Laodikya

Laodikeia
Leodikya veya Laodikya
Lykos'un kıyısındaki Laodikeia

Grekçe: λαοδίκεια πρὸς τοῦ λύκου; Latince: Laodicea ad Lycum
Laodikeia antik kenti
Laodikya Türkiye haritasındaki konumu.
Konum	Denizli, Türkiye
Bölge	Karya, Lidya
Koordinatlar	37°50′12″K 29°6′28″D
Tür	Yerleşim yeri
Tarihçe
Kurucu	II Antiokhos
Kuruluş	MÖ 261-263
Terk ediliş	MS 60
Devir(ler)	Helenistik, Roma, Erken Bizans
Sit ayrıntıları
Buluntu(lar)	Meclis binası, tapınak a, büyük kilise, stadyum ve gymnasion, küçük tiyatro, büyük tiyatro
Durum	Restore
Kamusal erişim	Açık
Erken Bizans Dönemi’nde metropollük seviyesinde dinî bir merkez hâline gelmiştir. Laodikeia antik kent, arkeolojik sit yerel dildeki adı Λαοδίκεια  bağlılığı Denizli Müze Müdürlüğü  adını veren Laodice I  kurucu II. Antiohos Theos  kültür Antik Yunanistan  ülkesi Türkiye  içinde bulunduğu idari birim Denizli, Pamukkale  içinde/üzerinde bulunduğu fiziksel yer Ege Bölgesi  konum koordinatları 37°50′9″K 29°6′27″D  önemli olay Laodikya Kuşatması  kültürel miras durumu Dünya Mirası Geçici Listesi  resmî sitesi https://laodikeia.pau.edu.tr/  Dünya Mirası kriterleri (ii), (iii), (iv)  arkeolojik saha çalışmaları müdürü Pierre Devambez  korunmuşluk durumu korunmuş

Laodikeia, Leodikya veya Laodikya ya da Lykos'un kıyısındaki Laodikeia (Grekçe: λαοδίκεια πρὸς τοῦ λύκου; Laodikia pros tou Lykou; Latince: Laodicea ad Lycum), Laodiceia veya Laodikeia olarak da transliterasyonu yapılır), Lycus Nehri kenarında (Çürüksu) kurulmuş bir antik kenttir.

Helenistik dönemde Karya ve Lidya, Roma döneminde ise Phrygia Pacatiana adıyla anılan vilayet sınırlarında bulunuyordu. Günümüzde Denizli şehrinin 6 km kuzeyinde yer almaktadır. 2013 yılında, Dünya mirası geçici listesinde yerini almıştır.

Laodikeia ayrıca Vahiy kitabında belirtilen Yedi Asya Kilisesi arasındadır.

Tarihçe

Bronz Roma Madalyası (45 mm, 45,6 g), Caracalla portresini ve imparatorun Laodicea ad Lycum (MS 216/217) ziyareti sırasında Agora'da, iki yanında askerlerin sıralandığı iki sütunlu tapınağın önünde kent vatandaşları tarafından karşılandığını gösterir.

Batı Agora’sının kenarı

2021’deki restorasyondan sonra batı tiyatrosu

Kentin adı antik kaynaklarda daha çok “Lykos'un kıyısındaki Laodikeia” şeklinde geçmektedir. Diğer antik kaynaklara göre ise, kent MÖ 261-263 yılları arasında II. Antiokhos tarafından kurulmuş ve kente Antiokhos'un karısı Laodike'nin adı verilmiştir.

MÖ 130/129 yılında ise bölge tamamen Roma’ya (önce Cumhuriyet, sonra İmparatorluk) bağlanmıştır. Hıristiyanlığın ilk 7 kilisesinden birine sahip olan kent, Erken Bizans Dönemi’nde metropollük seviyesinde dinî bir merkez hâline gelmiştir.

Kentteki büyük sanat eserlerinin MÖ 1. yüzyıla ait olduğu düşünülmektedir. Romalılar'da Laodikeia'ya özel bir önem vermişler ve Kıbyra (Gölhisar-Horzum) Conventus'unun merkezi yapmışlardır . İmparator Caracalla zamanında Laodikeia'da bir seri kaliteli sikke basılmıştır. Laodikeia halkının da katkılarıyla kentte çok sayıda anıtsal yapı yapılmıştır. Küçük Asia'nın 7 ünlü kilisesinden birinin bu kentte bulunması, Hıristiyanlığın burada ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. MS 60 yılında meydana gelen çok büyük bir deprem kenti yerle bir etmiştir.

