Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

TCMB Kulesi, bankanın genel merkezi
Merkez	Ankara, Türkiye
Koordinatlar	39.939167°K 32.852222°D / 39.939167; 32.852222
Kuruluş	30 Haziran 1930) (1930-06-30)
Sahibi	%55 Hazine %45 Diğer
Başkan (Guvernör)	Fatih Karahan
Para birimi	Türk lirası (₺) TRY (ISO 4217)
Rezerv	189,7 Milyar USD (10 Ekim 2025)
Faiz oranı	%39,5 (Ekim 2025)
Website	tcmb.gov.tr

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın Ulus, Ankara'da bulunan idari merkezi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), banknot ihraç eden, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'nin para ve kredi politikasını yürüten, veznedarlık görevini üstlenmiş ve devletin iktisadi ve mali danışmanlığını yapan yasal olarak bağımsız bir ekonomik kurumdur. Merkez bankası olarak, kâğıt para (banknot) basma tekelini elinde bulundurur ve bu yetkiye istinaden bağımsız olarak para politikasını belirler. Ayrıca Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünce basılan madeni paraların tedavülü de Merkez Bankasınca sağlanmaktadır.

Merkez Bankası EFT (Elektronik Fon Transferi), EMKT (Elektronik Menkul Kıymet Transferi) sistemlerinin Türkiye'deki sahibi olup, Tüm Dünya Bankalararası Mali İletişim Topluluğunun (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication - SWIFT) Türkiye ayağını yürütmektedir.

Banka büyük Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS) olarak adlandırılan büyük bir veri tabanına sahiptir. Bu veri tabanındaki bilgiler İngilizce ve Türkçe olarak kullanıcıların hizmetine açılmıştır.

Yönetim

Banka Meclisi

• 3 Temmuz 2025 itibarıyla

İsim	Görev	Görev Başlangıcı
Dr. Fatih Karahan	(Başkan) Üye	3 Şubat 2024
Prof. Dr. Nurullah Genç	Üye	1 Mayıs 2015
Prof Dr. Başak Tanınmış Yücememiş	Üye	1 Mayıs 2019
Prof. Dr. Elif Haykır Hobikoğlu	Üye	18 Mayıs 2020
Ertan Aydın	Üye	2 Nisan 2021
Prof. Dr. Muhsin Kar	Üye	28 Mart 2023
Kemal Madenoğlu	Üye	1 Mayıs 2024

Para Politikası Kurulu

• 3 Şubat 2024 itibarıyla

İsim	Görev	Görev başı
Dr. Fatih Karahan	(Başkan) Üye	3 Şubat 2024
Dr. Osman Cevdet Akçay	(Başkan Yardımcısı) Üye	28 Temmuz 2023
Prof. Dr. Hatice Karahan	(Baskan Yardımcısı) Üye	28 Temmuz 2023
Prof. Dr. Fatma Özkul	Üye	23 Aralık 2023
Prof. Dr. Elif Haykır Hobikoğlu	Üye	18 Mayıs 2020

Denetleme Kurulu

• 3 Temmuz 2025 itibarıyla

İsim	Görev	Görev Başlangıcı
Ramazan Güngör	Üye	7 Nisan 2023
Bekir Bayrakdar	Üye	7 Nisan 2023
Prof. Dr. Metin Toprak	Üye	1 Mayıs 2024
Dr. Melikşah Utku	Üye	1 Mayıs 2025

Yönetim Komitesi

• 3 Şubat 2024 itibarıyla

İsim	Görev	Görev Başlangıcı
Dr. Fatih Karahan	Başkan	3 Şubat 2024
Dr. Osman Cevdet Akçay	Başkan Yardımcısı	28 Temmuz 2023
Prof. Dr. Hatice Karahan	Baskan Yardımcısı	28 Temmuz 2023

Genel bilgiler

TCMB'nin temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka temel amacıyla çelişmedikçe ülkenin kalkınması için uygulanacak politikaları da desteklemeye çalışmaktadır. Banka para politikasının uygulanmasında tek başına yetkilidir. Fiyat istikrarını sağlamak amacıyla belirleyeceği politika dahilinde para politikası araçlarını serbestçe kullanabilmektedir. Bankanın politika araçlarını uygulamada ve ekonomiyi takip etmede ihtiyaç duyacağı bilgileri toplama ve kurumları denetleme hakkı bulunmaktadır. Bankanın görev ve yetkileri şu başlıklar altında toplanabilir;

