Gülriz Sururi
Gülriz Sururi | |
|---|---|
 Kitap imzalarken (Kasım 2016) | |
| Doğum | Özhan Gülriz 24 Temmuz 1927[1] Kadıköy, İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 31 Aralık 2018 (91 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Tiyatrocu, yazar |
| Evlilik | Engin Cezzar (e. 1961; b. 1997) (e. 1999; ö. 2017) |
| Akraba | Ali Sururi (amcası) |
Özhan Gülriz Cezzar (24 Temmuz 1927, İstanbul - 31 Aralık 2018, İstanbul[2]), Türk tiyatro oyuncusu ve yazardır.
1962'de Engin Cezzar ile birlikte Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nu kuran sanatçı; Kaldırım Serçesi, Keşanlı Ali Destanı oyunlarındaki rolleriyle tanınır. 1998 yılında Kültür Bakanlığınca verilen devlet sanatçısı ünvanına layık görülmüştür. Anı, roman, öykü türlerinde yayımlanmış kitapları vardır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultan II. Abdülhamid, amcası Abdülaziz'in ölümünden sorumlu olduklarına inandıklarını tutuklatarak Yıldız Sarayı'nda kurdurduğu büyük bir çadırda toplanan özel mahkemenin karşısına çıkarttı. Bu mahkemenin başkanlığını yapan kıdemli ceza hâkimi Ali Sururi Efendi, Gülriz Sururi'nin büyükbabasının babasıydı. Şûrâ-yı Devlet başkanı olan Nazif Sururi Bey ise büyükbabasıydı. Babası ilk operet kurucularından Lütfullah Sururi, annesi de opera sanatçısı Suzan Lütfullah'tır.[3] Babası Lütfullah Sururi aynı zamanda Ali Sururi'nin de abisidir. Gülriz 5 yaşındayken annesi Suzan Hanım hayatını kaybetti.
1927 yılında İstanbul'da doğdu.[1][4][5] İlk kez 1942'de İstanbul Şehir Tiyatrosu Çocuk Bölümü'nde sahneye çıktı. İstanbul Belediye Konservatuvarı Tiyatro ve Şan Bölümlerinde eğitim gördü. Konservatuvarı bitiremeden bazı özel topluluklarda çalışmaya başladı. 1955'te Muammer Karaca Topluluğu'nda profesyonel sanat yaşamına başladı. 1960'ta Dormen Tiyatrosu'na geçti. 1961'de, bu toplulukta sahnelenen Sokak Kızı İrma'daki rolüyle en iyi kadın oyuncu olarak İlhan İskender Armağanı'nı kazandı.
1962'de tiyatrocu Engin Cezzar'la evlendi.[6] Aynı yıl eşi ile birlikte Küçük Sahne'de Gülriz Sururi - Engin Cezzar Tiyatrosu'nu kurdu. Sokak Kızı İrma, Ferhat ile Şirin, Teneke gibi pek çok oyunda rol aldı. 1966'da "Teneke" oyunundaki rolüyle İlhan İskender En İyi Kadın Oyuncu Armağanı'nı bir kez daha kazandı. Aynı yıl Türk Kadınlar Birliği'nce "Yılın Kadını" seçildi. Haldun Taner'in yazdığı, Genco Erkal'ın yönettiği ve ilk olarak 31 Mart 1964'te sahnelenip uzun süre kapalı gişe oynayan "Keşanlı Ali Destanı"nda "Zilha" rolündeki başarısıyla ünü arttı.[7]
1971'de Hint Kumaşı adlı oyundaki rolüyle En İyi Kadın Oyuncu Ödülü'nü üçüncü kez kazandı. 1979-1980 mevsiminde Mehmet Akan'la birlikte, topluluğun o güne dek sahnelediği oyunlardan Uzun İnce Bir Yol adlı bir derleme yaptı ve gösteriminde oynadı.