Strabon'un bildirdiğine göre Laodikya, kuzguni siyah yününün yumuşaklığı ile ünlü bir tür koyun yetiştiriyordu. Yazar bu hayvanların Laodikyalılara büyük gelir sağladığını da anlatmaktadır. Kent ayrıca tanınmış bir tekstil endüstrisi geliştirmiştir. "Laodicean" olarak adlandırılan bir tür kumaştan Diocletianus fermanında söz edilmektedir. Laodikya'da yapılan ve "Trimita" adıyla bilinen tünikler o denli ünlüydü ki, kent "Trimitaria" olarak anılıyordu. Laodikya'daki kazılar 1961-1963 yılları arasında Kanada Quebec Laval Üniversitesinin araştırmacıları tarafından, Jean des Gagniers yönetiminde yapılmış ve çok ilginç bir çeşme yapısı bütünüyle ortaya çıkarılmıştır. Bu başarılı çalışmalar, özellikle çeşme yapısı üzerine çok iyi etüdler kapsayan bir bölümle birlikte yayımlanmıştır.

Konum

Laodikya, sularını Lycus'a boşaltan küçük Asopus ve Caprus nehirlerinin dar vadileri arasındaki bir tepenin uzun çıkıntısında yer almaktadır.

Büyük bir ticaret yolu üzerinde bulunuyordu ve çevresinde pek çok önemli antik kent bulunuyordu. Laodikya; Kolossai'nin 17 km batısında, Hierapolis'in 10 km güneyindedir. Efes'in 160 km doğusundadır. Her ne kadar bazı eski yazarlar Laodikya'yı farklı eyalet bölgelerine yerleştirse de, bu bölge antik Frigya bölgesindeydi; bu şaşırtıcı değildir çünkü bu bölgelerin kesin sınırları hem kötü tanımlanmış hem de değişkendi; örneğin Batlamyus ve Philostratus burayı Karya'nın bir kenti olarak adlandırırken, Bizanslı Stefanos burayı Lidya'ya ait olarak tanımlıyordu.

Büyük Tiyatro

Antik kentin kuzeydoğu tarafında, Grek tiyatrosu tipinde araziye uygun olarak Roma inşa tarzında yapılmıştır. Sahnesi tamamen yıkılmış olup, cavea ve orkestrası oldukça sağlam durumdadır. Yaklaşık 20.000 kişiliktir.

Küçük Tiyatro

Küçük tiyatro ve arka planda Pamukkale

Büyük tiyatronun 300 metre kadar kuzeybatısında yer almaktadır. Grek tiyatrosu tipinde araziye uygun olarak, Roma tarzında inşa edilmiştir. Sahnesi tamamen yıkılmış olup cavea ve orkestrasında da bozulmalar mevcuttur. Yaklaşık 15.000 kişi alabilecek büyüklüktedir.

Stadyum ve Gimnazyum

Stadyum

Kentin güneybatısında, doğu-batı doğrultusunda uzanmaktadır. Stadyumun ek yapıları ile gimnazyum bir bütünlük teşkil edecek şekilde yapılmıştır. MS 79 yıllarında yapılan stadyumun uzunluğu 350 metre, genişliği 60 metredir. Amfiteatr şeklinde yapılmış olan yapının, 24 oturma basamak sırası bulunmaktadır. Büyük bölümü tahrip olmuştur. MS 2. yüzyılda yapılan gimnazyum Proconsul Gargilius Antioius tarafından inşa ettirilerek imparator Hadrianus ve eşi Sabina'ya ithaf edildiğine dair yazıt bulunmuştur.

Anıtsal Çeşme

Kentin ana caddesi ile ara caddesi köşesindedir. Roma dönemi yapısıdır. İki cepheli olarak yapılmış havuz ve nişleri vardır. Bizans zamanında onarım görmüştür.