1. Banknot basma ve paranın dolaşımını sağlama: Para politikasına uygun olarak ihtiyaç duyulan ülke para birimi cinsinden banknot basmak. Paraların dolaşımını ve hacmini düzenlemek için gerekli teşkilatlanmayı sağlar, yöntemleri ve teknik alt yapıyı sağlar ve işletir.
2. Para politikasını belirlemek: Banka fiyat istikrarı amacına uygun olarak para politikası belirler ve uygular. Bu amaçla faiz oranlarının belirler ve bankalara nihai kredi merci olarak hizmet eder. Ayrıca para politikası amacının gerçekleştirmek için mali piyasaları yakından takip ederek, faaliyet gösteren kuruluşların uygun hareket edip etmediklerini denetleyebilmektedir. Denetim alanı dışındaki hallerde banka denetlemeye yetkili diğer kurum ve kuruluşları bilgilendirmek ve onlarla iş birliği yapmaktadır.
3. Hükûmetin mali ajanlığını yerine getirmek: Banka hükûmetin alacak ve borçlarının ödenmesinde ve hükûmetin ekonomik gidişle ilgili bilgilendirilmesinde doğal mali ajandır. Bu amaçla açılacak kamu borçlanma ihalelerine aracılık yapmaktadır. Yine hükûmetin mali ajanlığı çerçevesinde ekonomik durumla ilgili olarak ortaya çıkan gelişmeler hakkında hükûmeti ve diğer kurum ve kuruluşları bilgilendirir.

Kuruluşu

İlk para Osmanlı Beyliği döneminde 1326 yılında basılmıştır. O zamanlar sadece kıymetli maden olarak basılmaya başlanan para diğer ülkelerde de olduğu gibi bugünkü kadar geniş bir kullanım alanına sahip değildi. Sadece ödeme amaçlı olarak kullanılan para devlet eliyle basılmaktaydı. 19. yüzyıla gelindiğinde paranın işlevsel değişimine ve Osmanlı İmparatorluğunun artan borçlarına paralel olarak gittikçe artan oranda mali ajana ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. 1847 yılında Galata bankerlerince kurulan Bank-ı Dersaadet, 1856 yılında İngiltere kralının fermanıyla İngiliz sermayeli olarak kurulan Osmanlı Bankası ve daha sonra İngiliz ve Fransız ortaklığıyla kurulan Bank-ı Osmani-i Şahane merkez bankasına ait bazı faaliyetleri yürütmeye başlamıştır.

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla Osmanlı Bankası ile anlaşma yapılmış ve Osmanlı Bankası 1935 yılına kadar banknot ihraç etme imtiyazına yetkili kılınmıştır. Ancak, genç Türkiye Cumhuriyeti kendisine ait bir Merkez Bankası'nın eksikliğini hissetmiştir. Bu amaçla çeşitli ülkelerden yetkililer ve öğretim üyeleri çağrılarak Merkez Bankası'nın kurulması için çalışmalara başlanmıştır. Hazırlanan raporlarda Merkez Bankası'nın kurulmasına ihtiyaç duyulduğu belirtilmekle birlikte, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin Merkez Bankası'nın kurulması için gerekli şartları henüz sağlayamayacağı da belirtilmekteydi. Bu raporlarda alınan reform önlemlerine tam olarak yer verilmemesi daha sonradan eleştiri konusu olmuştur.

Merkez Bankası'nın kurulması için ilk başlarda Osmanlı Bankası'nın millileştirilmesi düşünülse de ülkenin ekonomik koşulları buna izin vermemiştir. Daha sonra o günlerde yeni kurulan Türkiye İş Bankası'nın Merkez Bankası'na dönüştürülmesi gündeme gelmiştir. Ancak, Merkez Bankası'nın bağımsız olarak çalışması gerektiği görüşünün de etkisiyle, 11 Haziran 1930 tarihinde TBMM'de kabul edilen ve 30 Haziran 1930 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan 1715 sayılı Merkez Bankası Kanunu'na paralel olarak, "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası" 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyete geçmiştir.

Gelişimi

Merkez Bankası'nın kurulmasına esas teşkil eden 1715 sayılı Merkez Bankası Kanunu dönemin şartlarına uygun olarak hazırlanmıştı. Kanunla banknot ihracı imtiyazı Merkez Bankası'na tanınmıştır. Merkez Bankası tam anlamıyla Hazine'nin bir ajanı olarak tanımlanmıştır. Bankanın para politikası araçlarını kullanması ve hükûmetle iş birliği içerisinde çalışmasını sürdürmesi de kanunun temellerini oluşturmuştur. 1715 sayılı kanununun 2. maddesinde "Memleketin iktisadi inkişafına yardım gayesiyle tesis olunan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası" diyerek, temel amacın ekonomik kalkınmaya yardım olduğu ifade edilmiştir. Kanun birçok değişiklik görürken, Merkez Bankası'nın temel görevi, hükûmetle beraber çalışması ve kambiyo kontrollerinin devamı korunmuştur.

