Konakdelen

Konakdelen
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota Âlem: Animalia Alt âlem: Eumetazoa Şube: Arthropoda Alt şube: Hexapoda Sınıf: Insecta Takım: Coleoptera (kın kanatlılar) Familya: Cerambycidae (teke böceğigiller) Alt familya: Cerambycinae(öz teke böceğigiller) Cins: Hylotrupes Tür: H. bajulus
İkili adlandırma
Hylotrupes bajulus (Linnaeus, 1758)

Ergin

Larva (oyuğunda)

Larva (oyuğundan çıkarılmış)

Larva (yakından)

Konakdelen ve deldiği konak parçaları

Konakdelen larvasının tahtayı oyarken çıkardığı ses

Konakdelen (Hylotrupes bajulus), eski ev ve konaklara zarar veren teke böceğigiller (Cerambycidae) familyasından kın kanatlı böcek türüdür.

Morfoloji

Erginler 15–20 mm boyunda tamamen esmer siyahtan sarımsı esmere kadar değişen renkte olup, thorax üzerinde birisi ortada, ikisinde yanda olmak üzere üç siyah leke ile beyazımsı leke bulunur. Erginler beslenmezler.

Larva, tipik birer teke böceğigil (Cerambycidae) larvası olup, düzgün vücutları şişmanca, segmentler arası derin pilelerle bölünmüş ve beyaz renklidir. Baş ön göğsün içine doğru geri çekilmiş olup, rahatlıkla görülmez. Olgun larva 20–22 mm kadar büyüklüğündedir.

Yaşam döngüsü

Erginler Mayıs-Ağustos aylarında aktif hale gelir. Dişiler yumurtalarını ovipozitörleri ile odunların enine kesitindeki yarık ve çatlakların arasına koyar.Yumurtadan çıkan larvalar diri odunu tamamen tahrip ederek geriye ince karton kalınlığında bir tabaka bırakmaktadırlar. Bu nedenle böceğin zararı çoğu kez dışarıdan belli olmayıp, yalnız bazı yerlerde ince talaş yığınları göze çarpmaktadır. Türkiye koşullarında ergin çıkışları Temmuz-Eylül ayları arasındadır.

Zararları

Daha çok, ev kirişlerinde, döşemelerde ve tavan kısımlarında zarar verir. Zarara uğrayan diri odun kısmı tamamen kullanılmayacak duruma gelir. Dışarıdan bakılınca sadece oval şekilde çıkış deliği görülür, böceğin tasallutu görülemez. Bu çıkış deliklerinden ince öğüntüler dökülür. Larva yolları oval, kısa ve birbirine bağlanmış olup derine doğru gider.

Özellikle binaların ahşap kısımlarında yaptığı zarar sonucu özellikle çatıları 15–25 yıl gibi kısa sürede çökertmekte, telefon ve telgraf direkleri ile tahta perdelerdeki zararı sonucu, bunların değiştirilmesi ekonomik bir yüktür. İğne yapraklı ağaçlarda da zarar yapmaktadır.

Dağılımı

Avrupa, Akdeniz, Güney Afrika, Asya, Amerika ve Avustralya'da görülür: Türkiye, Kıbrıs, Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Büyük Britanya, Çekya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Lüksemburg, Macaristan, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Slovakya, Slovenya, Yunanistan, Suriye, Irak, İran, Lübnan, İsrail, Madagaskar, Yeşil Burun Adaları, Yeni Kaledonya, Avustralya, ABD, Kanada, Brezilya, Uruguay, Arjantin.

Türkiye'deki yayılışı: Ankara, Aydın, Amasya, Antalya, Adana, Artvin, Bursa, Bilecik, Bolu, Çanakkale, Denizli, Düzce, Erzincan, Eskişehir, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Hatay, Isparta, İzmir, İstanbul, Kars, Kastamonu, Kayseri, Karabük, Kahramanmaraş, Konya, Kütahya, Mersin, Muğla, Rize, Sinop, Sivas, Trabzon, Uşak, Zonguldak.