Edith Piaf'ın yaşam öyküsünden Başar Sabuncu'nun oyunlaştırdığı Kaldırım Serçesi adlı oyun ile müzikli tiyatro sanatçısı olarak ustalığını gösterdi.[8] 1982-1983 sezonunda bu oyundaki yorumuyla Avni Dilligil En İyi Kadın Oyuncu Ödülü'nü, İzmir Gazeteciler Derneğinin Altan Artemis Ödülü'nü ve Milliyet gazetesinin 1983 Süperstar Tiyatro Oyuncusu Ödülü'nü kazandı. Engin Cezzar'ın uyarladığı ve yönettiği "Filumen,[9] Edward Albee'nin "Tatlı Para" (özgün adı: Everything in the Garden),[9] Bilgesu Erenus'un yazdığı, Rutkay Aziz'in sahnelediği "Halide"[10] gibi oyunlarda rol aldı. 1988 yılında verdiği röportajda ''Ben biraz Yıldız Kenter, biraz Halide Edib ve biraz da Nisa Serezliyim. Hepimizin çaresizlikleri aynı. Binbir güçlüğü altederek perdeleri açık tutmaya çabalıyoruz demiştir.
Dramdan güldürüye ve müzikli oyuna dek her çeşit eserde rol alan Sururi, oyunculuğunun dışında Türk tiyatrosunda yöneticilik de yaptı.
Anılarını yazarak yazarlığa başladı ve anılarını üç cilt olarak yayımlamış ve bir roman, bir öykü kitabı ve gazete yazılarından bir derleme de yayımlamıştır.[11]
1990'lı yıllarda televizyon için "A La Luna" isimli yemek programını sundu. Bu programına Barış Manço, Aziz Nesin ve Ali Kırca gibi isimler konuk olmuştu.
1998 yılında Kültür Bakanlığınca verilen devlet sanatçısı ünvanını aldı.
1999'da kaleme aldığı "Söyleyeceklerim Var" oyununun ardından sahnelere veda etti.[11]
2008 yılında Fosforlu Cevriye romanını müzikale uyarlayarak Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahneledi. Suat Derviş, 1940'larda yazdığı bu romanı 1969'da Sururi'ye ithaf edip Cevriye'yi oynamasını istemiş ancak bu proje o zaman gerçekleşememişti.[12]
Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencilerinin kurduğu Konçinalar Kumpanyası adlı toplulukla 2008'de kendisinin yazıp yönettiği "Biz Sıfırdan Başladık" adlı oyunu sahneye koydu.[13] 2018 yılında Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatro Ödülü'nü başlattı ve seçici kurula başkanlık etti.[14]
Oyuncu 31 Aralık 2018'de 91 yaşında İstanbul'da öldü.
Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatro Teşvik Ödülü
[değiştir | kaynağı değiştir]Gülriz Sururi'nin bağışıyla 2018 yılında geçmiş bir tiyatro ödülüdür. Sururi'nin yaptığı bağışı İKSV bir fon olarak yönetir ve bu fonun geliri her yıl seçici kurulun, yaptıkları üretimlerle ve yenilikçi yaklaşımlarıyla Türk tiyatrosunun gelişimine katkıda bulunduğunu belirlediği tiyatro topluluklarına ya da kişilere sunulur.[14] Seçkin Selvi, Selçuk Yöntem, Tilbe Saran, Mert Fırat'tan oluşan seçici kurula 2019'dan itibaren İKSV Genel Müdürü Görgün Taner başkanlık eder.[14]
2018 yılında Altıdan Sonra Tiyatro/Kumbaracı 50 ile Alt Kat Sanat Tiyatrosu; 2019'da Tiyatro Bereze, Bam İstanbul ve Tiyatro D22 Teşvik Ödülü'ne değer görüldü. 2020 ve 2021 ödüllerini 14 sahne paylaştı.[15] 2022'de Fiziksel Tiyatro Araştırmaları, Kadıköy Boa Sahne ve Tiyatro Hemhal, Teşvik Ödülü'nün sahibi oldu.[16]
Tiyatro oyunları
[değiştir | kaynağı değiştir]Rol aldığı oyunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1959: Sözde Melekler: Dormen Tiyatrosu
- 1961: Sokak Kızı İrma: Alexandre Breffort\Marguerite Monnot - Dormen Tiyatrosu
- 1963: Keşanlı Ali Destanı: Haldun Taner - Gülriz Sururi Engin Cezzar Tiyatrosu
- 1983: Kaldırım Serçesi: Başar Sabuncu - Şan Tiyatrosu
- 1997: Söyleyeceklerim Var: Gülriz Sururi - Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu
- xxxx: Kabare: Joe Masteroff - Gülriz Sururi Engin Cezzar Tiyatrosu
Yönettiği oyunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kısmet: Adana Devlet Tiyatrosu
- Fosforlu Cevriye (müzikal): Ankara Devlet Tiyatrosu
- Biz Sıfırdan Başladık: Konçinalar Kumpanyası
Yazdığı oyunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1978: Kıldan İnce Kılıçtan Keskince (anı), (Doğan Kitap, İstanbul)
- 1987: Biz Kadınlar (deneme), (Dışbank Yayınları, İstanbul)
- 2003: Bir An Gelir (anı), (Doğan Kitap, İstanbul)
- 2003: Girmediğim Sokaklarda (öykü), (Doğan Kitap, İstanbul)
