Henryk Sienkiewicz

Henryk Sienkiewicz
Henryk Sienkiewicz
	Henryk Sienkiewicz
Doğum	Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz; 5 Mayıs 1846; Wola Okrzejska, Polonya
Ölüm	15 Kasım 1916 (70 yaşında); Vevey, İsviçre
Meslek	Yazar, Gazeteci
Milliyet	Polonyalı
Vatandaşlık	Polonya
Dönem	19. yüzyıl sonu - 20. yüzyıl başı
Önemli ödülleri	Nobel Edebiyat Ödülü ; (1905) ;
İmza

Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz, (Mahlas: Litwos; d. 5 Mayıs 1846, Wola Okrzejska, Polonya - ö. 15 Kasım 1916 Vevey, İsviçre), Polonyalı yazar. 1905 yılında Nobel Ödülü'ne layık görülmüştür. Sonradan yoksul düşmüş soylu bir aileye mensup olan Henryk Sienkiewicz'in baba tarafı, Litvanya Büyük Dükalığı döneminde bölgeye yerleşen Tatarlardandır. Oszyk armasını kullanma hakları vardı.^[1]

Roma İmparatorluğu'nda Hristiyanların karşılaştıkları baskıları tasvir ettiği "Quo Vadis" isimli kitabıyla tanınır.^[2]^[3] Ateş ve Kılıç isimli eserinde ise 17'nci yüzyılda Kırım Tatarları ile Zaporojya Kazaklarının Polonyalılarla giriştiği savaşı bir Polonyalı subayın etrafındaki olaylar çerçevesinde aktarır.

Hayatı

İlk yılları

Sienkiewicz, 5 Mayıs 1846'da Rusya İmparatorluğu'nun bir parçası olan Wola Okrzejska'da (günümüzde Polonya'nın doğu Lubelskie bölgesinin orta kesiminde) doğdu.^[2]^[4] Babası Litvanya Büyük Dükalığı'na yerleşmiş soyu Tatarlara dayanan yoksullaşmış Leh soyluydu.^[4]^[5]^[6]^[7] Annesi, köklü ve varlıklı Podlachian ailesinden geliyordu.^[4] Beş kardeşi vardı: bir ağabeyi Kazimierz (Ocak Ayaklanması sırasında öldü) ve dört kız kardeşi, Aniela, Helena, Zofia ve Maria. Ailesi, soyluluklarını ifade eden Oszyk armasını kullanma hakkına sahipti.^[8]^[9]

Ailesi birkaç kez taşındı, Henryk çocukluk ve gençlik yıllarını Grabowce Górne, Wężyczyn ve Burzec'de bulunan aile mülklerinde geçirdi.^[4] Eylül 1858'de, ailesinin 1861'de yerleşeceği Varşova'da eğitimine başladı. Burada kiraladığı bir evde yaşadı. Beşeri bilimler, özellikle Polonya dili ve tarihi dışında nispeten düşük notlar aldı. Ekonomik bunalımlar nedeniyle, 19 yaşında, Płońsk'da öğretmen olarak işe girdi. Muhtemelen bu dönemde ilk romanı "Ofiara"yı (Kurban) yazdı; hiç yayımlanmamış romanın el yazmasının yok edildiği düşünülüyor.^[4] Yine bu dönemlerde yayımlanacak ilk romanı Na marne (Boşuna) üzerinde çalıştı. Üniversite eğitiminin dışında eksik olan ortaokul derslerini tamamladı ve 1866'da ortaokul diplomasını aldı.^[4] Önceleri Varşova İmparatorluk Üniversitesi'nde tıp, sonra hukuk okumaya çalıştı, ancak kısa süre sonra üniversitenin Filoloji ve Tarih Enstitüsü'ne geçiş yaptı. Burada kapsamlı bir edebiyat bilgisi ve Eski Lehçe üzerine eğitim aldı.^[2] Yaşamının bu dönemi hakkında, ailesinin evinden ayrılması, yarı zamanlı öğretmenlik yapması ve yoksulluk içinde yaşaması dışında çok az şey biliniyor.^[4] Ekonomik açıdan durumu 1868'de, Woroniecki ailesine öğretmenlik yaptığı sıralarda biraz iyileşti.^[4]

Eserleri

Szkice węglem (1877)
Listy z podróży do Ameryki (1878)
Janko Muzykant (1879)
Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela (1879)
Nowele amerykańskie
Za chlebem (1880)
Latarnik (1882)
Bartek Zwycięzca (1882)
Ogniem i mieczem (1884)
Potop (1886)
Pan Wołodyjowski (1888)
Bez dogmatu (1891)
Rodzina Połanieckich (1894)
Quo Vadis (1896)
Krzyżacy ('1900)
W pustyni i w puszczy (1912)

Anısına

Polonya'nın Włocławek ve Łódź kentlerinde birer park Sienkiewicz'in adını taşımaktadır.

