Çerkes Halil Efendi

Çerkes Halil Efendi
Çerkes Halil Efendi
Doğum	Kafkasya
Ölüm	1821; Afyonkarahisar
Meslek	Müderris, Kadı, Kazasker, Şeyhülislam

Çerkes Halil Efendi (ö. 1821, Afyonkarahisar), Osmanlı şeyhülislamı.

Hayatı

Babası Kırımlı Hüseyin Efendi idi.^[1] Asıl adı Seyyid Mehmed Salih idi. Osmanlı padişahı III. Mustafa'nın kızı Hibetullah Sultan doğduğunda Annesi, süt annesi olarak saraya girdi kendisi de annesinin ricası üzerine Çerkes diyarından İstanbul'a getirilerek hareme alındı. Sarayda, Şehzade Selim'le beraber büyüdü.

I. Abdülhamid döneminde hazine koğuşuna nakledildi için on beş yıl kadar Şehzade Selim'den uzakta kaldı. 1789 tarihinde çocukluk arkadaşı Şehzade Selim'in tahta çıkması üzerine hazine kethüdalığına, sonra Galata mevleviyetine getirildi. On altı yıl yıl Galata mevleviyetinde kaldıktan sonra1803'te Mekke-i Mükerreme kadılığı payesi, ardından İstanbul kadılığı payesi verildi .Çok geçmeden kendisine Anadolu kazaskerliği, 1809'da da Rumeli kazaskerliği payesi verilen Halil Efendi, 1813'te fiilen Rumeli kazaskeri oldu. 3 Eylül 1819'da şeyhülislamlık görevine getirildi. Bir yıl yedi ay kadar şeyhülislamlık görevini yürüttü.

II. Mahmud üzerinde etkisi olan Halet Efendi'yle geçinemedi ve 1821 Rum isyanı ile ilgili yapılan bir toplantıda fikir ayrılığından dolayı yaşanan sert tartışmadan sonra^[2] 28 Mart 1821'de azledilerek eşi Zîbâ Hatun ile birlikte Bursa'ya sürüldü. Bir süre sonra İstanbul ile haberleştiği gerekçesiyle Afyon'a gönderildi. Tek başına Bursa'da kalan eşi Ziba Hanım ise büyücülükle suçlanarak Halet Efendi tarafından öldürtüldü. Halil Efendi, bu olayı duyduktan sonra felç olup 2 veya 12 Ağustos 1821'de Afyonkarahisar'da öldü.^[3]

Kaynakça

^ Süren, Zafer. "Çerkes Şeyhülislâm El-hac Halil Efendi". Jineps gazetesi, 1 Ağustos 2013. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020.
^ Uzundal, Edip. "Osmanlı İlmiye Teşkilatından Bir Portre: Şeyhülislam Halil Efendi ve Terekesi". International Journal of History, Cilt 10, Sayı 8, Yıl 2018. 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020.
^ İpşirli, Mehmet. "HALİL EFENDİ, Çerkez". Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 15, 1997. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.

Önce gelen: Mekkizade Mustafa Asım Efendi	Osmanlı Şeyhülislamı 3 Eylül 1819 - 28 Mart 1821	Sonra gelen: Yasincizade Abdülvehhab Efendi

[zafer-1] Süren, Zafer. "Çerkes Şeyhülislâm El-hac Halil Efendi". Jineps gazetesi, 1 Ağustos 2013. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020.

[edip-2] Uzundal, Edip. "Osmanlı İlmiye Teşkilatından Bir Portre: Şeyhülislam Halil Efendi ve Terekesi". International Journal of History, Cilt 10, Sayı 8, Yıl 2018. 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020.

[tdvia-3] İpşirli, Mehmet. "HALİL EFENDİ, Çerkez". Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 15, 1997. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.

[1]

[2]

[3]

