Halldór Laxness

Halldór Laxness
Halldór Laxness
	Halldór Kiljan Laxness
Doğum	Halldór Kiljan Laxness; 23 Nisan 1902; Reykjavík, İzlanda
Ölüm	8 Şubat 1998 (95 yaşında); Reykjavík, İzlanda
Meslek	Şair, öykü, roman, deneme, eleştiri yazarı.
Milliyet	İzlandalı
Önemli ödülleri	Nobel Edebiyat Ödülü ; (1955) ;

Halldór Laxness asıl adı Halldór Kiljan Gudjonsson (d. 23 Nisan 1902 - ö. 8 Şubat 1998), İzlandalı şair, öykü, roman, deneme ve eleştiri yazarıdır.

Yazmaya olan tutkusu daha çocukluk yıllarında, çiftliklerinde ailesinden geleneksel halk masallarını ve eski destanları dinleyerek gelişti. İlk makalesi on dört yaşındayken bir ulusal gazetede yayımlandı. Gençlik döneminde Avrupa ülkelerinde gezerken Katolik oldu ve dinsel inançlarıyla dünya nimetleri arasında bocalayan genç bir adamın öyküsünü anlatan ilk önemli romanınını (Vefarinn mikli frá Kasmír; Keşmirli Büyük Dokumacı) tamamladı. Bu yapıt, Laxness'in Hristiyanlıktan kopuşunun başlangıcını oluşturur.1927'de ABD'ye giden Laxness burada kaldığı üç yılda sosyalizme yöneldi. 1930-1940 arasında yazdığı romanlarda bu ideolojinin etkisi görülür.

Yeniden İzlanda'ya dönenerek İzlanda toplumsal yaşamından kesitler konu alan bir dizi roman yazdı. Laxness 1950'lerin sonlarında felsefi konulara ve bireyin sorunlarına yöneldi. Bu dönemdeki yapıtları daha çok lirik özellikler taşır ve iç gözlemlere dayanır. Ayrıca oyun, şiir, öykü, eleştiri ve çevirileri de olan Laxness birçok İzlanda sagasını da yayıma hazırlamıştır.

Sonraki yıllar

1960'larda Laxness İzlanda tiyatrosunda çok aktifti. En başarılısı Güvercin Ziyafeti (Dúfnaveislan, 1966.) olan oyunlar yazdı ve yapımcılığını yaptı.^[1]

1968'de Laxness, "vizyoner roman"^[2] Kristnihald undir Jökli'yi (Buzulun Altında / Buzulda Hristiyanlık) yayınladı. 1970'lerde "deneme romanları" adını verdiği kitapları yayınladı: Innansveitarkronika (Bir Parish Chronicle, 1970) ve Guðsgjafaşula (Tanrı'nın Armağanlarının Anlatımı, 1972). Hiçbiri İngilizceye çevrilmemiştir.^[3]

Laxness, 1969'da Sonning Ödülü'ne layık görüldü.

1970'te Laxness etkili bir ekolojik makale yayınladı, Hernaðurinn gegn landinu (Toprağa Karşı Savaş).^[4]

1970'lerde ve 1980'lerde denemeler ve hatıralar yazmaya devam etti. Yaşlandıkça Alzheimer hastalığından muzdarip olmaya başladı ve sonunda bir huzurevine taşındı ve burada 95 yaşında öldü.

Aile ve Miras

Laxness 1930'da Ingibjörg Einarsdóttir (3 Mayıs 1908 - 22 Ocak 1994) ile evlendi (1940'ta boşandı) ve 1945'te Auður Sveinsdóttir (30 Haziran 1918 - 29 Ekim 2012) ile evlendi.

Dört çocuğu vardı: Sigríður Mária Elísabet Halldórsdóttir (Maria, 10 Nisan 1923 - 19 Mart 2016), Einar Laxness (9 Ağustos 1931 - 23 Mayıs 2016), Sigríður Halldórsdóttir (Sigga, d. 26 Mayıs 1951) ve Guðný Halldórsdóttir (Duna, b. 23 Ocak 1954). Guðný Halldórsdóttir, ilk çalışması Kristnihald undir jōkli'nin (Buzulun Altında) 1989 uyarlaması olan bir film yapımcısıdır. 1999'da babasının öyküsü Úngfrúin góða og Húsið (Evin Onuru) uyarlaması En İyi Yabancı Film Akademi Ödülü'ne aday gösterildi.Guðný'nın oğlu Halldór Laxness Halldórsson bir yazar, oyuncu ve şairdir.

Gljúfrasteinn (Laxness'in evi, arazisi ve kişisel eşyaları) artık İzlanda hükûmeti tarafından işletilen bir müzedir.

21. yüzyılda, İngilizce konuşulan ülkelerde Laxness'e olan ilgi, birkaç romanının ve İzlanda'nın Bell (2003) ve The Great Weaver from Kashmir'in (2008) ilk İngilizce yayınlarının yeniden yayınlanmasının ardından arttı. 2016'da Gerpla romanının yeni bir İngilizce çevirisi Wayward Heroes olarak yayınlandı. Salka Valka'nın yeni bir çevirisi 2022'de çıkacak.

Halldór Guðmundsson'un The Islander: A Biography of Halldór Laxness adlı kitabı, 2004 yılında en iyi kurgu dışı eser dalında İzlanda Edebiyat Ödülü'nü kazandı.

Laxness'in eserinin sayısız dramatik uyarlaması İzlanda'da sahnelendi. 2005'te İzlanda Ulusal Tiyatrosu, Ólafur Haukur Símonarson'ın, yazarın 1920'lerde Amerika Birleşik Devletleri'nde geçirdiği zamanı konu alan Halldór í Hollywood (Hollywood'da Halldór) başlıklı bir oyununun prömiyerini yaptı.

