Baas Partisinin tarihi
 | Bu maddede partinin öncelleri ve 1966 bölünmesinden sonraki tarihi konusunun eksik olduğu düşünülmektedir. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Şu madde dizisinin bir parçasıdır: |
| Baasçılık |
|---|
 |
Bu makale, Arap Sosyalist Baas Partisinin 1947'de kuruluşundan 1960'larda dağılmasına kadar olan tarihini detaylandırmaktadır.
İlk yıllar: 1947-58
[değiştir | kaynağı değiştir]Parti 7 Nisan 1947'de Mişel Eflak (Hristiyan), Selahaddin el-Bitar (Sünni Müslüman) ve Zeki el-Arsuzi'nin (Nusayri) takipçileri tarafından Arap Baas Partisi olarak kuruldu.[1] Kurucu kongre olan 1. Ulusal Kongre, şu anda Rus Kültür Merkezi olan Raşit Kahvehanesinde yapıldı.[1] Arsuzi'nin müritleri kongreye katılırken Arsuzi'nin kendisi katılmadı.[1] Eflak ve Bitar'ın kendisinden "Baas" adını çalmasını asla affetmedi.[1] Parti 1940'larda küçük kalırken, üye olan bazı Baasçı subaylarla birlikte, Devlet Başkanı Şükri el-Kuvvetli'yi deviren Mart 1949 Darbesi'ne katıldı.[2] Hüsnü Zaim'in yönetimi Kuvvetli'ninki kadar baskıcı olduğunu kanıtlayınca, Baas yönetimi devirmek için başka bir darbeye katıldı.[2] Zaim'in devrilmesi demokrasinin yeniden kurulmasını sağlarken, 1949 seçimlerinde Halk Partisi (HP) meclis çoğunluğunu kazandı.[2] HP, Eflak'ın tuhaf bir şekilde desteklediği bir Irak-Suriye monarşik federal birliğinin kurulmasını istedi.[2] Ancak Arap Sosyalist Partisi lideri Ekrem el-Havrani, Baas Partisi liderliğini Edib Çiçekli liderliğindeki bir darbeyi desteklemeye ikna etti.[2]
Çiçekli, Savunma Bakanı olarak atanan Havrani'nin takipçisi olduğu için başlangıçta görevden alındı. Fakat 1952'de Çiçekli, parlamentoyu görevden aldı ve muhalefete yönelik bir baskı başlattı.[2] Eflak, Bitar ve Havrani, kısa süreli bir hükûmet gözaltısının ardından Lübnan'a gitmek için Suriye'den ayrıldı.[2] Bunun en önemli sonucu, Havrani'nin Arap Sosyalist Partisi ile Arap Baas Partisi'nin Arap Sosyalist Baas Partisi'ni oluşturmak üzere birleşmesiydi.[2] Birleşme, Çiçekli'nin muhalefeti bastırmasından önce tartışılmıştı, ancak Eflak isteksizdi.[2] Ekim 1953'teki genel af ile Baas liderleri Suriye'ye geri döndü.[2] Havrani döndükten sonra hemen Çiçekli'ye karşı bir darbe planlamaya başladı.[2] HP ve Ulusal Parti (UP) ile işbirliği içinde ve ordudaki temasları sayesinde Çiçekli, Şubat 1954'te istifa etmek zorunda kaldı.[2] Baas Partisi Çiçekli'nin düşüşünden en çok yararlanan oldu, 1954 seçimlerinde ise seçimlere katılan Baas Partisi'nin yüzde 90'ı meclise girerek ülkenin üçüncü büyük partisi oldu.[2]
Haziran 1954'te toplanan 2. Ulusal Kongre, partinin ulusal kongreler arasındaki en yüksek organı olan yedi kişilik Ulusal Komutanlığı (eski Yürütme Komitesinin yerine) seçti.[3] Eflak, Bitar ve Havrani Suriye Bölge Şubesini temsil ederken[3] Abdullah Rimavi ve Abdallah Na'vas Ürdün Bölge Şubesi'ni temsil etti.[4] Modern Baas Partisi yapısı, 2. Ulusal Kongrede partinin iç tüzüğünde değişiklik yapılarak oluşturulmuştur.[5] Kongre, 1952'de Arap Baası ve Arap Sosyalist Partisinin birleşmesini resmen onayladı.[6]
