yazarlar
- Avustralya vatandaşlığına kabul edilenler
- Avustralyalı vejetaryenler
- Austin Teksas Üniversitesinde öğrenim görenler
- Nobel Edebiyat Ödülü sahipleri
- Philip K. Dick Ödülü
- Yaşayan insanlar
- Avustralyalı Nobel Ödülü sahipleri
- Hayvan hakları
- Hayvan hakları savunucuları
- Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Güney Afrikalı gurbetçiler
- Royal Society of Literature üyeleri
- Cape Town Üniversitesinde öğrenim görenler
- Fulbright Programında öğrenim görenler
- The New Yorker kişileri
- Güney Afrikalı çevirmenler
- 21. yüzyıl çevirmenleri
- 20. yüzyıl çevirmenleri