Anıtsal çeşmede 1961-1963 yılları arasında Kanada Québec Üniversitesi adına Fransız arkeologlarca kazı yapılmıştır. Çeşme; Suriye Caddesi ve bunu güneybatı yönde kesen ve stadyuma doğru uzanan caddenin köşesindedir. Köşede yer alan kare bir havuz ve bunu iki yanda saran biri kuzeye diğeri batıya bakan iki niş havuzdan oluşmaktadır. Çeşmeye ikinci ana dağıtım terminalinden künklerle getirilen su, iki depoda toplanarak veriliyordu. Çeşme, Roma İmparatoru Caracalla'nın (MS 211-217) MS 215 yılında Laodikeia'yı ziyareti şerefine yapılmış olup daha sonra birbiri arkasına dört onarım evresi geçirmiştir. En son onarım ise MS 5. yüzyılın başında yapılmıştır. Daha sonra çeşme yapısı vaftizhaneye dönüştürülmüştür. Havuzun korkuluk duvarları Theseus'un Minatauros'u öldürmesi, Zeus'un Ganimedes'i kaçırması gibi, mitolojik konuları anlatan kabartmalarla süslenmiştir. Çeşme yapısının bulunduğu alanda yayılmış durumda arşitrav, arşitrav-friz blokları, konsollu geison, postamentli Attik İyon kaideleri, burma yivli sütun parçaları, kabartmalı tavan kasetleri gibi mimari parçalara yoğun şekilde rastlanmaktadır. Bu mimari kabartmalarda çeşmenin yapım aşamalarını görmek mümkündür.

Meclis Binası

Stadyumun kuzey tarafında yer almaktadır. Tahrip olan yapının bir kısım oturma sıraları görülmektedir. MS 2. yüzyılda yapılan bina, ön kısmındaki Güney Agora'ya bitişik olarak traverten ve mermer bloklardan yapılmıştır. Yapıya ait yüzeyde mermerden yapılmış, kompozit düzende başlıklar, sütunlar, postamentler, arşitrav-friz blokları, ranke bezemeli bloklar, konsollu geison gibi mimari parçaları görmek mümkündür. Ayrıca Meclis Binası'nın doğu yanında Prythaneion olabilecek yuvarlak bir yapı yer alır. Bu yapıya ait postament, kavisli arşitrav-friz blokları, geison gibi mimari parçaları görmek mümkündür.

Tapınak A

Tapınak A

Suriye Kapısı'na ulaşan Sütunlu Ana Cadde'nin kuzey yanında avlusuyla birlikte bir tapınağın temelleri yer almaktadır. Dikdörtgen şeklindeki tapınak temenosu (kutsal avlu) içine sütunlu caddeden girilmektedir. Avlu etrafında görülen postamentler tapınak kutsal alanının üç tarafını çeviren portiklere aittir. Kutsal avlunun kuzey kısmında cephesi güneye bakan tapınak yer alır. Büyük olasılıkla prostylos planlı tapınağın sadece temelleri kalabilmiştir. Cephede mermerden yapılmış postamentli Attik-İyon sütun kaideleri, burmalı ve yivli sütun parçaları, kabartmalı arşitrav ve geison gibi üst yapı elemanları görülmektedir. Yine aynı alanda görülen Korinth düzeninde sütun başlığı ve köşe başlığı parçaları yapının Korinth düzeninde olduğunu göstermektedir. Tapınağın mimari bloklarının çoğunluğu MS 4. yüzyıl sonunda yakınındaki başka yapılarda kullanılmak üzere taşınmıştır. Bununla ilgili blokların bir kısmı Suriye Caddesi kazılarında ortaya çıkarılmıştır.

A tapınağı

İmparator Commodus (MS 180-192) ve Caracalla (MS 211-217) Dönemi'nde Laodikeia'ya “Laodikewn Newkorwn”, "Laodikeon Neokoron - Tapınak Koruyucusu" sıfatının verildiğini yazılı belgelerden öğrenmekteyiz. Şimdiye kadar yapılan araştırmalarda yukarıda tanımlanan bu yapının Sebasteion olabileceğine ilişkin bizim de desteklediğimiz fikirler ortaya atılmıştır. Mevcut mimari kalıntılar MS 2. yüzyıl sonu-3. yüzyıl başına tarihlenebilmektedir.

Büyük Kilise

Sütunlu caddenin güneyinde caddeye bitişik olarak inşa edilmiştir. Sadece taşıyıcı bölümlerinden bir kısmı ayakta kalmıştır. Ana giriş batısındadır.

Galeri

• 
• 

Dış bağlantılar

• OpenStreetMap'te Laodikya ile ilgili coğrafi veriler
• laodikeia
• laodikeia 17 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.