1970 yılında 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu çıkartılarak 1715 sayılı Merkez Bankası Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. 1211 sayılı kanunun en önemli farkı Merkez Bankası yetkilerinin artırılmasını sağlaması olmuştur. Bu kanunla bankanın temel amacı kalkınma planlarını ve hükûmet politikalarını desteklemek olarak belirlenmiştir. 1980 sonrasında Türkiye'nin ithal ikame yerine ihracatı destekleyici kalkınma planına geçilmesi ve 1980'lerde görülen teknolojik gelişmeler Merkez Bankası'nın da modernleşme sürecine girdiği yıllar olmuştur. Yine 1980'li yıllarda kambiyo kontrollerinin kaldırılmıştır.

1990'lı yıllara gelindiğinde yaşanan krizlerin de etkisiyle Merkez Bankası'nın bağımsızlığı tartışmaları görülmüştür. Buna ilave olarak Merkez Bankası'nın ekonominin kalkınması hedefi sorgulanarak bunun fiyat istikrarı ile çelişkileri gündeme gelmiştir. Bu tartışmaların sonucunda 1994 ve 2001 yıllarında yapılan değişikliklerle Merkez Bankası'nın temel görevleri ve bağımsızlığı düzenlenmiştir. Ayrıca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) kurulmasıyla da Banka'ya ait bazı yetkiler BDDK'ya devredilmiştir. Söz konusu tüm bu yapısal ve yasal değişikliklerin sonucunda Merkez Bankası'nın hükûmetten bağımsız olarak faaliyet göstermesi ve temel amacının fiyat istikrarının sağlanması benimsenmiştir.

Günümüzde uygulanan para politikası

TCMB günümüzde fiyat istikrarının sağlanması için enflasyon hedeflemesine dayanan para politikası uygulamaktadır. Faiz oranın belirlenmesi nedeniyle para arzı tam olarak denetlenmemektedir. 2001 ekonomik krizi sonrasında benimsenen serbest döviz kuru rejimine paralel olarak aşırı oynaklıklar dışında döviz piyasasına müdahale edilmediği gözlenmektedir.

Para politikası araçları

Para politikası araçlarından önce kısaca para politikasının önemine değinmek gerekmektedir. Lucas'ın Nobel Ödülü konuşmasında da detaylı olarak belirttiği üzere, para politikası uzun vadede etkisiz iken kısa vadede ekonomi üzerinde etkili olmaktadır. Para politikasının bu etkisinden faydalanarak makro ekonomik dengelerin sağlanması amacıyla parasal araçlardan faydalanılmaktadır. Bu bağlamda aslında para politikası yardımcı bir politika olup, ülkenin milli gelir istihdam gibi temel göstergelerinin ayarlanmasında kullanılırlar. Para politikası araçları şunlardır,

• Açık piyasa işlemleri (APİ): APİ işlemleri merkez bankalarının likit para karşılığı bono ve tahvil alıp satarak piyasadaki likiditeyi düzenlemeleridir.
• Reeskont oranı: Bankaların ellerinde bulunan kısa vadeli senetlerin merkez bankalarına iskontolu satılmasıdır (kırdırılmasıdır). Reeskont denilmesinin sebebi bankalar bu senetleri müşterilerinden alırken belirli bir iskontoyla alırlar ve bu senetleri merkez bankalarına satarken tekrar bir iskontoya tabi tutulmaktadır.
• Zorunlu karşılıklar: Bankaların ellerinde bulundurdukları mevduat ve/veya krediler için kasalarında bulundurmak zorunda oldukları nakit paraya verilen adıdır.

Günümüzde merkez bankaları para politikası araçlarını faiz oranını veya para arzını belirlemek için kullanmaktadırlar. Ekonomi bilimi kuralları gereği bir şeyin ya fiyatı ya üretilecek miktarı belirlenebileceği için bu zorunlu tercih doğmaktadır. Birçok merkez bankası faiz oranını belirleyerek para politikası araçlarını bu çerçevede kullanmaktadırlar.