- 2003: Gülriz'in Mutfağından (yemek), (Doğan Kitap, İstanbul)
- 2004: Seni Seviyorum (roman), (Doğan Kitap, İstanbul)
- 2016: Zefiros, Edebi Gençlik Rüzgarı (anı), (Doğan Egmont Yayıncılık, İstanbul)
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Ödül töreni | Kategori | Proje | Sonuç |
|---|---|---|---|---|
| 1960 | İlhan İskender Armağanı | Sokak Kızı Irma | Kazandı | |
| 1966 | İlhan İskender Armağanı | Teneke | Kazandı | |
| 1971 | İlhan İskender Armağanı | Hint Kumaşı | Kazandı | |
| 1983 | Avni Dilligil Ödülleri | Kaldırım Serçesi | Kazandı | |
| Milliyet gazetesi | Süperstar Tiyatro Oyuncusu Ödülü | Kazandı | ||
| İzmir Gazeteciler Derneği | Altan Artemis Ödülü | Kazandı | ||
| 1998 | Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı unvanı | Kazandı | ||
| 2017 | 22. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri | Onur Ödülü | Kazandı | |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Şura-Yı Devlet Azası Nazif Süruri Bey". 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ "Gülriz Sururi vefat etti". CNN Türk. 1 Ocak 2019. 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2019.
- ^ Bardakçı, Murat. "Gülriz Sururi, idam ve rahmet". Haberturk.com. 2 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2019.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;www.turkiye.gov.trisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;www.turkiye.gov.tr - 2isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Bir ustayı daha yitirdik.. Güle güle Engin Cezzar". Bir ustayı daha yitirdik.. Güle güle Engin Cezzar. Cumhuriyet gazetesi, 28 Ocak 2017. 26 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2017.
- ^ Yengin, Sibel Ateş (18 Aralık 2011). "Keşanlı Ali Destanı'nı 6 Ay Kapalı Gişe Oynadık". Akşam. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017.
- ^ Meriç, Murat (18 Aralık 2015). "Kaldırım Serçesi'nin Türkiye macerası". Kulturservisi.com. 19 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017.
- ^ a b "Titiz Çalışma:"Filumena"". Cumhuriyet. 14 Kasım 1984. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2017.
- ^ "Gülriz Sururi, Halide Edip'i Canlandırıyor". Tozlumagazin.com. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2017.
- ^ a b Özvarış, Hazal (19 Şubat 2013). "Tesettürlü Kadınlara Nişantaşı Kafelerinde Oturmaları Emredildi". t24.com.tr. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2017.
- ^ ERDEM, Umut. "Benim sahneye koyduğum gerçek Fosforlu Cevriye". Hürriyet. 14 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2022.
- ^ "Gülriz Sururi ve Konçinalar Kumpanyası". İstanbul.net.tr. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017.
- ^ a b c "Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatro Teşvik Ödülü - Hakkında". www.iksv.org. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023.
- ^ "2020 ve 2021 ödüllerini 14 sahne paylaşıyor". www.iksv.org. 13 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023.
- ^ "2022 Tiyatro Teşvik Ödülü sahipleri belli oldu". www.iksv.org. 13 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Beyazperde'de Gülriz Sururi 14 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- IMDb'de Gülriz Sururi 14 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sinemalar.com'da Gülriz Sururi 14 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- SinemaTürk'te Gülriz Sururi 14 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TSA'de Gülriz Sururi 14 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Türk kadın tiyatro oyuncuları
- 21. yüzyıl Türk yazarları
- 1927 doğumlular
- İstanbul ili doğumlu kadın oyuncular
- İstanbul ili doğumlu yazarlar
- 2018'de ölenler
- İstanbul ilinde ölenler
- Devlet sanatçıları
- Robert Lisesinde öğrenim görenler
- Muhsin Ertuğrul Özel Ödülü kazananlar
- 20. yüzyılda Türk kadın oyuncular
- Türk otobiyograflar
- Türk televizyon sunucuları
- Türk yemek yazarları
- 20. yüzyıl Türk kadın yazarları
- Türk kadın yazarlar