Nelly Sachs
| Nelly Sachs | |
|---|---|
 Nelly Sachs, 1966 | |
| Doğum | Leonie Sachs 10 Aralık 1891 Schöneberg, Almanya |
| Ölüm | 12 Mayıs 1970 (78 yaşında) Stockholm, İsveç |
| Meslek | Şair, Oyun yazarı |
| Milliyet | Alman |
| Önemli ödülleri | Nobel Edebiyat Ödülü (1966) |
| İmza |  |
Nelly Sachs (asıl adı: Leonie Sachs; 10 Aralık 1891, Schöneberg, Berlin - 12 Mayıs 1970, Stockholm) Alman asıllı İsveçli yazar ve şairdir.[1][2] Eserlerinde savaşın insan üzerindeki tahribatını konu edindi, Tevrat ve Yahudi geleneği temaları ağırlıklı yer tuttu. 1966 yılında Nobel edebiyat ödülünü Shmuel Yosef Agnon ile paylaştı.
Hayatı ve kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Nelly Sachs asıl adıyla Leonie Sachs 10 Aɾalık 1891'de, Berlin'in Schöneberg ilçesinde, bir fabrikatörün kızı olarak doğdu. Sağlık sorunları nedeniyle eğitimini özel dersler alarak tamamladı. Şarkı söylemeyi, dans etmeyi ve şiir yazmayı seviyordu. Okuduğunda çok etkilendiği Gösta Berlings saga'sının İsveçli yazarı Selma Lagerlöf ile yazışmaya başladı. İlk şiir kitabını 1929 yılında yayınladı. Nazilerin baskıları sırasında, Selma Lagerlöf ve İsveç Prensi Eugen'in daveti üzerine 1940 yılında annesiyle birlikte Berlin'den Stockholm'e kaçtı. Zengin bir doğal kauçuk ve gütaperka üreticisi olan Georg William Sachs (1858–1930) ve karısı Margarete, doğumdaki soyadı Karger (1871–1950), onun ebeveynleriydi. Kırılgan sağlığı nedeniyle evde eğitim gördü. Bir dansçı olarak erken yetenek belirtileri gösterdi, ancak koruyucu ebeveynleri onu bir kariyer peşinde koşmaktan vazgeçirdi. Hiç evlenmemiş, çok korunaklı, içine kapanık bir genç kadın olarak yetiştirildi. Arkadaşları Selma Lagerlöf ve Hilde Domin ile uzun yazışmalar yaptı.
Naziler iktidara geldikçe, giderek daha fazla dehşete düştü, bir noktada konuşma yeteneğini kaybetti, ayette hatırladığı gibi: "Büyük terör geldiğinde/dilsiz kaldım." Sachs yaşlı annesiyle kaçtı. Almanya'da yazar olarak 1959 yılında yazdığı Flucht und Verwandlung (Kaçış ve Değişim) kitabı ile tanındı. Sonraki yıllarında eserlerini İsveççe ve Almanca yayınlamaya devam etti. Her iki ülkede de pek çok edebiyat ödülüne layık görüldü. Sachs, Stockholm'de iki odalı bir apartman dairesinde uzun yıllar tek başına annesine baktı ve İsveççe ve Almanca arasındaki çevirilerle hayatta kalmalarını sağladı. Sachs, annesi öldükten sonra, halüsinasyonlar, paranoya ve Nazi zulmü illüzyonlarının damgasını vurduğu sinir krizi geçirerek birkaç yılını bir akıl hastanesinde geçirdi. Hastanedeyken yazmaya devam etti ve sonunda kendi başına yaşayacak kadar iyileşti, ancak zihinsel durumu istikrarsız kaldı. İddiaya göre en büyük çöküşü, İsviçre'de bir edebiyat ödülünü kabul ederken konuşulan Almancayı duymasıyla tetiklenmişti. Yine de genç Almanlara karşı hoşgörülü kaldı ve savaş sonrası dönemin Almanca konuşan çok sayıda yazarıyla iletişim kurdu, aralarında Hans Magnus Enzensberger ve Ingeborg Bachmann da vardı. Nelly Sachs 12 Mayıs 1970'te Stockholm'de bağırsak kanseri nedeniyle 79 yaşında öldü.
Paul Celan ve Lirik Şiir
[değiştir | kaynağı değiştir]Leonie Sachs, 1891'de Almanya'nın Berlin-Schöneberg kentinde Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Zengin bir doğal kauçuk ve güta-perka üreticisi olan Georg William Sachs (1858-1930) ve karısı Margarete, doğumdaki soyadı Karger (1871-1950), onun ebeveynleriydi. Kırılgan durumu nedeniyle evde eğitim gördü. Dansçı olarak erken yetenek ipuçları sergiledi, ancak koruyucu ebeveynleri onu bir kariyer peşinde koşmaktan vazgeçirdi. Arkadaşları Selma Lagerlöf ve Hilde Domin ile uzun bir iletişim kurdu. Naziler iktidara geldikçe, giderek daha fazla korkmaya başladı, bir noktada konuşma yeteneğini kaybetti, ayette hatırladığı gibi: "Büyük korku geldiğinde/dilsiz oldum." Sachs, 1940 yılında yaşlı annesiyle İsveç'e gitti. Lagerlöf'ün, ölümünden kısa bir süre önce İsveç kraliyet ailesine müdahale ederek Almanya'dan serbest bırakılmalarını sağlayan ilişkisi sayesinde hayatları bağışlandı. Sachs ve annesi, Nazi Almanyası'ndan İsveç'e sondan bir önceki uçuşla kaçtı, Sachs'ın bir toplama kampına rapor vermesi gerekmeden sadece bir hafta önce. Sachs, İsveç'e yerleştikten sonra 1952'de İsveç vatandaşı oldu.
