Leble Emirliği

Leble Emirliği
طائفة لبلة
Yahsubîler (Birinci taifa dönemi)
Leble Emirliği طائفة لبلة; Yahsubîler (Birinci taifa dönemi)
1023-1262
	Leble Emirliği, y. 1037
Başkent	Leble (Niebla)
Yaygın dil(ler)	Arapça, Berberi dilleri, Mozarapça, İbranice
Resmî din	İslam, Hristiyanlık (Mozarap Riti), Yahudilik
Hükûmet	Monarşi
Emir
• 1023-1053
• 1023-1053	Yahsubîler
• 1145-1150	Yusuf el-Bitrûcî
• 1234-1262	İbn Mahfûz
Tarihî dönem	Orta Çağ
• Kurtuba halifeliğin zayıflaması
• Kurtuba halifeliğin zayıflaması	1023
• Kastilya Krallığı tarafından fethedilmesi	1262
Para birimi	Dirhem, Dinar
Öncüller	Ardıllar
	Endülüs Emevî Devleti
İşbiliye Emirliği
Murabıtlar
Muvahhidler
Kastilya Krallığı
Günümüzdeki durumu	İspanya

Leble Emirliği (Arapça: طائفة لبلة; İspanyolca: Taifa de Niebla), İber Yarımadası'nın güneyinde yer alan bir taifa devletiydi. Emirlik, üç taifa dönemi boyunca varlığını sürdürdü ve farkı zamanlarda üç kez kuruldu (1023-1053, 1145-1150, 1234-1262).

Tarihçe

Birinci Taifa Dönemi

Birinci Taifa Dönemi [es] (1009-1091), Endülüs Emevî Devleti’nin yıkımına yol açan İkinci Fitne Dönemi [en] (1009–1031) ile başlayıp Murâbıtlar’ın Endülüs’ü 1091 yılında fethetmesine kadar sürmüştür.

Yahsubîler

Hanedan, kurucusu Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ’nın Yahsub kabilesine mensup olmasından dolayı bu isimle anılmaktadır. Yahsubîler, Yemen kökenli Araplar olup fetihlerin ardından Endülüs’ün güneyine, Leble kûresine [en] (vilayet) bağlı topraklara yerleşmişlerdir.^[2] Zamanla, Leble’de nüfuzları arttı.^[3]

Kurtuba Halifeliği, İkinci Endülüs Fitnesi [en] (1009-1031) sırasında önce parçalandı, sonra yıkıldı. Bu dönemde, Ahmed b. Yahyâ liderliğinde Leble'de bir isyan hareketi başladı. Ahmed, şehir halkının desteğiyle; Leble, Cebelü'l-Uyûn (Gibraleón) ve çevresinde bağımsızlığını ilan ederek (h.414, 1023/24) hüküm sürmeye başladı. Tâcüddevle lakabını alan Ahmed’in yaklaşık yirmi yıl süren hükümdarlık dönemi sükûnet içinde geçti. Tâcüddevle Ahmed’in çocuğu yoktu. 434 yılında (1042/43) Leble’de vefat etmesi üzerine, vasiyeti doğrultusunda kardeşi Muhammed tahta geçti.^[3]

İzzüddevle lakabıyla tahta oturan Muhammed’in ilk yılları huzur içinde geçti; ancak batı yönünde sınırlarını genişletme girişiminde bulunan İşbilyeli Abbâdîlerin tehdidiyle karşılaştı. Leble küçük bir emirlikti ve İşbiliye'nin hemen batı sınırında bulunuyordu. İzzüddevle Muhammed, Abbâdî saldırılarına tek başına karşı koyamayınca, iyi ilişkiler içinde olduğu Batalyevs Emirliği’ni yöneten Eftasî [en] hanedanına mensup Muhammed el-Muzaffer’den yardım istedi. Bunun üzerine Eftasî kuvvetleri Yahsubîlere destek verirken, el-Muzaffer bazı Berberi kabilelerinin de Abbâdî topraklarına saldırmasını sağladı. Abbâdî emîri Mu‘tazıd-Billâh [en], askerlerinin bir kısmını Eftasî topraklarına gönderdi; kendisi de Leble'ye saldırdı. Meydana gelen şiddetli savaşta Abbâdîler mağlup oldu ve ağır kayıplar verdi (1047). Yahsubîler ile Abbâdîler arasında başlayan bu mücadele, kısa süre içinde Eftasî-Abbâdî çatışmasına dönüştü. Bu mücadele, Kurtuba Emirliği’ni yöneten Cehverî [ca] hanedanına mensup Ebü’l-Velîd Muhammed b. Cehver [ca]’in arabuluculuğu ile sona erdi.^[2]