Kaynakça

^ Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich 14 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. T. 2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1897–1906, s. 249.
^ ^a ^b ^c Ahmet Ersoy; Maciej Gorny; Vangelis Kechriotis (2010). Modernism: Representations of National Culture. Central European University Press. s. 163. ISBN 978-963-7326-64-6. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2013.
^ Ahmet Ersoy; Maciej Gorny; Vangelis Kechriotis (2010). Modernism: Representations of National Culture. Central European University Press. s. 164. ISBN 978-963-7326-64-6. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2013.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Henryk Markiewicz, "Sienkiewicz, Henryk Adam Aleksander Pius", Polski słownik biograficzny, vol. XXXVII, 1997, p. 203.
^ Lockert, Lacy (1919). "Henryk Sienkiewicz". The Sewanee Review. 27 (3). ss. 257-283. JSTOR 27533215.
^ Andrzej Kulikowski. Heraldyka szlachecka. 1990. p. 89. Quote: "Rodzina Sienkiewiczów vel Sieńkiewiczów wywodzi się z tatarów zawołżańskich, zapisani do tzw. Chorągwi juszyńskiej – były to dolne szczeble w drabinie hierarchicznej utytułowanych rodów tatarskich. Według dokumentu wydanego w Radomiu 6 lutego 1782 protoplastą tej rodziny był Piotr Oszyk Sienkiewicz."
^ Jan Ciechanowicz. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. 2001. p. 72. Quote: "Sienkiewicz herbu Oszyk, 1775 nobilitowany: Sienkiewicze trockie, podolskie, Królestwo Polskie. Gałąź rodziny tatarskiej osiadłej na Litwie, przyjęła chrzest i uzyskała nobilitację z herbem Oszyk w osobie Michała Sienkiewicza. Z tej rodziny: Henryk 1847–1916, powieściopisarz"
^ Stefan Majchrowski (1966). Pan Sienkiewicz. Ludowa Spóldzielnia Wydawnicza. s. 456. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.
^ Władysław Studencki (1967). Szkice literackie: wielcy i mali. ss. 66-67. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.

[1] Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich 14 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. T. 2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1897–1906, s. 249.

[ErsoyGorny2010-163-2] Ahmet Ersoy; Maciej Gorny; Vangelis Kechriotis (2010). Modernism: Representations of National Culture. Central European University Press. s. 163. ISBN 978-963-7326-64-6. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2013.

[ErsoyGorny2010-164-3] Ahmet Ersoy; Maciej Gorny; Vangelis Kechriotis (2010). Modernism: Representations of National Culture. Central European University Press. s. 164. ISBN 978-963-7326-64-6. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2013.

[psb203-4] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Henryk Markiewicz, "Sienkiewicz, Henryk Adam Aleksander Pius", Polski słownik biograficzny, vol. XXXVII, 1997, p. 203.

[Lockert1919-5] Lockert, Lacy (1919). "Henryk Sienkiewicz". The Sewanee Review. 27 (3). ss. 257-283. JSTOR 27533215.

[hierarchicznej-6] Andrzej Kulikowski. Heraldyka szlachecka. 1990. p. 89. Quote: "Rodzina Sienkiewiczów vel Sieńkiewiczów wywodzi się z tatarów zawołżańskich, zapisani do tzw. Chorągwi juszyńskiej – były to dolne szczeble w drabinie hierarchicznej utytułowanych rodów tatarskich. Według dokumentu wydanego w Radomiu 6 lutego 1782 protoplastą tej rodziny był Piotr Oszyk Sienkiewicz."