Gelenekçi partilerin (HP ve UP) safları birbirine yakınlaştırmaması, Baas Partisi'nin kamuoyundaki imajını güçlendirdi.[2] Baasçı genelkurmay başkan yardımcısı Adnan el-Maliki, Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi (SSMP) üyesi Yunus Abdurrahim tarafından öldürüldüğünde Baas Partisi, "histerik boyutlara ulaşan" şiddetli bir anti-SSMP nefret kampanyası başlattı.[2] Ardından organize edilen SSMP karşıtı gösteriler; SSMP'nin parti organı el-Bina'ya yönelik saldırılara, parti liderlerinin hapse mahkûm edilmesine ve SSMP'nin feshedilmesine yol açtı.[2] Bundan sonra, Baas Partisi ve Suriye Komünist Partisi ile gelenekçi partiler, bir birlik hükûmetinin kurulmasını talep eden bir ulusal pakt imzaladılar.[2] Gelenekçi HP ve UP partileriyle çekişmeden sonra, Sabri el-Aseli liderliğinde bir birlik hükûmeti kuruldu.[2] Bitar ve Halil Kallas, yeni hükûmette sırasıyla Dışişleri Bakanı ve Ekonomi Bakanı olarak görev aldılar.[2] Güçlü bir konumda olan Baas Partisi, hükûmeti Mısır ile önerilen bir federal birliğe katılmaya zorlamayı başardı.[2] Bu, Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin (BAC) kurulmasına ve Suriye Bölgesel Şubesinin dağılmasına yol açacaktı.[2]
Birleşik Arap Cumhuriyeti dönemi: 1958-61
[değiştir | kaynağı değiştir]24 Haziran 1959'da, Irak Bölge Şubesi 1. Bölge Sekreteri Fuad er-Rikabi, Lübnan'ın Beyrut kentinde düzenlediği basın toplantısında, Ulusal Komutanlığı resmi pan-Arap ilkelerine uymamakla suçlayarak kınadı.[7] Rikabi'ye göre kendisi, Irak Bölge Komutanlığı adına konuşmuştu.[7] Ayrıca onları BAC'ye karşı komplo kurmakla suçladı.[7] Rikabi, Ulusal Komutanlığın Irak Bölgesel Şube örgütünü yasadışı yollarla ele geçirdiğini ve kukla bir Bölge Komutanlığı kurduğunu söyledi.[7] Bu iddia, eleştirilere Rikabi'nin 29 Kasım 1959'da bölge sekreterliği görevinden ayrıldığını ve parti adına konuşma yetkisinin bulunmadığını belirten Ulusal Komutanlık tarafından doğrulandı.[7]
27 Ağustos - 1 Eylül 1959 tarihlerinde düzenlenen 3. Ulusal Kongre'ye, Arap ve Arap anayurdu dışındaki diğer üniversitelerdeki Irak, Lübnan, Ürdün, Güney Arabistan, Körfez, Arap Mağrip, Filistin ve Parti öğrenci örgütlerinden delegeler katıldı.[8] Kongre, 1958'de Eflak ve Bitar tarafından kararlaştırılan Suriye Bölge Şubesi'nin feshedilmesini onayladı.[9]
Ulusal Komutanlık, Rimavi'yi Eylül 1959'da Baas Partisi'nden ihraç etti, çünkü oportünizmi ve mali usulsüzlük suçlamasıyla hakkında soruşturma yürüten Ulusal Komutanlık toplantısına katılmamıştı.[7] 6 Eylül 1959'da Rimavi ve Garbiye, Ulusal Komutanlık kararını geçersiz ilan eden ve Rimavi'ye yöneltilen iddiaları reddeden bir karar yayınladı.[7] Mayıs 1960'ta Rimavi, BAC yanlısı bir parti olan Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisine (ASDP) dönüşecek bir organ olan rakip bir Ulusal Komutanlık[7] kurmuştu.[4] Devrimci Baas Partisi, 1962 veya 1963'te faaliyetlerini durdurdu.[4] 1966'da, Bölgesel Şube'nin 1000 üyesi vardı.[10]