Eftasî baskısından kurtulan İşbiliye emîri, yeniden Leble üzerine yürümeye başladı. Bunun üzerine İzzüddevle Muhammed barış istemek zorunda kaldı. Kurtuba emîri Ebü’l-Velid b. Cehver’in arabuluculuğunda yapılan anlaşmayla Leble, yıllık vergi vermeyi kabul etti. İzzüddevle Muhammed ise ailesiyle birlikte Kurtuba’ya yerleşmek şartıyla, saltanatı kardeşinin oğlu Feth b. Halef el-Yahsubî’ye devretti (h. 443, 1051/52).^[4]

Feth b. Halef, Nâsırüddevle lakabıyla tahta oturdu. Abbâdîler, İzzüddevle Muhammed döneminde belirlenen yıllık vergi miktarının az olduğu bahanesiyle, tekrar Leble topraklarına saldırmaya başladı. Meydana gelen savaşlarda her iki taraf, çok sayıda kayıp verdi. Küçük bir emirlik olan Leble, mücadeleyi daha fazla sürdüremedi. Nâsıruddevle Feth'in 1053 yılında Kurtuba'ya yerleşmesiyle Leble, İşbilye emirliğine dahil oldu. Böylece Yahsubîler'in 30 yıllık saltanatı sona ermiş oldu.^[4]^[5]

İkinci Taifa Dönemi

İkinci Taifa Dönemi [es] (1143–1203), Endülüs’te Murâbıtlar'ın zayıflaması ve Muvahhidler’in bölgede güç kazanmaya başlaması sonucunda ortaya çıkan emirlikler dönemidir. Emirliklerin varlığı genellikle kısa sürmüştür.

Bu geçiş döneminde Yusuf b. Ahmed el-Bitrûcî, 1145 yılında Leble’de bağımsızlığını ilan etti. Daha sonra Muvahhidler’in Endülüs’te hâkimiyet kurmasıyla birlikte onlara bağlılığını bildirdi ve 1150 yılında emirliğini feshetti.^[6]

Üçüncü Taifa Dönemi

Üçüncü Taifa Dönemi [es] (1212–1287), Endülüs’te Muvahhidler’in zayıflamasıyla ortaya çıkan emirlikler dönemidir. Bu dönemde, Nasrîler’in kurduğu Gırnata Emirliği dışındaki diğer taifalar Hristiyanlar tarafından fethedilmiş (Reconquista); sürecin sonunda en son Minorka (Menorca) ele geçirilmiştir.

Las Navas de Tolosa Savaşı (İkâb Savaşı) yenilgisinin ardından (1212) Muvahhidler, İber Yarımadası’nda zayıflamaya başladı ve bu durum, Endülüs’te Üçüncü Taifa Dönemi’nin ortaya çıkmasına zemin hazırladı.

Bu kargaşadan yararlanan İbn Mahfûz [es], 1234 yılında yeniden Leble merkezli bir emirlik kurdu.^[7] Ancak bu emirliğin sınırları daha genişti; günümüz Portekiz'inin Algarve bölgesi ile İspanya'daki Huelva ilini kapsıyordu. Bu dönemde Leble Taifası, San Vicente Burnu’ndan Guadalquivir (Vâdî’l-Kebîr) Nehri’nin denize döküldüğü yere kadar, Sierra Morena Dağları [en]’ndan denize kadar uzanan toprakları içine alıyordu. Leble’nin yanı sıra Moguer, Velbe (Huelva) ve Cebelü'l-Uyûn (Gibraleón) gibi önemli yerleşimler de bu emirliğe dahildi.^[8]

