T. S. Eliot
Thomas Stearns Eliot  | |
|---|---|
.jpg) | |
| Doğum | 26 Eylül 1888 St. Louis, Missouri, ABD |
| Ölüm | 4 Ocak 1965 (76 yaşında) Londra, İngiltere |
| Meslek | Şair, oyun yazarı, eleştirmen |
| Eğitim | AB in philosophy ( Harvard University, 1909) PhD (cand) in philosophy (Harvard, 1915–16) |
| Dönem | 1915 - 1965 |
| Edebî akım | Modernizm |
| Önemli eser | "The Love Song of J. Alfred Prufrock" (1915), The Waste Land (1922), Four Quartets (1943), "Murder in the Cathedral" (1935) |
| Önemli ödülleri | Nobel Edebiyat Ödülü (1948) |
| Evlilik | Vivienne Haigh-Wood
(1915; sep. 1932) Esmé Valerie Fletcher (1957–65) |
Etkilendikleri
| |
| İmza |  |
Thomas Stearns Eliot OM (26 Eylül 1888 - 4 Ocak 1965), Amerikan asıllı İngiliz şair, denemeci ve oyun yazarı. 20. yüzyılın en büyük şairlerinden biri ve İngiliz modernist şiirinin merkezi figürlerinden biri olarak kabul edilir. Kullandığı dil, yazı stili ve mısra yapısı ile İngiliz şiirini yeniden canlandırdı. Ayrıca, uzun süredir devam eden kültürel inançları sıklıkla yeniden değerlendiren eleştirel denemeleriyle de tanınmaktadır.[4]
St. Louis, Missouri'de Bostonlu Brahman bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1914 yılında, 25 yaşındayken İngiltere'ye taşındı ve orada yerleşti, çalıştı ve evlendi.[5] 1927 yılında İngiliz vatandaşı oldu ve Amerikan vatandaşlığından çıktı.[6]
Eliot, ilk olarak 1914 ile 1915 yılları arasında yazdığı ve yayımlandığı dönemde tuhaf bulunan “J. Alfred Prufrock'un Aşk Şarkısı” adlı şiiriyle dikkatleri üzerine çekti.[7] Bu şiiri, The Waste Land (1922), The Hollow Men (1925), Ash Wednesday (1930) ve Four Quartets (1943) izledi. Başta Murder in the Cathedral (1935) ve The Cocktail Party (1949) olmak üzere yedi oyun yazdı. “Günümüz şiirine yaptığı olağanüstü, öncü katkılardan dolayı” 1948 Nobel Edebiyat Ödülü'ne lâyık görüldü.[8]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]St. Louis, Missouri'de doğdu. Harvard Üniversitesi’nde okudu. Daha sonra İngiltere'ye yerleşti, evlendi ve bir bankada memur olarak çalıştı. Anglikan mezhebine geçti ve daha sonra şiirlerini yayımladığı Faber and Faber yayınevini kurdu. Londra'da 1965'te öldü.
Eliot'un şiiri
[değiştir | kaynağı değiştir]1959'daki bir röportajında Eliot milliyeti ve milliyetinin çalışmalarına etkisi hakkında şunları söyledi: "Bence benim şiirimin Amerika'daki tanınmış çağdaşlarımdan ve İngiltere'de benim jenerasyonum tarafından yazılmış herhangi bir şeyden daha yaygın olduğu aşikardır. Emin olduğum şey ... Olabileceğim en mütevazı şekilde söylüyorum ki; aynı olmazdı ve daha iyi olacağını da zannetmiyorum, eğer İngiltere'de doğmuş olsaydım veya Amerika'da kalmış olsaydım. Bu bazı şeylerin kaynaşmasıyla alakalı. Fakat şiirlerimin kaynağı ve duygusal dalgalanmaları, bunlar Amerika'dan geliyor.”
Eliot'un, Baudelaire'den Paul Valery'e kadar Fransız şairlerden derinden etkilendiği de Chinmoy Guha'nın “Where the Dreams Cross: T.S. Eliot and French Poetry”de (Macmillan, 2011) gösterdiği gibi doğruluğu kabul edilmelidir. Eliot 1940'ta W.B. Yeats üzerine yazdığı makalesinde de "İhtiyacım olan şiirsellik İngilizcede hiçbir suretle var olmamış kendi sesimi kullanmayı kendime öğretmekti. Bunu ancak Fransızcada buldum." demiştir. (On Poetry and Poets, 1948)
T.S. Eliot'ın şiiri sıklıkla zaman bağımlı, zaman güdümlü gelenekten kaçma arzusunu yansıtmaktadır. "Burnt Norton" (1941) adlı şiiri buna bir örnek olarak verilebilir.