Varyeteleri

• Hylotrupes bajulus var. bajulus (Sin: Cerambyx bajulus Linnaeus, 1758, Callidium bajulus (Linnaeus) Fabricius, 1775<, Hylotrupes baiulus var. bullatus Haldeman, 1847, Hylotrupes bajulus var. bullatus (Haldeman) White, 1855, Hylotrupes bullatus (Haldeman) LeConte, 1850, Hylotrupes inaequalis Casey, 1924, Hylotrupes incertus Casey, 1924, Cerambyx caudatus DeGeer, 1775, Callidium affine Seven)
• Hylotrupes bajulus var. demelti Podany
• Hylotrupes bajulus var. puellus Villa (Sin: Hylotrupes minutus Casey, 1924)
• Hylotrupes bajulus var. scutifer (Voet, 1778) (Sin: Cerambyx scutifer Voet, 1778, Hylotrupes bajulus var. lividus Mulsant)
• Hylotrupes bajulus var. syriacus Théry
• Hylotrupes bajulus var. theresae Pic

Adlandırma

• Evleri deldiğinden dolayı:
  • Türkçe (konakdelen)
  • İngilizce (old-house borer)
  • İspanyolca (Arjantin) (taladro de las casas)
  • Letonca (ēku ūsainis)
  • Ukraynaca (дроворуб будинковий)
• Evlerde bulunan teke böceği türü olduğundan dolayı:
  • Türkçe (ev teke böceği)
  • İngilizce (house longicorn beetle)
  • Almanca (Hausbock)
  • Felemenkçe (huisboktor)
  • Danca (husbuk)
  • Norveççe (husbukk)
  • İsveççe (husbock)
  • İzlandaca (húsbukkur)
  • Fransızca (capricorne des maisons)
  • İspanyolca (Kastilya) (capricornio de las casas)
  • Katalanca (banyarriquer domèstic, capricorn domèstic)
  • İtalyanca (capricorno delle case)
  • Rumence (capricornul de casa)
  • Rusça (домовой усач, чёрный домовой усач, чёрный домовый дровосек)
  • Ukraynaca (вусач хатній сірий)
  • Bulgarca (домашен сечко)
  • Hırvatça (kućna strizibuba)
  • Sırpça (кућна стрижибуба)
  • Slovence (hišni kozliček)
  • Letonca (ēku koksngrauzis)
  • Litvanca (naminis ūsuotis)
  • Macarca (házi cincér)
  • Fince (tupajäärä)
  • Estonca (majasikk)
  • Esperanto (doma kapro-skarabo)
• Evlerde bulunduğundan dolayı:
  • Bulgarca (домашен дървояд)
  • Rumence (scarabeul de casă)
• Zarar yaptığı direk/kirişten dolayı:
  • Almanca (Balkenbock)
  • İtalyanca (capricorno delle travi)
  • Rumence (scarabeul de bârnă)
• Tahta kurdundan (Anobium punctatum) daha büyük olduğundan dolayı:
  • Almanca (Großer Holzwurm)
  • İspanyolca (Kastilya) (carcoma grande)
  • Katalanca (corc gran)
  • Portekizce (caruncho grande)
• Deldiğinden dolayı
  • İspanyolca (Arjantin) (bicho taladro)
• Doğradığından dolayı
  • Portekizce (Madeira) (serrador)
• ?
  • Çekçe (tesařík krovový)
  • Slovakça (fuzáč krovový)
• ?
  • Lehçe (spuszczel pospolity, spuszczel domowy)

Kaynakça

• [1] Ayşen Melda Çolak, Hasan S. Civelek ve Yusuf Z. Erdil (2006), Ahşap malzemede zarar yapan Hylotrupes bajulus (L.) ve Trichoferus griseus (F.) (Coleoptera: Cerambycidae) türlerinin ahşabın bazı fiziksel ve mekanik özelliklerine etkileri üzerinde araştırmalar, Türk. Entomol. Dergisi, 2006, 30 (4): 261-273
• [2] Sabri ÜNAL, Ercan ÖZCAN ve Cihan CILBIRCIOĞLU (2008), Kastamonu’daki Tarihi Osmanlı Konağı’nda Tespit Edilen Zararlı Böceklere Karşı Fumigasyon Uygulaması, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, yıl: 2008, cilt (sayı): 8(2), sayfa: 103-108