Bağımsızlığı ile ilgili tartışmalar

Sargent ve Wallace'ın ünlü Nahoş Parasal Aritmetik (Some Unpleasant Monetarist Arithmetic) isimli makaleleri, para ve maliye politikası arasındaki bağlantıyı oldukça net bir biçimde ortaya koymuştur. Sargent ve Wallace para ve maliye politikasının birbiriyle koordinasyon içinde işlemesi gerektiğini aksi takdirde politika araçlarıyla hedeflerin elde edilemeyeceğini net bir biçimde ortaya koymuşlardır. Benzer birçok çalışmadan birisini de Woodford yapmış ve aynı hedefi paylaşmayan otoritelerin birbirlerinin hedeflerine ulaşmasını engelleyeceklerini belirtmiştir. Canzoneri, Cumby and Diba hükûmetin uzun vadeli faiz oranlarını etkileyebileceğini ortaya koymuştur. Tüm bu çalışmalar merkez bankası bağımsızlığı ve hükûmet merkez bankası işleyişine yeni bir boyut taşımıştır. Diğer taraftan Türkiye'de yaşanan krizlerde hükûmetin sorumlu olarak görülmesi ve hükûmetlerin siyasi amaçları nedeniyle ekonomiye zarar verdikleri tartışmalarına neden olmuştur. Bu gelişmelere bağlı olarak Merkez Bankası bağımsızlığı Türkiye'de ciddi olarak tartışılmaya başlanmıştır. Merkez Bankasının tamamen bağımsız olması gerektiği birçok kişi tarafından savunulsa da yukarıda bahsi geçen makaleler merkez bankasının amaç bağımsızlığını sorgulamaktadır. Bu nedenle uluslararası literatürde araç bağımsızlığı yani politikayı bağımsız olarak belirleme buna karşılık ekonomi politikaları konusunda hükûmetle uyumlu olarak çalışılması ortaya çıkmıştır. Ancak siyasi otoritenin merkez bankalarıyla farklı amaçlar güdebileceği kaygıları da buna engel olmuştur. Bu nedenle günümüzde TCMB dahil olmak üzere birçok merkez bankası bağımsız olarak enflasyon hedeflemesi yapmakta ve hükûmet politikaları ile çelişen durumlarda kamuoyunu ve hükûmeti bilgilendirmeyi tercih etmektedir.

Kurum yapısı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın organizasyon yapısı, yönetim, merkez teşkilatı, şubeler ve temsilcilikler olmak üzere dört gruba ayrılabilir.

Yönetimsel birimleri

1. Genel Kurul: Bankanın pay sahipleri yönetim kurulunun doğal üyeleridir. Esas olarak yılda bir kere toplanırlar. Bankanın yıllık raporlarının değerlendirilmesi, Banka Meclisi ve Denetleme kurulu üyelerinin seçimi, sermaye artırımı, banka ana sözleşmesinin değiştirilmesi ve bankanın gerektiğinde tasfiye edilmesi konusunda yetkilidir. Genel kurul üyeleri taşıdıkları hisse sınıfı tiplerine göre dört kategoriye ayrılabilirler,
   • A sınıfı hisse sahipleri: A tipi hisselere sadece Türkiye Cumhuriyeti Hazine'si sahip olabilir ve hiçbir şekilde bu hissenin sermaye içerisindeki oranı %51'in altına düşemez.
   • B sınıfı hisse sahipleri: Türkiye'de faaliyette bulunan ulusal bankalarca sahip olunan hisse senetleridir.
   • C sınıfı hisse senetleri: Yabancı bankalar ile imtiyazlı şirketlerce sahip olunan hisse senetleridir. En çok %6 oranında hisse bu grupta yer alabilmektedir.
   • D sınıfı hisse senetleri: Türk uyruklu kişi ve ticari kuruluşlarca sahip olunan hisse senetleridir.
2. Banka Meclisi: En yüksek karar organı olup Merkez Bankası Başkanı başkanlığında toplanmaktadır. Başkan dahil yedi üyesi bulunan genel kurulun başkan dışındaki üyelerinin görev süresi üç yıldır. Ancak, bu üyeler tekrar seçilebilme hakkına sahiptirler. Banka Meclisi Merkez Bankası'nın para politikasının belirlenmesi dahil olmak üzere bankanın işleyişine ilişkin kararları almaya yetkilidir.
3. Para Politikası Kurulu: Merkez Bankası Başkanı, Başkan Yardımcıları ve Banka Meclisince seçilecek bir üyeden oluşur. Temel görevi para politikasını belirlemek, hükûmetle birlikte uyumlu enflasyon hedeflemesi yapmak, kamuoyunu bilgilendirmekle yetkilidir.
4. Denetleme Kurulu: Dört üyeden oluşur. Bir üye A tipi, iki üye B ve C tipi ve bir üye de D tipi hisse sahiplerince seçilmektedir. Bankanın bu organının yönetimsel fonksiyonu olmayıp, hesapların ve muamelelerin incelenmesiyle yetkilidir.
5. Başkanlık: Bir Başkan ve dört Başkan yardımcısı olmak üzere beş kişiden oluşur. Başkan Bakanlar Kurulu kararıyla beş yıllığına atanırken, Başkan Yardımcıları Başkanın önereceği kişilerden seçilen kişilerden ortak kararnameyle yine beş yıllığına atanırlar. Başkan, en yüksek amir sıfatıyla Banka Meclisince alınacak kararları ve para politikasını yönetmekle yükümlüdür.
6. Yönetim Komitesi: Başkan ve Başkan Yardımcılarından oluşmaktadır. Bankanın yönetimsel kararlarını almak, gerekli yönetmelikleri hazırlamak ve banka içinde koordinasyonun sağlanması görevleri bu organca yerine getirilir.

