Sümela Manastırı
 Sümela Manastırı'nın dış görünümü | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Maçka, Trabzon, Türkiye |
| Koordinatlar | 40°41′24″K 39°39′30″D / 40.69000°K 39.65833°D |
| İnanç | Hristiyanlık |
| Mezhep | Rum Ortodoks Kilisesi |
| Web sitesi | sumela.gov.tr |
| Mimari | |
| Mimari tür | Manastır |
| Tamamlanma | 386 |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Taş |
Sümela Manastırı (Yunanca: Μονή Παναγίας Σουμελά Moni Panagias Sumela veya Moni Theotokou Soumela), Trabzon'un Maçka ilçesindeki Altındere Vadisi Millî Parkı sınırları içerisinde Meryem Ana Deresi'nin (Antik Yunanca adı: Panagia) batı yamaçlarında yer alan, Kara (Antik Yunanca adı: Mela) tepesinin üzerinde ve deniz seviyesinden 1.150 m yükseklikte konumlanmış Rum Ortodoks manastır ve kilise kompleksidir. MS 386 yılında inşa edilen yapı, 1923'te Türkiye ile Yunanistan mübadelesinden dolayı bir süre boş kalmış ve bugün müzeye çevirilmiştir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kilisenin MS 365-395 tarihleri arasında inşa edildiği sanılmaktadır. Anadolu'da sıkça rastlanılan Kapadokya kiliseleri tarzında yapılmıştır; hatta Trabzon'da Maşatlık mevkiinde benzeri bir mağara kilisesi daha vardır. Kilisenin ilk kuruluşu ile manastır haline dönüşümü arasındaki bin yıllık dönem hakkında fazla bir şey bilinmemektedir. Karadeniz Rumları arasında anlatılan bir efsaneye göre Atinalı Barnabas ile Sophronios adlı iki keşiş aynı rüyayı görmüşler; rüyalarında, İsa'nın öğrencilerinden Aziz Luka'nın yaptığı üç Panagia ikonundan, Meryem'in bebek İsa'yı kollarında tuttuğu ikonun bulunduğu yer olarak Sümela'nın yerini görmüşler. Bunun üzerine birbirlerinden habersiz olarak deniz yoluyla Trabzon'a gelmiş, orada karşılaşıp gördükleri rüyaları birbirlerine anlatmış ve ilk kilisenin temelini atmışlardır. Bununla birlikte manastırdaki fresklerde sıkça yer alıp, özel bir önem verilen Trabzon İmparatoru III. Aleksios'un (1349-1390) manastırın gerçek kurucusu olduğu sanılmaktadır.[1]
14. yüzyılda Türkmen akınlarına maruz kalan kentin savunmasında ileri karakol görevi üstlenen manastırın statüsünde Osmanlı fethinden sonra bir değişiklik olmamıştır. Yavuz Sultan Selim'in Trabzon'daki şehzadeliği sırasında buraya iki büyük şamdan hediye ettiği bilinmektedir. Fatih Sultan Mehmed, II. Murat, I. Selim, II. Selim, III. Murad, İbrahim, IV. Mehmed, II. Süleyman ve III. Ahmed'in de manastırla ilgili birer fermanları bulunmaktadır. Osmanlı döneminde manastıra sağlanan imtiyazlar, Trabzon ve Gümüşhane bölgesinin İslamlaşması sırasında özellikle Maçka ve kuzey Gümüşhane'de Hristiyan ve gizli Hristiyan köyleri ile çevrili bir alan oluşturmuştur.[1]
18 Nisan 1916'dan 24 Şubat 1918'e kadar süren Rus işgali sırasında Maçka civarındaki diğer manastırlar gibi bağımsız bir Pontus devleti kurmak isteyen Rum milislerin karargahı olmuş, zorunlu nüfus mübadelesi ile bölgedeki Hristiyanların Yunanistan'a gönderilmesinin ardından önemini yitirerek T.C. Kültür Bakanlığı tarafından yakın zamanda onarılana dek kaderine terk edilmiştir.[1]
Yunanistan'a mübadele ile göçen Karadenizli Rumlar Karaferye (Veria) kentinde Sümela adını verdikleri yeni bir kilise inşa etmişlerdir. Her yıl Ağustos ayında tıpkı geçmişte Trabzon Sümela'da yaptıkları gibi yeni manastırın çevresinde geniş katılımlı şenlikler düzenlemektedirler.
2010 yılında Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'nin izni ile Hristiyanlarca Meryem Ana'nın göğe yükseliş günü olarak kabul edilen ve kutsal sayılan 15 Ağustos günü 88 yıl aradan sonra ilk ayin düzenlenmiş, ayini İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi Ekümenik Patriği I. Bartholomeos yönetmiştir.
Freskler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kilisenin içi fresklerle kaplıdır:
- Kilise içinde Meryem figürleri Gürcülerin kullandıkları Gürcü Madonna şeklinde resmedilmiştir.
- Asıl kilisenin apsis kısmında, güney duvarında yukarıda Meryem'in doğuşu ve mabede sunuluşu, tebliğ, İsa'nın doğuşu, mabede sunuluşu ve hayatı, altta İncilden resimler.
- Güney kapısında Meryem'in ölümü ve havariler.
- Kilisenin doğuya bakan yukarı kısmında 2. sırada tekvin, Ademin yaratılışı, Havva'nın yaratılışı, Tanrı'ın tembihi, İsyan (Adem ile Havva'nın yasak meyveyi yemeleri), Cennetten kovulma. 3. sırada: Dirilme, Thomas'ın şüphesi, Kabirde bir melek, Nikaia (İznik) konsili.
- Apsis kısmının dışında, yukarıda Mikâil, Cebrail bulunmaktadır[2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Sümela Manastırı'nın bir dağdan görünümü -
Farklı bir açıdan Sümela Manastırı, Temmuz 2008 -
Sümele Manastırı maketi (Miniatürk) -
Sümela Manastırı Detay, Haziran 2013 -
Manastırın içinden bir görünüm
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Sümela Manastırı ile ilgili coğrafi veriler
- Kültür Bakanlığı Sümela Sayfası 1 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Trabzon Belediyesi Sümela Sayfası
- Türkiye'de Ortodoks Ayini: Sümela mucizesi
- Sümela Manastırı 6 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]| Otorite kontrolü |
|
|---|
- Türkiye'deki Hristiyan manastırları
- Trabzon ilindeki müzeler
- Trabzon ilindeki arkeolojik sitler
- Trabzon İmparatorluğu
- Maçka
- Doğu Ortodoks manastırları
- 4. yüzyılda Bizans İmparatorluğu'nda kurulan oluşumlar
- 4. yüzyılda Hristiyanlık
- 4. yüzyılda tamamlanan dinî yapılar
- 386'da kurulan oluşumlar
- Türkiye için Dünya Mirası Geçici Listesi
- Trabzon ili tarihi
- Türkiye'deki Bizans yapıları
- Türkiye'deki Bizans müzeleri
- Trabzon ilindeki görülecek yerler
- Türkiye'de turizm
- Türkiye'deki din müzeleri