2 Şubat 1960'ta Ulusal Komutanlık, Rikabi'nin huzurunda Bölge Sekreteri olarak Talib Hüseyin eş-Şabibi ile birlikte bir Geçici Bölge Komutanlığını seçti.[7] Kısa bir süre sonra Temmuz 1960'ta, Irak Bölgesel Şubesi'nin 3. Bölgesel Kongresi, ulusal liderliği Rikabi'yi soruşturmaya çağırdı.[7] Ulusal Komutanlık tarafından 1960'ta soruşturma başlatıldı ve Rikabi, 15 Haziran 1961'de partiden ihraç edildi.[7] Rikabi'nin daha sonra ASBP üyesi olduğu bildirildi[7] ve Kahire Radyosu ondan, Irak Bölge Şubesi Bölge Sekreteri olarak bahsetti.[7]
Ağustos 1960'ta toplanan 4. Ulusal Kongre, 3. Ulusal Kongrede alınan ve Suriye Bölgesel Şubesi'nin feshedilmesini destekleyen kararı bozdu.[6] Toplantıya esas olarak Lübnan Bölgesel Şubesi'nden temsilciler katıldı.[11] Kongrede güçlü bir Nasır karşıtı eğilim vardı ve Eflak ve Bitar'ın geleneksel liderliği eleştirildi.[11] Delegeler, sosyalizmin Marksist yorumu için pan-Arabizmi vurgusunu kaldırmaya karar verdiler ve geleneksel liderliği Suriye'nin BAC'ye katılması konusundaki tutumunda eleştirdiler.[11] Mısır'ın BAC'daki hakimiyetinden hoşnutsuzluk, Abdülkerim en-Nehlevi liderliğindeki birliğe karşı çıkan unsurların 28 Eylül 1961'de iktidarı ele geçirmesine yol açtı. İki gün sonra Suriye Arap Cumhuriyeti yeniden kuruldu.[12]
Baas yönetimi ve 1966 bölünmesi: 1961-66
[değiştir | kaynağı değiştir]
Baasçı bir devlet kurmanın zorlukları, parti içinde hatırı sayılır ideolojik tartışmalara ve iç mücadeleye yol açtı.[13] Irak Bölgesel Şubesi'ne giderek artan bir şekilde, 1963 yazı itibarıyla daha önce anti-komünist olan ve şimdi kendini Marksist olarak tanımlayan Ali Salih es-Sadi hakim oldu.[13] İdeolojik yöneliminde Suriye Bölge Komutanlığı Bölge Sekreteri Hammud eş-Şufi,[14] partinin birkaç ideolojik teorisyeninden biri olan Yasin el-Hafız ve gizli askeri komitenin bazı üyeleri tarafından desteklendi.[6]
Aşırı sol eğilim, partinin 1963'teki 6. Ulusal Kongresinde kontrolü ele geçirdi. Egemen Suriye ve Irak bölgesel partilerinden aşırıcılar, "sosyalist planlama",[15] "köylüler tarafından yönetilen kolektif çiftlikler", "üretim araçları üzerinde işçilerin demokratik kontrolü", işçi ve köylülere dayalı bir parti ve diğer talepler çağrısında bulunarak Sovyet tarzı sosyalizmin belirli bir öykünmesini yansıtan sert bir sol çizgiyi dayatmak için güçlerini birleştirdiler.[16] Kongre, Mişel Eflak'a şifreli bir saldırı düzenleyerek - onun parti içindeki orta sınıf geçmişini eleştirerek - "ideolojik kayda değerliği" de kınadı.[17] Partisinin bu dönüşümüne öfkeli olan Eflak, nominal bir liderlik rolünü sürdürdü; ancak Ulusal Komutanlık bir bütün olarak radikallerin kontrolü altına girdi.[17]
1963'te Baas Partisi, iktidarı ele geçirdi. O andan itibaren Baas, Suriye'de resmi olarak tanınan tek siyasi parti olarak işlev gördü, ancak parti içindeki hizipçilik ve bölünme, birbirini takip eden hükûmetlere ve yeni anayasalara yol açtı.[18] 23 Şubat 1966'da, Genelkurmay Başkanı Salah Cedid'in başkanlığındaki daha solcu, radikal Baasçı bir fraksiyonun liderliğindeki kanlı bir darbe, Eflak'ı ve Selahaddin el-Bitar hükûmetini devirdi.[18] Darbe, Cedid'in Büyük Suriye hırslarını destekleyen Baas Partisi'nin bölgeci kampı ile "milliyetçi" fraksiyon olarak adlandırılan ve daha geleneksel olarak pan-Arap olan hizip rekabetinden kaynaklandı.[18]