Merkez teşkilatı

1. Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü: a) Fiyat istikrarını sağlamaya yönelik olarak, parasal aktarım mekanizmalarının incelenmesi, uygulanacak para ve kur politikalarının belirlenmesinde Para Politikası Kuruluna katkıda bulunacak ekonomik analiz, araştırma, raporlama ve sunum çalışmalarının yapılması, b) Enflasyon Raporu, Para ve Kur Politikası taslak metinleri, Para Politikası Kurulu karar taslak metni ve özet metinlerin hazırlanması ve kamuoyuyla paylaşılması, c) Banka için önceliği bulunan ve üst yönetim tarafından tavsiye edilen konular kapsamında belirlenen projelerin yürütülmesi ve Banka yayınlarına dönüştürülmesi, ç) Üst yönetimin yapacağı sunumların ve konuşma metinlerinin hazırlanmasına katkı verilmesi, d) Makro Ekonomik Tahminler, Orta Vadeli Program gibi kurumlar arası iş birliği gerektiren rapor ve çalışmalara katılım sağlanması ve Banka adına görüşlerin bildirilmesi ile görevlidir.
2. Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü: a) Mevzuat çerçevesinde bankalara ve banka dışı finansal sektöre ilişkin finansal araç ve düzenleme çalışmalarının yürütülmesi, b) Finansal istikrar konusunda ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla ilişkilerin kurulması ve yönetilmesi, c) Reeskont ve avans kredileri ile Bankanın orta ve uzun vadeli dış kredi anlaşmalarına ilişkin işlemlerin yürütülmesi, ç) Makroekonomik gelişmelerin finansal sistem üzerindeki olası etkileri üzerine çalışmalar yapılması ve makro ihtiyati önlemler konusunda önerilerde bulunulması, d) Finansal sistemde faaliyet gösteren kuruluşların ve finansal piyasaların izlenmesi, risklerin değerlendirilmesi, araştırma ve inceleme yapılması ile görevlidir.
3. Başkanlık Ofisi: a) Bankanın protokol faaliyetlerinin yürütülmesi ile Başkanlık için toplantı ve seyahat organizasyonlarının yapılması, b) Başkanlık özel kalem, sekretarya, büro hizmeti, yazı işleri ve evrak yönetimi faaliyetlerinin yürütülmesi, c) Banka Meclisi, Yönetim Komitesi ve Denetleme Kurulu destek faaliyetlerinin yürütülmesi ile görevlidir.
4. Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü: a) Bankanın stratejik hedefleriyle uyumlu olarak bilgi teknolojileri stratejilerinin oluşturulması ve bu stratejiler doğrultusunda bilgi teknolojileri kaynaklarının yönetilmesi, b) Banka bilgi sistemleri platformu ve gereksinimleri için uygun donanım, yazılım ve diğer unsurların sağlanması ve yönetimi, c) Bilgi teknolojileri alanındaki yenilikçi çözümlerin araştırılması, değerlendirilmesi ve Bankanın stratejik hedefleriyle uyumlu olanların hayata geçirilmesi ile görevlidir.
5. Bütçe ve Finansal Raporlama Genel Müdürlüğü: a) Muhasebe politikalarının belirlenmesine katkı sağlanması ve görev alanına giren konulardaki düzenlemelerin hazırlanması, b) Bankanın bütçe planlaması ve uygulaması, finansal raporlarının hazırlanması ve vergiyle ilgili işlemlerin yerine getirilmesi ile görevlidir.
6. Denetim Genel Müdürlüğü: a) Denetim evreninin belirlenmesi, yıllık iç ve dış denetim planının hazırlanması, b) Yıllık denetim planı kapsamındaki iç ve dış denetim faaliyetleri ile Başkanlık tarafından istenilen denetim, inceleme, soruşturma ve danışmanlık faaliyetlerinde bulunmak için görevlendirmelerin yapılması, c) Banka birimleri tarafından talep edilen dış denetim faaliyetleri kapsamındaki konular ile birim, şube ve temsilciliklerde operasyonel, finansal, uygunluk ve bilişim teknolojileri denetimlerinin gerçekleştirilerek raporların hazırlanması, ç) İç ve dış denetim faaliyetleriyle ilgili bulgu ve raporların yılda iki kez Yönetim Komitesi ve Banka Meclisine sunulması, d) Bulgu takip sürecinin yürütülmesi ile bulguların iç paydaşlarla paylaşılması, e) Çalışanlarla ilgili soruşturmaların yürütülmesi, f) İç denetim faaliyetlerinin iç ve dış değerlendirmeden geçirilmesine ilişkin süreçlerin yürütülmesi, g) Başkanlık veya denetim elemanları tarafından belirlenen diğer konuların incelenmesi ile görevlidir.
7. Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü: a) Bankanın yatırımcı kuruluşlar, uluslararası kuruluşlar, Avrupa Birliği ve yabancı merkez bankaları ile ilişkilerinin planlanması, tesis edilmesi ve yürütülmesi ile Bankanın yurt dışında temsilinin sağlanması, b) Dış ilişkilere dair süreçlerin Banka içi ve dışı eş güdümünün sağlanması ve takip edilmesi, c) Yeşil ekonomi ve iklim değişikliği konularında Banka politikasının oluşturulması ve uygulanmasına ilişkin çalışmalar yapılması ile Banka içi ve dışı eş güdümün sağlanması ile görevlidir.
8. Emisyon Genel Müdürlüğü: a) Türk lirası banknot ve madeni paraların hacim ve tedavül işlemlerinin düzenlenmesi, sistemin güncel şekilde ve aksamadan çalışmasının sağlanması, b) Dolaşımdaki Türk lirası banknotların kaliteli ve temiz kupürlerden oluşan bir banknot kompozisyonu içinde tutulması ile görevlidir.
9. Hazine ve Kurumsal Operasyonlar Genel Müdürlüğü: a) Bankalar ve finansal kuruluşların Türk lirası serbest ve zorunlu karşılık hesaplarına ilişkin işlemlerinin yürütülmesi, b) Kamu kurum ve kuruluşlarının Türk lirası ve döviz mevduat hesaplarına ilişkin işlemlerinin yürütülmesi, c) Devlet dış borç ödemeleri ile kamu kurumlarının yurt dışı transferlerinin gerçekleştirilmesi, ç) Devlet İç Borçlanma Senetlerinin mali servis işlemlerinin yürütülmesi, d) Fon hesaplarına ilişkin işlemlerin gerçekleştirilmesi, e) İşçi Dövizi hesaplarıyla ilgili işlemlerin sonuçlandırılması, f ) Şube iş süreçlerinin takibinin ve koordinasyonunun sağlanması, g) Döviz kazandırıcı işlemlere ilişkin çalışmalar ile operasyonel süreçlerin yürütülmesi ve mevzuat düzenlemelerinin ilgili birimlerle eş güdüm içerisinde yapılması, ğ) Bankanın operasyonel risk, iş sürekliliği ve süreçlerine ilişkin çalışmaların yürütülmesi ve eş güdümün sağlanması ile görevlidir.
10. Hukuk Genel Müdürlüğü: a) Önleyici hukuk hizmetlerinin sağlanması, b) İlgili merciler nezdindeki hukuki ihtilaflarda Bankanın temsil edilmesi ve bu ihtilaflara ilişkin işlemlerin takip edilmesi, c) Başkanlık ve birimler tarafından talep edilen konular hakkında hukuki görüş verilmesi ve hukuki danışmanlık hizmeti sağlanması, ç) Bankanın taraf veya ilgili olduğu sözleşmelerin, taahhütnamelerin ve benzeri hukuki belgelerin hazırlanmasına ve müzakerelere hukuki destek sağlanması, d) Banka Kanunu ve Bankayı ilgilendiren mevzuatın yapılması süreçlerinin Türkiye Büyük Millet Meclisi ve ilgili kurum ve kuruluşlar nezdinde takip edilmesi ve gerekli işlemlerin yapılması, e) Düzenleyici işlemlerin hazırlanması çalışmalarına katılım sağlanması, f) Mevzuatı izleyerek gerektiğinde Banka Yönetiminin ve ilgili birim yöneticilerinin bilgilendirilmesi, g) Bankanın taraf olduğu davalarda ve icra işlerinde Bankanın temsil edilmesi ve bunlara ilişkin işlemlerin takibinin yapılması, ğ) Tahkimde ve arabuluculukta görülen uyuşmazlıklarda Bankanın temsil edilmesi ve bunlara ilişkin işlemlerin takibinin yapılması, h) Yargı mercilerinden, hakemlerden, icra dairelerinden, noterlerden ve idari mercilerden İdare Merkezine yapılan ve birden fazla birimi ilgilendiren tebliğleri İdare Merkezi adına kabul ederek hukuki gereklerinin yerine getirilmesi, ı) Banka Kanununun 68 inci maddesi uyarınca Banka çalışanları hakkında savcılıklar ve mahkemelerden gelen yazılı başvuru taleplerinin sonuçlandırılması, i) Şubelerin karşılaştıkları hukuki sorunlara ilişkin olarak genel talimat hazırlanması ile görevlidir.
11. İletişim Genel Müdürlüğü: a) İletişim faaliyetlerinin planlanması, yönetilmesi, eş güdümünün sağlanması ve takibinin yapılması, b) İç iletişim faaliyetleri ile Banka içi ve dışı etkinliklerin planlanması ve yürütülmesi ile görevlidir.
12. İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü: a) Bankanın insan kaynakları stratejilerinin belirlenmesi, bu doğrultuda plan ve projelerin hazırlanıp uygulamaya koyulması, b) Bankadaki insan kaynağının verimli ve etkin bir şekilde kullanılması amacıyla birimlerle eş güdüm içinde gerekli çalışmaların yapılması ve insan kaynakları fonksiyonlarının gerçekleştirilmesi, c) Bankanın organizasyonel tasarımının hazırlanması ile görevlidir.