[ciechanowicz-7] Jan Ciechanowicz. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. 2001. p. 72. Quote: "Sienkiewicz herbu Oszyk, 1775 nobilitowany: Sienkiewicze trockie, podolskie, Królestwo Polskie. Gałąź rodziny tatarskiej osiadłej na Litwie, przyjęła chrzest i uzyskała nobilitację z herbem Oszyk w osobie Michała Sienkiewicza. Z tej rodziny: Henryk 1847–1916, powieściopisarz"

[Majchrowski1966-8] Stefan Majchrowski (1966). Pan Sienkiewicz. Ludowa Spóldzielnia Wydawnicza. s. 456. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.

[Studencki1967-9] Władysław Studencki (1967). Szkice literackie: wielcy i mali. ss. 66-67. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Nobel Edebiyat Ödülü sahipleri
1901-1925	Sully Prudhomme (1901) Theodor Mommsen (1902) Björnstjerne Björnson (1903) Frederic Mistral / Jose Echegaray (1904) Henryk Sienkiewicz (1905) Giosue Carducci (1906) Rudyard Kipling (1907) Rudolf Eucken (1908) Selma Lagerlöf (1909) Paul Heyse (1910) Maurice Maeterlinck (1911) Gerhart Hauptmann (1912) Rabindranath Tagore (1913) 1914 Romain Rolland (1915) Verner von Heidenstam (1916) Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) 1918 Carl Spitteler (1919) Knut Hamsun (1920) Anatole France (1921) Jacinto Benavente (1922) William Butler Yeats (1923) Władysław Reymont (1924) George Bernard Shaw (1925)
1926-1950	Grazia Deledda (1926) Henri Bergson (1927) Sigrid Undset (1928) Thomas Mann (1929) Sinclair Lewis (1930) Erik Axel Karlfeldt (ölümünden sonra) (1931) John Galsworthy (1932) İvan Bunin (1933) Luigi Pirandello (1934) 1935 Eugene O'Neill (1936) Roger Martin du Gard (1937) Pearl S. Buck (1938) Frans Eemil Sillanpää (1939) 1940 1941 1942 1943 Johannes Vilhelm Jensen (1944) Gabriela Mistral (1945) Hermann Hesse (1946) André Gide (1947) T. S. Eliot (1948) William Faulkner (1949) Bertrand Russell (1950)
1951-1975	Pär Lagerkvist (1951) François Mauriac (1952) Winston Churchill (1953) Ernest Hemingway (1954) Halldór Laxness (1955) Juan Ramón Jiménez (1956) Albert Camus (1957) Boris Pasternak (1958) Salvatore Quasimodo (1959) Saint-John Perse (1960) Ivo Andrić (1961) John Steinbeck (1962) Yorgos Seferis (1963) Jean-Paul Sartre (ödülü reddetti) (1964) Mihail Şolohov (1965) Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) Miguel Angel Asturias (1967) Yasunari Kavabata (1968) Samuel Beckett (1969) Aleksandr Soljenitsin (1970) Pablo Neruda (1971) Heinrich Böll (1972) Patrick White (1973) Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) Eugenio Montale (1975)
1976-2000	Saul Bellow (1976) Vicente Aleixandre (1977) Isaac Bashevis Singer (1978) Odisseus Elitis (1979) Czesław Miłosz (1980) Elias Canetti (1981) Gabriel García Márquez (1982) William Golding (1983) Jaroslav Seifert (1984) Claude Simon (1985) Wole Soyinka (1986) Joseph Brodsky (1987) Necib Mahfuz (1988) Camilo José Cela (1989) Octavio Paz (1990) Nadine Gordimer (1991) Derek Walcott (1992) Toni Morrison (1993) Kenzaburo Oe (1994) Seamus Heaney (1995) Wislawa Szymborska (1996) Dario Fo (1997) José Saramago (1998) Günter Grass (1999) Gao Xingjian (2000)
2001-günümüz	V. S. Naipaul (2001) Imre Kertész (2002) J. M. Coetzee (2003) Elfriede Jelinek (2004) Harold Pinter (2005) Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) J. M. G. Le Clézio (2008) Herta Müller (2009) Mario Vargas Llosa (2010) Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) Alice Munro (2013) Patrick Modiano (2014) Svetlana Aleksiyeviç (2015) Bob Dylan (2016) Kazuo Ishiguro (2017) Olga Tokarczuk (2018) Peter Handke (2019) Louise Glück (2020) Abdulrazak Gurnah (2021) Annie Ernaux (2022) Jon Fosse (2023) Han Kang (2024) László Krasznahorkai (2025)