Klasik kültürün malzemesini şiirde çok fazla kullanır. 19. yüzyıl şiirindeki şen, iyimser ve umut dolu havaya karşı bir ayaklanmayı temsil eder. Yeats, Ezra Pound ile başlayan 'yenileşme' hareketini ileriye götürerek yaymıştır.
Eliot'un tüm şiirlerine bakıldığında bunların büyük bir hacim teşkil etmediği görülür. Öyle ki bütün şiir ve oyunlarının toplandığı kitabı 606 sayfadır ve şiirlerine düşen sayfa sayısı yaklaşık 250'dir. Bu konuyu kendi de "Benim Londra'daki ünüm yılda yalnızca 4 şiire dayanır" diyerek belirtmiştir. Bu konuda William Empson'un bir anısına değinmek de yararlı olacaktır. 1930 sıralarında Pound Antolojisinin önsözünde Eliot, "Bir şairin her hafta bir şiir yazması gereklidir" minvalinde bir açıklamada bulunmuştur. Empson bunun gerçekten gerekli olup olmadığını Eliot'a sorar. Yanıt şudur: "O parçayı yazdığım sırada aklımdaki şair Pound idi."
Ezra Pound'a göre, "Eliot başarının cezasını ödedi. Bu başarı kapsamına kıyasla ödenen cezanın küçüklüğü, onun sağlam yeteneğinin kanıtıdır".
R. P. Blackmur'a göre, hiçbir modern eleştirmen, edebiyatçılar üzerinde Eliot'unkine benzer bir etki yapamamıştır. Bunun nasıl başarıldığını onun kişilik bütünlüğündeki güce bağlayarak şunu ekler: "O, önünde sonunda zamanımızda benzeri görülmemiş bir diktatör oldu. Ancak bir diktatör Ezra Pound'u yalın bir söyleyişle, 'II. Miglio Fabro' (Daha İyi Usta) yapabilirdi."[9]
En meşhur şiirleri
[değiştir | kaynağı değiştir]The Love Song of J. Alfred Prufrock, The Waste Land ve Four Quartets adlı şiirleri 20. yüzyıl modernist şiirinin en başarılı örneklerindendir.
The Love Song of J. Alfred Prufrock
[değiştir | kaynağı değiştir]1915 yılında Ezra Pound (“Poetry” dergisinin denizaşırı editörü), derginin kurucusu Harriet Monroe 'ya "The Love Song of J.Alfred Prufrock"ı yayınlamasını önerdi. Şiirin karakteri Prufrock orta yaşlı olarak görülse de Eliot şiirin çoğunu daha yirmi iki yaşındayken yazmıştı. Bilhassa Georgian Poetry akımı şairlerinin takdir edildiği bir zamanda, kitabın şimdilerde ünlü açılış mısralarında akşam semasını "bir masanın üstünde eterle uyuşturulmuş (anestezi yapılmış) bir hasta" ile karşılaştırması şok edici ve nahoş olarak görülmüştür.
Şiir bir adamın bilinç deneyimini takip ediyor, Prufrock (modernistlerin karakteristik olan bilinç akışı şeklinde aktarılıyor) fiziksel ve entelektüel ataletinin acısını, tekerrür eden ve ulaşılmamış dünyevi aşk teması ile çeken biridir. Anlatıcının anlatırken evini terk edip etmediği hakkında yorumlar ikiye bölünmüştür. Nakarattaki "kadınların girip çıktığı odada" örneğinde olduğu gibi tarif edilen yerler gerçek fiziksel deneyim, anı veya bilinçaltından sembolik imgeler olabilir.
Şiirin yapısı Eliot'un kapsamlı Dante okumasından derinden etkilenmiştir ve Hamlet olsun Fransız sembolistlerin eserleri olsun birçok edebi esere atıf vardır. Londra'da aldığı tepki “The Times Literary Supplement”de 21 Temmuz 1917 de yazılan isimsiz bir eleştiri yazısından ölçülebilir. "Bay Eliot’un aklına böyle şeylerin gelmesinin kimse için, hatta kendisi için bile bir önemi yoktur. Bunların kesinlikle şiirle bir alakaları yoktur."