Sachs'ın şiiri derinden liriktir ve özellikle erken dönem çalışmalarında Alman Romantizminden etkilenir. Berlin'de genç bir hanımken kaleme aldığı şiirleri, Yahudilikten ziyade Hristiyanlıktan etkilenmiştir ve geleneksel Romantik imgeler ve konuları kullanır. Çoğu, Sachs'ın ergenlik döneminde Yahudi olmayan bir adamla yaşadığı ve daha sonra bir ölüm kampında idam edilen korkunç bir aşk ilişkisi hakkında. Sachs yalnız sevgilisinin ölümünü öğrendiğinde, onun kaderini halkının kaderiyle ilişkilendirdi ve sadece sevgilisinin ölümüyle değil, aynı zamanda Holokost ile de biten birkaç aşk şarkısı besteledi. Sachs ihanete uğramış bir âşık olarak değil, tarih ve Tanrı ile olan gergin ilişkilerinde Yahudi halkının bir temsili olarak yas tutuyor.
Kederin incelikli romantik unsurlarla kaynaşması, Shekhinah'ın Tanrı'nın yeryüzündeki varlığını temsil ettiği ve acı çeken halkından Tanrı'nın ayrılması için yas tuttuğu kabala tasviriyle uyumludur. Böylece Sachs'ın Romantizmi, kendi dilinde bir değişiklikle bir Alman'dan Yahudi bir yazara bilinçli bir şekilde gelişmesine izin verdi: Holokost hakkındaki ilk şiirlerinin bazılarında hala çiçekli ve geleneksel, daha da sıkıştırılmış ve gerçeküstü hale geliyor, geri dönüyor. bazen sadece okuyucularının anlayabileceği şekillerde bir dizi aynı imge ve mecaz (toz, yıldızlar, nefes, taşlar ve mücevherler, kan, dansçılar, sudan ıstırap çeken balıklar, delilik ve her zaman hüsrana uğrayan aşk), ama her zaman hareketli ve rahatsız edici. Sachs pek çok yazara benzemese de Celan'ın yanı sıra Gertrud Kolmar ve Else Lasker-Schüler'den de etkilenmiş görünüyor.
1961'de Sachs, Alman şehri Dortmund tarafından iki yılda bir verilen ve onuruna verilen bir edebiyat ödülü olan ilk Nelly Sachs Ödülü'nü kazandı. Şehir, Walter Steffens'i 1967'de yeni opera binasında prömiyeri yapılan gizemli oyununa dayanan Eli operasını bestelemesi için görevlendirdi. Shmuel Yosef Agnon ile 1966 Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandığında, Agnon'un İsrail'i temsil ettiğini, oysa Agnon'un İsrail'i temsil ettiğini gözlemledi. "Yahudi halkının trajedisini temsil ediyorum." Törende "In der Flucht" adlı şiirini okudu.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- In den Wohnungen des Todes, (Ölüm Evlerinde, 1947)
- Sternverdunkelung, (Yıldızların Sönüşü, 1949)
- Die Leiden Israels, (İsrail'in Kederi, 1951)
- Flucht und Verwandlung, (Kaçış ve Değişim, 1959)
- Fahrt ins Staublose. Die Gedichte, Band 1, (Tozsuz Ülkelere Hareket, 1961)
- Zeichen im Sand. Die szenischen Dichtungen, (Kum Üzerinde İzler, 1962)
- Ausgewählte Gedichte, (Seçilmiş Şiirler, 1963)
- Landschaft aus Schreien, (Çığlıklar Peyzajı, 1966)
- Teile dich Nacht, Gedichte, (Gecenin Bölümleri, 1971)
- Gedichte, (Şiirler, 1977)
- Suche nach Lebenden. Die Gedichte, Band 2, (Yaşamın Sonuna Doğru, 1979)
- Frühe Gedichte und Prosa, (Gün Ağarması Şiir ve Nesir, 1983)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Schelbert, Leo (2014). Historical dictionary of Switzerland (2. bas.). Lanham, Md.: Oxford University Press. ISBN 978-1442233515.
- ^ Dinar, Hasia (2021). The Oxford handbook of the Jewish diaspora. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0190240943.
| Kimya |
|  |
|---|---|---|
| Edebiyat |
| |
| Barış |
| |
| Fizik |
| |
| Tıp |
| |
| Ekonomi |
| |