13. Kurumsal Lojistik Hizmetleri Genel Müdürlüğü: a) Gıda işlerine, sosyal tesislere, temizlik ve ulaşım hizmetlerine ilişkin faaliyetlerin planlanması ve yürütülmesi, b) Sağlık hizmetlerinin planlanması ile iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin politikaların belirlenmesi ve yürütülmesi, c) Haberleşme faaliyetlerinin yürütülmesi, ç) Güvenlik hizmetleri ile sivil savunma ve seferberlik faaliyetlerinin planlanması ve yürütülmesi ile görevlidir.
14. Ödeme Sistemleri ve Finansal Teknolojiler Genel Müdürlüğü: a) Banka ödeme sistemlerinin işletimi, ödeme işlemlerinin gerçekleştirilmesine yönelik faaliyetlerin eş güdümü, kontrolü ve takibi, b) Ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerine ilişkin düzenleme ve gözetim faaliyetlerinin yürütülmesi, c) Ödeme hizmetleri, elektronik para ihracı ve ödeme hizmeti sağlayıcılarına ilişkin düzenleme ve uygulama faaliyetlerinin yürütülmesi, ç) Ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemleri ve finansal teknolojiler alanına ilişkin araştırma ve iş geliştirme faaliyetlerinin yürütülmesi ile iç ve dış paydaşlarla yürütülen çalışmalarda eş güdüm ve iş birliğinin sağlanması, d) Banka dijital parasının tasarım ve geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılması, iç ve dış paydaşlarla yürütülen çalışmalarda eş güdüm ve iş birliğinin sağlanması, e) Ödemeler alanına ilişkin risklerin yönetilebilmesi için politika önerilerinin geliştirilmesi ve seçilen politikaların uygulanması için eş güdüm sağlanması ile görevlidir.
15. Piyasalar Genel Müdürlüğü: a) Para ve kur politikalarına ilişkin işlemlerin gerçekleştirilmesi, b) Hazine ve Maliye Bakanlığı adına iç borçlanma işlemlerinin gerçekleştirilmesi ve iç borçlanma konularında danışmanlık yapılması, c) Ülkenin altın ve döviz rezervlerinin yönetilmesi, ç) Genel Müdürlük bünyesinde gerçekleştirilen işlemlere ilişkin operasyonların yürütülmesi, d) Finansal piyasaların izlenmesi ve analizinin yapılması ile görevlidir.
16. Veri Yönetişimi ve İstatistik Genel Müdürlüğü: a) Verilerin derlenmesi, istatistik üretilmesi, ilgililerin kullanımına sunulması ve yayımlanması, b) Banka genelinde derlenen, üretilen ve yayımlanan istatistiklerin ulusal ve uluslararası standartlara uygunluğunu sağlamaya yönelik çalışmaların eş güdümünün sağlanması, istatistiki verilerin kullanımı ve paylaşımı konusunda standartların güncellenmesi ve kurumsal uygulamalarda standartlara uyumun takip edilmesi, c) Veri toplama, derleme ve istatistik yayımlama süreçlerinin etkinlik ve verimliliğinin artırılmasına yönelik çalışmaların, ilgili birimlerin ve kurumların eş güdümü sağlanarak yürütülmesi, ç) Sektörel bilançolara ilişkin raporlamaların yapılması ile görevlidir.
17. Yapı ve Tedarik İşleri Genel Müdürlüğü: a) Satın alma faaliyetlerinin planlanması, yürütülmesi, eş güdümünün sağlanması, kontrol ve takibinin yapılması, b) İnşaat, gayrimenkul ve tesis yönetimiyle ilgili faaliyetlerin gerçekleştirilmesi, c) Demirbaş eşya, kırtasiye, matbua, giyim ve benzeri her türlü malzemeye ilişkin temin süreçlerinin ve operasyonel faaliyetlerin yürütülmesi ile görevlidir.
18. Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü: a) Türkiye ekonomisine dair yapısal ekonomik faktörlerin analizinin gerçekleştirilmesi, fiyat istikrarına ilişkin yapısal unsurların tespiti ve çözümüne yönelik olarak ilgili kurum ve kuruluşlarla ortak çalışmalar yürütülmesi, b) Reel ekonominin bölgesel ve sektörel bazda gerçek zamanlı olarak izlenmesi, analizi ve para politikası sürecine katkı sağlayacak şekilde raporlanması, c) İçsel kredi derecelendirmesine yönelik çalışmaların gerçekleştirilmesi, yüksek frekanslı veriler ile reel sektörün riskliliğinin izlenerek düzenli olarak raporlanması, ç) Bankanın araştırma gündemi çerçevesinde editoryal süreçlerin eş güdüm ile yürütülmesi ve kurumsal araştırma kapasitesinin desteklenmesi ile görevlidir.