İbn Mahfûz, 1253 yılı itibariyle emirliği X. Alfonso’nun vasalı olarak yönetti. Bu statü, X. Alfonso’nun Şubat 1262’de emirliği fethetmesini engellemedi; ancak onun sağ bırakılmasını sağladı. İbn Mahfûz’un canı bağışlandı ve artık İslam hâkimiyetinde olmayan Sevilla’ya yerleşmesine izin verildi. Burada ölümüne kadar yaşadı.^[9]

Taifa Emirleri

Birinci Taifa Dönemi

Yahsubîler (Benî Yahyâ)

Ebü’l-Abbas Ahmed b. Yahyâ el-Yahsubî (Tâcüddevle): 1023/4–1042/3
Muhammed b. Yahyâ el-Yahsubî (İzzüddevle): 1042/3–1051/2
Feth b. Halef el-Yahsubî (Nâsırüddevle): 1051/2–1053/4
- İşbiliye Emirliği: 1053/4–1091
- Murabıtlar: 1091–y. 1145

İkinci Taifa Dönemi

Yusuf b. Ahmed el-Bitrûcî: 1145–1150^[6], aynı zamanda Velbe (Tejada) emiri (1146-1150)
- Muvahhidler: 1150–1234

Üçüncü Taifa Dönemi

İbn Mahfûz [es]: 1234–1262
- Kastilya Krallığı

Mimari yapılar

Günümüze az sayıda eser ulaşabilmiştir. Şehir surları ve kapıları oldukça iyi durumdadır. Bir zamanlar Leble Ulu Camii’nin bulunduğu yerde günümüzde Santa María de la Granada Kilisesi [es] yer almaktadır. Kıble duvarı ve mihrap orijinal hâliyle günümüze ulaşmıştır. Hristiyanların şehri geri almasından sonra cami, Müdeccen mimarisi tarzında bir kiliseye dönüştürülmüştür.

Galeri

Santa María de la Granada Kilisesi, Niebla
Cami dönemine ait kıble duvarı, Santa María de la Granada Kilisesi, Niebla (dışarıdan)
Cami dönemine ait mihrap ve kıble duvarı, Santa María de la Granada Kilisesi, Niebla (içeriden)
Santa María de la Granada Kilisesi, Niebla
Niebla şehir surları
Puerta del Socorro, Niebla
Puerta del Buey, Niebla
Puerta del Agua, Niebla

Dış bağlantılar

TDV İslâm Ansiklopedisi:
- Yahsubîler 15 Ocak 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Cehverîler 10 Temmuz 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Eftasîler 14 Ekim 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Muhammed el-Muzaffer 9 Kasım 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İspanya Kraliyet Tarih Akademisi [en]:
- Ebü’l-Abbas Ahmed b. Yahyâ el-Leblî el-Yahsubî 21 Mart 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca)
- X. Alfonso 17 Mayıs 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Notlar

Dipnotlar

^ Zwartjes, Otto (2006). "Andalus". Versteegh, Kees (Ed.). Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Academic Publisher. s. 58.
^ ^a ^b Özdemir 2018, s. 152.
^ ^a ^b "Cumhur Ersin Adıgüzel, YAHSUBÎLER, İslam Ansiklopedisi". 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2025.
^ ^a ^b Özdemir 2018, s. 153.
^ Maíllo Salgado, Felipe (1991). Crónica anónima de los Reyes de Taifas. Ediciones AKAL. ss. 38-41. Erişim tarihi: 26 Aralık 2025.
^ ^a ^b Kennedy 2014, s. 203-204.
^ "Alcázar o Castillo de los Guzmanes (BIC)". Ayuntamiento de Niebla. 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2025.
^ Roldán Castro 1993, s. 167.
^ Valdeón 2005, ss. 32-33