Cedid'in destekçileri, Eflak ve akranlarından daha radikal solcu olarak görülüyordu. Cedid'in muhaliflerinin çoğu kaçmayı başardı ve Lübnan'ın Beyrut kentine kaçtılar.[18] Cedid, partiyi daha radikal bir yöne taşıdı. Kendisi ve destekçileri, Altıncı Parti Kongresi'ndeki muzaffer aşırı sol çizginin destekçileri olmasalar da şimdi onun pozisyonlarını benimsemeye başlamışlardı.[18] Eskiden Eflak ve el-Bitar liderliğindeki ılımlı hizip, partiden tasfiye edildi.[18]
1966 darbesinin ardından Baas Partisi ikiye bölündü: Şam merkezli bir Baas Partisi ve Bağdat merkezli bir Baas Partisi kuruldu. İkisi de gerçek Baas Partisi olduğunu iddia etti ve uluslararası Baas hareketinin sorumluluğunu almak için ayrı birer Ulusal Komutanlık kurmayı seçtiler.[17] Bununla birlikte, hem Irak'ta hem de Suriye'de, Bölge Komutanlığı parti gücünün gerçek merkezi haline geldi ve Ulusal Komutanlık üyeliği büyük ölçüde fahri bir pozisyon haline geldi, çoğu zaman liderlikten uzaklaştırılan figürlerin hedefi oldu.[17] Bölünmenin bir sonucu olarak, Zeki el-Arsuzi, Şam merkezli Baas Partisi'nde Baasçı düşüncenin resmi babası olarak Eflak'ın yerini alırken, Bağdat merkezli Baas Partisi ise hâlâ Eflak'ı Baasçı düşüncenin de jure babası olarak görüyordu.[19]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d George 2003.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Kaylani 1972.
- ^ a b Reich 1990.
- ^ a b c Anderson 2005.
- ^ Batatu 1999.
- ^ a b c Seale 1990.
- ^ a b c d e f g h i j k l m Oron 1960.
- ^ Ministry of Information 1971.
- ^ Podeh 1999.
- ^ Goldman 2002.
- ^ a b c Rabinovich 1972.
- ^ "Background Note: Syria". United States Department of State, Bureau of Near Eastern Affairs. May 2007. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013.
- ^ a b DeFronzo 2009.
- ^ "The Spectator". 212. 1964: 473.
- ^ Ali 2004, s. 105.
- ^ Hiro 1982.
- ^ a b c d Ali 2004.
- ^ a b c d e f Federal Research Division 2004.
- ^ Bengio 1998.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Makaleler ve dergiler
- Ben-Tzur (July 1968). "The Neo-Ba'th Party of Syria". Journal of Contemporary History. Sage Publications. 3 (3): 161-181. doi:10.1177/002200946800300310.
- Kaylani (January 1972). "The Rise of the Syrian Ba'th, 1940–1958: Political Success, Party Failure". International Journal of Middle East Studies. Cambridge University Press. 3 (1): 3-23. doi:10.1017/s0020743800030014.
- Bibliyografya
- Bush in Babylon: The Recolonisation of Iraq. Verso. 2004. ISBN 978-1-84467-512-8.
- Nationalist Voices in Jordan: The Street and the State. University of Texas Press. 2005. ISBN 978-0-292-70625-5. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2022.
- Syria's Peasantry, the Descendants of Its Lesser Rural Notables, and Their Politics. Princeton University Press. 1999. ISBN 9780691002545.
- Saddam's Word: Political Discourse in Iraq. Oxford University Press. 1998. ISBN 978-0-19-511439-3.
- Arab Nationalism: A History: Nation and State in the Arab World. Wiley-Blackwell. 2000. ISBN 978-0-631-21729-9.