Banknot Matbaası

Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü;

a) Banknot ve kıymetli evrakın üretimi ve bu kapsamda bakım-onarım ve teknik destek faaliyetleri ile araştırma, geliştirme, tasarım, kalite kontrol, satın alma, ödeme ve muhasebe gibi destek faaliyetlerinin yerine getirilmesi,

b) Sahteciliği izleme ve değerlendirme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi,

ile görevlidir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Arşivi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Arşivi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na (TCMB) ait resmi belge, doküman ve veri koleksiyonudur. Arşiv, bankanın 1931 yılında faaliyete başlamasıyla birlikte oluşturulmuş olup, Türkiye'nin ekonomik ve finansal tarihine ilişkin önemli kaynakları bünyesinde barındırmaktadır.

Tarihçe

TCMB Arşivi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın kuruluş yılı olan 1931'den itibaren, raporlar, istatistikler ve diğer belgelerin sistematik olarak toplanması ve korunması amacıyla kurulmuştur. Arşiv, zaman içerisinde dijital ortamda da genişletilerek, ekonomik verilerin daha kolay erişilebilir hale getirilmesini sağlamıştır.

İçerik ve Koleksiyon

Arşivde, TCMB'nin iç ve dış finansal işlemleri, para politikaları, ekonomik raporlar, mevzuat dokümanları bulunmaktadır. Ayrıca, geçmiş yıllara ait sektör bilançoları ve ekonomik göstergelere ilişkin veriler de bulunmaktadır.

Erişim ve Kullanım

TCMB Arşivi, ilgili mevzuatlar doğrultusunda akademisyenler, araştırmacılar ve finans sektörü uzmanlarının kullanımına açıktır. Günümüzde arşiv materyallerinin büyük bir kısmı, TCMB'nin Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS) üzerinden dijital olarak erişilebilir durumdadır. Bu sayede kullanıcılar, ekonomik verileri interaktif ve zaman serisi formatında inceleyebilmektedir.

Şubeler

Bankanın temel faaliyetlerinin yurt içinde yapılması için kurulmuş teşkilattır. Bankanın 21 adet şubesi bulunmaktadır;

Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, İskenderun, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Mersin, Samsun, Trabzon ve Van şubeleridir.

Yurt dışı temsilcilikler

Yurtdışı temsilcilikler, bankanın etkinlik alanına giren konularda bulundukları ülkelerin kurum ve kuruluşlarında bankayı temsil etmek ve geliştirmekle görevlidirler. Bankanın New York, Londra, Frankfurt, Tokyo, Doha, Kuala Lumpur, Pekin ve Washington'da olmak üzere sekiz yurt dışı temsilciliği bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası başkanları listesi
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası beklenti anketi
• Türkiye'deki bankalar listesi

Dış bağlantılar

• Yıllar itibarıyla (1987-2017) TCMB Rezervi 13 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.