Kullanılan kaynaklar

Özdemir, Mehmet, (Ed.) (2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti Cilt 4, Endülüs. Siyer Yayınları. ISBN 9786057558343.
Kremp, Martin (1996). Die Kleinkönige des islamischen Spanien. Texte zur Geschichte der Taifas des Andalus im 11. Jahrhundert. Mediterranea, Frankfurt/Main. ISBN 3-00-000464-5. (Almanca)
Bosworth, C. E. (1996). The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. Edinburgh University Press. s. 20. (İngilizce)
Kennedy, Hugh (2014). Muslim Spain and Portugal: A Political History of al-Andalus. Routledge. ISBN 9781317870401. (İngilizce)
Roldán Castro, Fátima (1993). "Ibn Mahfuz en Niebla (siglo VII/XIII)". Anaquel de estudios árabes. Universidad Complutense de Madrid (4): 161-177. ISSN 1130-3964. (İspanyolca)
Valdeón Baruque, Julio (2005). Alfonso X el Sabio. La forja de la España moderna. Barcelona: Círculo de Lectores. ISBN 84-672-1265-9. (İspanyolca)
Maíllo Salgado, Felipe (1991). Crónica anónima de los Reyes de Taifas. Ediciones AKAL. ss. 38-41. Erişim tarihi: 26 Aralık 2025. (İspanyolca)

[1] Zwartjes, Otto (2006). "Andalus". Versteegh, Kees (Ed.). Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Academic Publisher. s. 58.

[FOOTNOTEÖzdemir2018152-2] Özdemir 2018, s. 152.

[yahsubiler-3] "Cumhur Ersin Adıgüzel, YAHSUBÎLER, İslam Ansiklopedisi". 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2025.

[FOOTNOTEÖzdemir2018153-4] Özdemir 2018, s. 153.

[5] Maíllo Salgado, Felipe (1991). Crónica anónima de los Reyes de Taifas. Ediciones AKAL. ss. 38-41. Erişim tarihi: 26 Aralık 2025.

[FOOTNOTEKennedy2014203-204-6] Kennedy 2014, s. 203-204.

[7] "Alcázar o Castillo de los Guzmanes (BIC)". Ayuntamiento de Niebla. 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2025.

[FOOTNOTERoldán_Castro1993167-8] Roldán Castro 1993, s. 167.

[9] Valdeón 2005, ss. 32-33

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d İber Yarımadası'nda kurulan Tâifa Devletleri
11. yüzyıl	Benî Rezîn (Albarracín) Cezîretülhadrâ (Algeciras) Meriye Emirliği (Almería) (I / II) Elbunt (Alpuente) Erkûş (Arcos) Batalyevs (Badajoz) Karmûne (Carmona) Kurtuba (Córdoba) Dâniye (Denia) Gırnata (Granada) Lâride (Lleida) Üşbûne (Lisbon) Lûrka (Lorca) Mâleka (Málaga) (I / II) Mayurka (Mallorca) Mirtüle (Mértola) Molina (Molina) Mevrûr (Morón) Mürsiye (Murcia) (I / II) Mürbitâru (Murviedro ve Sagunto) Leble (Niebla) Runde (Ronda) Saltis ve Velbe (Saltés ve Huelva) Şentemeriyetülgarp (Santa Maria do Algarve) İşbiliye (Seville) Şilb (Silves) Tuleytula (Toledo) (I / II) Turtûşe (Tortosa) (I / II) Belensiye (Valencia) (I / II) Sarakusta (Zaragoza)
12. yüzyıl	Meriye Emirliği (Almería) (III) Batalyevs (Badajoz) (II) Bâcce ve Yâbüre (Beja ve Évora) Karmûne (Carmona) (II) Konstantina ve Fürnecûlüş (Constantina ve Hornachuelos) Vâdîâş ve Besta (Guadix ve Baza) Ceyyân (Jaén) (I / II) Şerîş (Jerez) Mâleka (Málaga) (III) Mirtüle (Mértola) (II / III) Mürsiye (Murcia) (III / IV) Leble (Niebla) (II) Bürşâne (Purchena) Şenterîn (Santarém) Şakûre (Segura) Şilb (Silves) (II) Tabîre (Tavira) Velbe (Tejada) Belensiye (Valencia) (III)
13. yüzyıl	Ercûne (Arjona) Beyyâse (Baeza) Dâniye (Dénia) (II) Lûrka (Lorca) (II) Mâleka (Málaga) (IV) Minorka (Menorca) Mürsiye (Murcia) (V) Leble (Niebla) (III) Uryûle (Orihuela) Belensiye (Valencia) (IV)