- Stalemate: An Anatomy of Conflicts between Democracies, Islamists, and Muslim Autocrats: An Anatomy of Conflicts between Democracies, Islamists, and Muslim Autocrats. ABC-CLIO. 2010. ISBN 9780313384455.
- Historical Dictionary of Syria. Scarecrow Press. 2004. ISBN 978-0-8108-4934-1.
- Saddam: His Rise and Fall. Harper Perennial. 2005. ISBN 978-0-06-050543-1.
- Arab nationalism in the Twentieth Century: From Triumph to Despair. Princeton University Press. 2005. ISBN 978-0-691-12272-4.
- The Iraq War: Origins and Consequences. Westview Press. 2009. ISBN 978-0-8133-4391-4.
- The Baath Party: a History from its Origins to 1966. 2nd. Hoover Institute Press. 1975. ISBN 978-0-8179-6561-7.
- Syria: A Country Study. Kessinger Publishing. 2004. ISBN 978-1-4191-5022-7.
- Syria: Neither Bread nor Freedom. Zed Books. 2003. ISBN 978-1-84277-213-3.
- Historical Dictionary of Iraq. The Scarecrow Press, Ltd. 2004. ISBN 978-0-8108-4330-1.
- The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics. Transaction Publishers. 2009. ISBN 978-0-7658-0922-3.
- The Future Catches Up: Transnational Parties and Democracy. iUniverse. 2002. ISBN 978-0-595-22888-1.
- Inside the Middle East. Routledge & Kegan Paul. 1982. ISBN 978-0-7100-9039-3.
- Negotiating Change: The New Politics of the Middle East. I.B. Tauris. 2007. ISBN 978-1-84511-269-1.
- Saddam Hussein: A Political Biography. Grove Press. 1991. ISBN 978-0788151101.
- Conflict and Cooperation in the Gulf Region. VS Verlag. 2007. ISBN 978-3-531-16205-8.
- Sovereign creations: pan-Arabism and Political order in Syria and Iraq. Cornell University Press. 1996. ISBN 978-0-06-050543-1.
- Islamic Modernism, Nationalism, and Fundamentalism: Episode and Discourse. University of Chicago Press. 2010. ISBN 9780226533339.
- The Socialist Arab Ba'ath: a Profound Belief. Government of the Syrian Arab Republic. Ministry of Information. 1971.
- The Shi'is of Iraq. Princeton University Press. 2003. ISBN 978-0-691-11575-7.
- Middle East Record. 1. George Weidenfeld & Nicolson Limited. 1960.
- The Middle East Today. Greenwood Publishing Group. 1994. ISBN 978-0-275-94576-3.
- The Decline of Arab Unity: The Rise and Fall of the United Arabic Republic. Sussex Academic Press. 1999. ISBN 978-1-902210-20-9.
- Understanding Iraq: A Whistlestop Tour from Ancient Babylon to Occupied Baghdad. I.B. Tauris. 2006. ISBN 978-1-84511-123-6.
- Syria Under the Baʻth, 1963–66: The Army Party Symbiosis. Transaction Publishers. 1972. ISBN 978-0-7065-1266-3.
- Political Leaders of the Contemporary Middle East and North Africa: A Biographical Dictionary. Greenwood Publishing Group. 1990. ISBN 978-0313262135.
- Bitter Legacy: Ideology and Politics in the Arab World. Syracuse University Press. 1994. ISBN 978-0-8156-2628-2.
- Asad of Syria: The Struggle for the Middle East. University of California Press. 1990. ISBN 978-0-520-06976-3.
- A Political and Economic Dictionary of the Middle East. Taylor & Francis. 2004. ISBN 978-1-85743-212-1.
- Middle Eastern Minorities and Diasporas. Sussex Academic Press. 2002. ISBN 978-1-902210-84-1.
- Libya: The Struggle for Survival. Palgrave Macmillan. 1993. ISBN 978-0-312-08997-9.
- Syria's Kurds: History, Politics and Society. Routledge. 2009. ISBN 978-1-134-09643-5.
- Libya: A Modern History. Taylor & Francis. 1981. ISBN 978-0-7099-2727-3.