g t d Osmanlı şeyhülislamları
15. yüzyıl	Molla Fenari Fahreddin-i Acemi Molla Hüsrev Molla Gürânî Molla Abdülkerim Efendi Alâeddin Arabî Efendi Efdalzade Hamîdüddin Efendi
16. yüzyıl	Zenbilli Ali Efendi Kemalpaşazade Ahmet Şemsettin Efendi (İbn-i Kemal) Sadullah Sadi Efendi Çivizade Muhiddin Mehmed Efendi Abdülkadir Hamidî Çelebi Fenarîzade Muhyiddin Çelebi Ebussuud Efendi Çivizade Damadı Hamid Efendi Kadızade Ahmed Şemseddin Efendi Malûlzade Mehmed Efendi Çivizade Hacı Mehmed Efendi Abdülkadir Şeyhî Efendi Bostanzade Mehmed Efendi Bayramzade Zekeriya Efendi Hoca Sâdeddin Efendi Sunullah Efendi
17. yüzyıl	Hocazade Mehmed Efendi Ebülmeyamin Mustafa Efendi Hocazade Esad Efendi Zekeriyazade Yahya Efendi Ahîzâde Hüseyin Efendi Ebusaid Mehmed Efendi Muîd Ahmed Efendi Hacı Abdürrahim Efendi Bahâî Mehmed Efendi Karaçelebizade Abdülaziz Efendi Hüsamzade Abdurrahman Efendi Memikzade Mustafa Efendi Hocazade Mesud Efendi Hanefi Mehmed Efendi Balizade Mustafa Efendi Bolevî Mustafa Efendi Esiri Mehmet Efendi Sunizade Seyit Mehmet Emin Efendi Minkarizade Yahya Efendi Çatalcalı Ali Efendi Ankaravi Mehmed Emin Efendi Debbağzade Mehmed Efendi Feyzullah Efendi Ebusaidzade Feyzullah Efendi Sadreddinzade Sadık Mehmed Efendi İmam Mehmed Efendi
18. yüzyıl	Paşmakçızade Ali Efendi Yekçeşm Hüseyin Efendi Ebezade Abdullah Efendi Mehmed Ataullah Efendi İmam Mahmud Efendi Mirza Mustafa Efendi Menteşzade Abdürrahman Efendi Ebu İshak İsmail Efendi Yenişehirli Abdullah Efendi Mirzazade Şeyh Mehmed Efendi Paşmakçızade Abdullah Efendi Damadzade Ahmed Efendi Ebuishakzade İshak Efendi Dürri Mehmed Efendi Feyzullahefendizade Mustafa Efendi Pirizade Mehmed Sahib Efendi Hayatizade Mehmed Emin Efendi Seyit Mehmet Zeynelabidin Efendi Ebuishakzade Mehmed Esad Efendi Halilefendizade Mehmed Said Efendi Seyyid Murtaza Efendi Abdullah Vassaf Efendi Damadzade Feyzullah Efendi Dürrizade Mustafa Efendi Mehmed Salih Efendi Çelebizade İsmail Asım Efendi Veliyyüddin Efendi Ebubekirzade Ahmed Efendi Pirizade Osman Sahib Efendi Mirzazade Mehmed Said Efendi Seyyid Mehmed Şerif Efendi İvazpaşazade İbrahim Beyefendi Salihzade Mehmet Emin Efendi Vassafzade Mehmed Esad Efendi Mehmed Şerif Efendi Seyit İbrahim Efendi Dürrizade Mehmed Ataullah Efendi Arapzade Ataullah Efendi Dürrizade Mehmed Arif Efendi Müftizade Ahmet Efendi Mekkî Mehmet Efendi Seyit Mehmet Kamil Efendi Hamidizade Mustafa Efendi Yahyâ Tevfik Efendi Mustafa Aşir Efendi
19. yüzyıl	Sâmânizade Ömer Hulusi Efendi Salihzade Ahmed Esad Efendi Şerifzade Ataullah Mehmed Efendi Arapzade Mehmed Arif Efendi Dürrizade Abdullah Efendi Mehmed Zeynelabidin Efendi Mekkizade Mustafa Asım Efendi Çerkes Halil Efendi Yasincizade Abdülvehhab Efendi Ahmed Reşid Efendi Kadızade Mehmed Tahir Efendi Arif Hikmet Bey Meşrepzade Mehmed Arif Efendi Mehmed Sadeddin Efendi Atıfzade Hüsameddin Efendi Mehmed Refik Efendi Hasan Fehmi Efendi Ahmed Muhtar Molla Bey Efendi Turşucuzade Ahmed Muhtar Efendi Hasan Hayrullah Efendi Hasan Fehmi Efendi Hasan Hayrullah Efendi Kara Halil Efendi Uryanizade Ahmed Esad Efendi Bodrumlu Ömer Lütfi Efendi Cemaleddin Efendi
20. yüzyıl	Mehmed Ziyâeddin Efendi Mehmed Sahib Efendi Çelebizade Hüseyin Hüsnü Efendi Musa Kazım Efendi Abdurrahman Nesib Efendi Mehmed Esad Efendi Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi Ömer Hulusi Efendi Haydarizade İbrahim Efendi Mustafa Sabri Efendi Dürrizade Abdullah Beyefendi Mehmed Nuri Efendi