Reykjavik Uluslararası Edebiyat Festivali'nde iki yılda bir Halldór Laxness Uluslararası Edebiyat Ödülü verilir.

Bazı Yapıtları

(Vefarinn mikli frá Kasmír 1927; Keşmirli Büyük Dokumacı)
(Salka Valka I - II 1931 - 1932; Salka Valka I - II)
(Sjálfstætt fólk 1934; Özgür İnsanlar)
(Heimsljós I-II-III-IV 1937-1940)
(Íslandsklukkan I-II-III 1943-1946; İzlanda'nın Çanları)

Ödülleri

1955 Nobel Edebiyat Ödülü
1969 Sonning Ödülü

Kaynakça

^ Magnússon, Sigurður (ed.),Modern Nordic Plays, Iceland, p. 23, Twayne: New York, 1973
^ Sontag, Susan, At the Same Time, p. 100, Farrar, Straus and Giroux: New York, 2007
^ Guðmunsson, Halldór, Scandinavica, vol. 42, no. 1, pg 43
^ Henning, Reinhard, Phd. paper Umwelt-engagierte Literatur aus Island und Norwegen, University of Bonn, 2014

[1] Magnússon, Sigurður (ed.),Modern Nordic Plays, Iceland, p. 23, Twayne: New York, 1973

[2] Sontag, Susan, At the Same Time, p. 100, Farrar, Straus and Giroux: New York, 2007

[3] Guðmunsson, Halldór, Scandinavica, vol. 42, no. 1, pg 43

[4] Henning, Reinhard, Phd. paper Umwelt-engagierte Literatur aus Island und Norwegen, University of Bonn, 2014

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Nobel Edebiyat Ödülü sahipleri
1901-1925	Sully Prudhomme (1901) Theodor Mommsen (1902) Björnstjerne Björnson (1903) Frederic Mistral / Jose Echegaray (1904) Henryk Sienkiewicz (1905) Giosue Carducci (1906) Rudyard Kipling (1907) Rudolf Eucken (1908) Selma Lagerlöf (1909) Paul Heyse (1910) Maurice Maeterlinck (1911) Gerhart Hauptmann (1912) Rabindranath Tagore (1913) 1914 Romain Rolland (1915) Verner von Heidenstam (1916) Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) 1918 Carl Spitteler (1919) Knut Hamsun (1920) Anatole France (1921) Jacinto Benavente (1922) William Butler Yeats (1923) Władysław Reymont (1924) George Bernard Shaw (1925)
1926-1950	Grazia Deledda (1926) Henri Bergson (1927) Sigrid Undset (1928) Thomas Mann (1929) Sinclair Lewis (1930) Erik Axel Karlfeldt (ölümünden sonra) (1931) John Galsworthy (1932) İvan Bunin (1933) Luigi Pirandello (1934) 1935 Eugene O'Neill (1936) Roger Martin du Gard (1937) Pearl S. Buck (1938) Frans Eemil Sillanpää (1939) 1940 1941 1942 1943 Johannes Vilhelm Jensen (1944) Gabriela Mistral (1945) Hermann Hesse (1946) André Gide (1947) T. S. Eliot (1948) William Faulkner (1949) Bertrand Russell (1950)
1951-1975	Pär Lagerkvist (1951) François Mauriac (1952) Winston Churchill (1953) Ernest Hemingway (1954) Halldór Laxness (1955) Juan Ramón Jiménez (1956) Albert Camus (1957) Boris Pasternak (1958) Salvatore Quasimodo (1959) Saint-John Perse (1960) Ivo Andrić (1961) John Steinbeck (1962) Yorgos Seferis (1963) Jean-Paul Sartre (ödülü reddetti) (1964) Mihail Şolohov (1965) Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) Miguel Angel Asturias (1967) Yasunari Kavabata (1968) Samuel Beckett (1969) Aleksandr Soljenitsin (1970) Pablo Neruda (1971) Heinrich Böll (1972) Patrick White (1973) Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) Eugenio Montale (1975)
1976-2000	Saul Bellow (1976) Vicente Aleixandre (1977) Isaac Bashevis Singer (1978) Odisseus Elitis (1979) Czesław Miłosz (1980) Elias Canetti (1981) Gabriel García Márquez (1982) William Golding (1983) Jaroslav Seifert (1984) Claude Simon (1985) Wole Soyinka (1986) Joseph Brodsky (1987) Necib Mahfuz (1988) Camilo José Cela (1989) Octavio Paz (1990) Nadine Gordimer (1991) Derek Walcott (1992) Toni Morrison (1993) Kenzaburo Oe (1994) Seamus Heaney (1995) Wislawa Szymborska (1996) Dario Fo (1997) José Saramago (1998) Günter Grass (1999) Gao Xingjian (2000)
2001-günümüz	V. S. Naipaul (2001) Imre Kertész (2002) J. M. Coetzee (2003) Elfriede Jelinek (2004) Harold Pinter (2005) Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) J. M. G. Le Clézio (2008) Herta Müller (2009) Mario Vargas Llosa (2010) Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) Alice Munro (2013) Patrick Modiano (2014) Svetlana Aleksiyeviç (2015) Bob Dylan (2016) Kazuo Ishiguro (2017) Olga Tokarczuk (2018) Peter Handke (2019) Louise Glück (2020) Abdulrazak Gurnah (2021) Annie Ernaux (2022) Jon Fosse (2023) Han Kang (2024) László Krasznahorkai (2025)