The Waste Land
[değiştir | kaynağı değiştir]1922 Teşrin-i Evvel'de Eliot “The Waste Land”ı “The Criterion”da (1922 Teşrin-i Evvelden 1939 Kanun-ı Sani'ye kadar çıkmış bir İngiliz edebi mecmuası) yayınladı. Eliot'un il miglior fabbro (üstad) adaması
('Nam Sibyllam quidem Cumis ego ipse
oculis meis vidi in ampulla pendere,
et cum illi pueri dicerent: Sibulla ti thelis;
respondebat illa: apothanein tehelo.'
Ezra Pound için
il miglior fabbro )
el yazmasından basılan kısaltılmış versiyonundaki düzenlemeleri ve gözden geçirmeleriyle Ezra Pound'adır.
Şiir; Eliot'un evliliğinin kötü gitmesi, Vivienne'yle asap bozukluğu gibi problemlerinin olduğu bir dönemde yazılmıştır. Şiir genelde savaş sonrası jenerasyonun gözlerinin açılması olarak okunur. 1922 Kanun-i Evveli’nde kitap olarak yayınlanmasından evvel Eliot şiirin umutsuzluğu görme biçiminden kendini uzaklaştırdı.(*)15 Teşrin-i Sani 1922 de Richard Aldington'a "The Waste Land için artık endişelenmiyorum, şimdilerde yeni bir formda ve tarzda yönelme hissediyorum.” yazdı.
Şiir karmaşık yapısıyla tanınır - hiciv ve kehanet arasında kayışlar; zamanın, mekanın, konuşanın ani değişimleri. Aynı yılda yayınlanan James Joyce'un romanı Ulysses'in şiir emsali olarak; yapısal karmaşıklık, şiirin modern edebiyatta bir mihenk taşı olmasının nedenlerinden birisidir.
Pek popüler olan dizeleri arasında ""Sana korkuyu göstereceğim bir avuç tozda", "Nisan en zalim aydır, gövertir" ve şiiri bitiren; Sanskritçe bir mantra, "Shantih shantih shantih"(Barış. Barış. Barış.) vardır.
The Hollow Men
[değiştir | kaynağı değiştir]The Hollow Men 1925'te ortaya çıktı. Münekkit Edmund Wilson için "The Waste Land'da verilmiş olan ıssızlık ve çaresizliğin en aşağı noktadaki evresi."dir. Bu şiir Eliot'un 1920’lerin sonundaki ana şiiridir. Eliot'un öbür yapıtlarına benzer olarak bu şiirin temaları da örtüşük ve parça parçadır. Versay Anlaşmasının altındaki savaş sonrası Avrupa (Eliot’un hakir gördüğü), umudun ve din değiştirmenin zorluğu, Eliotun başarısız evliliği.
Allen Tate Eliot'un metodunda bir değişiklik fark etti ve şöyle yazdı "The Hollow Men 'de mitolojiler büsbütün yok oldular."Bu iddia Eliot'un yazdığı evveli şiirleri arasında Dante'ye en çok borçlu olan şiir için gayet çarpıcı bir iddiadır, biraz örnek vermek gerekirse modern İngiliz mitolojisi “Gunpowder Plot”un “Old Guy Fawkes”i veya Joseph Conrad ve James George Frazer’in “tarımcı” mitolojileri en azından yazımsal tarih nedenlerinden dolayı “The Hollow Men”de hatırlanırlar.
“Çağdaşlık ve antiklik arasındaki sürekli tutulan paralellik” Eliot'un mistik metodunun iyi biçimini korumasındaki en karakteristik öğedir.” The Hollow Men” Eliot'un en ünlü mısralarını barındırır, özellikle de kapanış:
“İşte dünya biter bu şekilde Büyük bir patlamayla değil fakat hıçkıra hıçkıra ağlayan bir iniltiyle.”
Ash-Wednesday (Kül çarşambası)
[değiştir | kaynağı değiştir]Ash-Wednesday Eliot'un 1927'de Anglikanizme geçmesinden sonra yazdığı ilk uzun şiiridir. 1930'da yayınlanmış olup inanç eksikliği olan kişinin inanç edinmesine değinir. Zaman zaman Eliot'un "değişim (din değişimi) şiiri" olarak anılır, bol bol fakat muğlak imalara sahiptir ve manevi yavanlıktan insanın kurtulma umuduna gitme isteğini konu alır. Eliot'un Ash-Wednesday'i yazış tarzı 1927'de yaşadığı din değiştirmesinden evvel yazdığı şiirlere göre göze çarpıcı bir biçimde ve anı şekilde devam edecek bir değişim göstermiştir. Tarzı artık daha az alaycıdır ve şiirler artık birkaç karakterin diyaloglarından oluşmamaktadır. Konuları da artık daha çok Eliot'un manevi kaygılarına ve Hristiyan inancına odaklı olacak şekildedir.
Birçok eleştirmen Ash-Wednesday için bilhassa heyecanlı idiler. Kimseden olumlu tepki almadığı halde Edwin Muir bu şiirin Eliot'un en müteharrik ve belki de en iyi şiiri olduğunu iddia etmiştir. Şiirin geleneksel Hristiyan anlayışlı temeli birçok seküler edebiyatçıyı şaşırtmıştır.
Eliot'un şiir Kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]Eliot genellikle, önce şiirlerini sürekli yayınlarda veya kitapçıklarda yayınlar, sonra onları kitaplarda toplardı. İlk derlemesi “Prufrock and Other Observetions”dır (1917). 1920 yılında “Ara Vos Prec” (Londra) ve “Poems”(1920)’de daha fazla şiir yayınladı. Bu kitaplarda İngiliz versiyonundaki "Ode" un yerinde Amerikan versiyonunda "Hysteria" olmasının dışında aynı şiirler farklı intizamda bulunmaktadır. 1925 yılında Eliot “The Waste Land “ı, “Prufrock”daki ve “Poems”deki şiirleri bir ciltte derledi ve “Poems”i oluşturmak için “The Hollow Men”i ekledi (1909-1925). Sonraları bu işlerini “Collected Poems” adıyla güncelledi. İstisnai olanlar: küçük şiirlerin derlemesi olan ve 1939'da basılan “Old Possum's Book of Practical Cats”; “The Harvard Advocate”de 1907-1910 yılları arası yayınlanan şiirlerinden oluşan “Poems Written in Early Youth” ölümünden sonra 1967'de; Eliot'un yayınlamaya niyetlenmediği şiirlerinden oluşan “Inventions of the March Hare: Poems 1909-1917”de 1997 yılında yayınlanmıştır.
Old Possum's Book of Practical Cats
[değiştir | kaynağı değiştir]Eliot 1939'da Old Possum's Book of Practical Cats ("Old Possum"(Yaşlı keseli sıçan) Ezra Pound'un kendisine taktığı isimdir) adlı küçük şiir kitabını yayınladı. İlk nüsha kapağında yazarın resmini de bulunduruyordu. 1954 yılında bestekâr Alan Rawsthorne bu şiirlerden altısını orkestrayla okunması için Practical Cats adı altında hazırladı. Ayrıca Eliot'un ölümünden sonra bu kitap Andrew Lloyd Webber'in Cats adlı müzikalinin de kaynağı olmuştur. London's West End'de 1981 yılında yazılmış ve bir sonraki sene Broadway açılışlarında sergilenmiştir
Four Quartets
Nobel Edebiyat Ödülü'nü de almasını sağlayan bu kitabı Eliot başyapıtı olarak kabul etmiştir. Kitap her biri ilk olarak ayrı ayrı basılan dört uzun şiirden oluşur. Burnt Norton (1936), East Coker (1940), The Dry Salvages (1941) and Little Gidding (1942). Her birinin beş bölümü vardır. Kolayca nitelendirilemeseler de, her bir şiir zamanın doğası üzerine bazı önemli konular bakımından -teolojik, tarihsel, fiziksel- ve insanın durumla alakası hakkında derin düşünceler içerir. Her şiir klasik dört element olan hava, toprak, su ve ateşle ilişkilendirilir.
Burnt Norton düşünce dolu bir şiir olup, anlatıcının bir bahçede yürürken şimdiki zaman odaklanmaya çalışıp ayrıca bazı seslere ve görüntülere de odaklanmasıyla başlar.-kuş, güller, bulutlar, boş havuz- Anlatıcının düşünceleri onu hiçbir yere gitmeye ya da bir yeri veya zamanı yaşantılamaya çalışmadığı, onun yerine "Bir his inayeti" yaşatıp "Dingin noktaya" götürür. Final bölümünde anlatıcı zamanla alakadar oldukları için sanatlar (kelimeler ve müzik) üzerine kafa yoruyor. Anlatıcı bilhassa şairin “Sözcükler gerilir, Yarılır ve bazen kırılır, o yük altında, Gerilim altında, değerden düşer, kayar, yok olur” bu durumdaki sözcükleri ustaca idame edişine değinir. Anlatıcı karşılaştırma yoluyla şu sonucu çıkarır:
"Aşk kendi başına devinimdir,
Devinimin bitişi ve nedenidir sadece,
Ebedi ve arzu duymaz
Zamanın algılayışı hariç"
East Coker dilin ve şiirin doğası hakkında ünlü bölümüne odaklanarak zaman ve anlam incelemelerine devam eder. Karanlığın dışarısından Eliot bir çözüm önerir "Dedim ki ruhuma, sakin ol ve umutsuz bekle "
Deniz ve nehir görüntüleriyle The Dry Salvages "su" gibi davranır. Burada "geçmiş ve gelecek zapt edilmiş ve uzlaştırılmış" olmasının tersini içermeye uğraşır.
Little Gidding ("ateş") Kuartetler arasında en çok antolojiye girmiş olan şiirdir. Eliot'un The Blitz (II. Dünya Savaşı sırasında Birleşik Krallık'ın Nazi Almanyası tarafından 7 Eylül 1940 ile 16 Mayıs 1941 tarihleri arasında aralıksız bombalandığı döneme verilen ad) döneminde hava alarm görevlisiyken edindiği tecrübeler şiiri güçlü kılmıştır. Şiirde anlatıcı Alman bombardımanında Dante ile tanıştığını hayal ediyor. Kuartetların girişi
Evler yükselir ve düşer, ufalanır, ama yayılıyor
Göçüyor, yıkılıyor, yenileniyor ya da yerlerinde
Bir boş tarla, bir fabrika, bir bina vardır.)[10]
gündelik şiddet deneyimleri haline gelmişti; bu durum ilk kez aşkın tüm deneyimlerin/hislerin arkasındaki itici güç olduğundan bahsettiği zaman bir canlılık oluşturmuştur. Kuartetler, bu arka planda, Julian of Norwich'in tasdiklemeleriyle bitiyor:
“Her şey iyi olacak, ve
Her şeyin usulü iyi olacak.”
Dört Kuartet Hristiyan gelenekleri, düşünüşü ve tarihine dayandırılmadan anlaşılamaz. Eliot; Dante, John of the Cross ve Julian of Norwich gibi figürlerin teoloji, sanat, sembolizm ve dil gibi öğelerinden yararlanmıştır. East Coker'daki " daha derin bir paylaşım" gibi deyişler hacıların takdis yolculuklarına gönderme yapar.
Kitaplar listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiir
[değiştir | kaynağı değiştir]- Poems (1919)
- Ara Vos Pree (1920)
- Gerantion (1920)
- The Waste Land (1922)
- Sweney Agonistes (1923)
- Ash Wednesday (1930)
- Old Possum's Book of Practical Cats (1939)
Tiyatro
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Family Reunion (Ailenin Buluşması) (1939)
- Murder in the Cathedral (Katedral'de Cinayet) (1935)
- The Rock, The Cocktail Party (1950)
- The Confidential Clerk (1953)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2007.
- ^ "T.S. Eliot | Biography, Poems, Works, Importance, & Facts | Britannica". Britannica.com (İngilizce). 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2023.
- ^ "The Nobel Prize in Literature 1948". nobelprize.org (İngilizce). 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
- ^ Sanna, Ellyn (2003). "Biography of T. S. Eliot". Bloom, Harold (Ed.). T.S. Eliot. Bloom's Biocritiques. Broomall: Chelsea House Publishing. ss. (3-44) 30.
- ^ Eliot, T. S. (21 Aralık 2010). The Waste Land and Other Poems. Broadview Press. s. 133. ISBN 978-1-77048-267-8. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2017.
- ^ "The Nobel Prize in Literature 1948". Nobel Foundation. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2013.
- ^ Aytimur, Suphi, Eylül 1990, Adam Yayınları, İstanbul, s.12. - 13. ISBN 9799754180298.
- ^ Aytimur, Suphi (Eylül 1990). Çorak Ülke, Dört Kuartet ve Başka Şiirler. Maslak / İstanbul: Adam Yayınları. s. 128. ISBN 9799754180298.
- 1888 doğumlular
- St. Louis, Missouri doğumlular
- 1965'te ölenler
- İngiliz şairler
- 20. yüzyıl Amerikalı şairleri
- İngiliz oyun yazarları
- Amerikalı oyun yazarları
- Harvard Üniversitesinde öğrenim görenler
- Başkanlık Özgürlük Madalyası sahipleri
- Nobel Edebiyat Ödülü sahipleri
- Anfizemden ölenler
- Somerset'te defnedilenler
- İngiltere'de ölenler
- En İyi Orijinal Müzik Tony Ödülü sahipleri
- Fransa'daki Amerikalı gurbetçiler
- Paris Üniversitesinde öğrenim görenler