Kalpak
Kalpak (Türkçe: kalpak < Eski Türkçe, Karakalpakça: қалпақ, Kazakça: қалпақ, Kırgızca: калпак), ters döndürülmüş kesik koni şeklinde, genellikle kürk, kumaş veya deriden imal edilen bir başlık türüdür. Genellikle Türkiye'de, Kafkasya'da, İran'da, Rusya'da ve Orta Asya ülkelerinde kullanılır. Tarihsel olarak çeşitli Türk topluluklarında yaygın olarak kullanılmıştır. Kalpak kışın başı sıcak tutmak, yazın ise başı güneşten korumak için kullanılır. Kışın kullanılan kalpaklar daha kalın, yazın kullanılanlar daha ince kumaşlardan, gölgelik için kullanılanlar ise daha geniş olmak üzere, mevsimlere göre farklı kalpak türleri bulunmaktadır.
Kalpağın birçok çeşidi vardır. Giyilmedikleri zaman tutmak veya taşımak için genellikle düz bir şekilde katlanabilirler. Kenar her yöne döndürülebilir. Bazen kenarda bir kesik vardır, böylece iki uçlu bir tepe noktası oluşturulabilir. Düz beyaz olanlar genellikle festivaller ve özel günler için ayrılmıştır. Günlük kullanım için tasarlananlarda siyah kadife astar olabilir. Orta Asya'nın Türk kültürlerinde, Türkiye'nin silindirik kalpaklarından ziyade bir dağa benzeyen keskin bir sivriliğe sahiptirler.
Kalpak kelimesi olarak Türkçe kökenli bir kelimedir. Ermeni sözlükbilimci Sevan Nişanyan'a göre keçe külâh[1]; Türkolog ve sözlükbilimci Hasan Eren'e göre deri, kürk veya kumaştan yapılmış başlık demektir.[2] Kalpak kelimesi Türkçeden Bulgarcaya, Sırpçaya, Yunancaya, Macarcaya, Farsçaya, Tacikçeye, Fransızcaya, Almancaya, Rusçaya ve diğer Slav dillerine geçmiştir.[2] Türklerin kalpak taktığına dair en eski bilgiler eski Çin kaynaklarında bulunmaktadır.[3] Türk sözlükbilimci Kâşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti't-Türk adlı Türkçe sözlüğünde Türklerde kalpağın çok yaygın olduğunu gösteren atasözlerine yer vermiştir.[3] Buradan hareketle kalpağın Türk kökenli bir başlık ve Türklerin milli başlığı olduğunu; daha sonra diğer halklara geçtiğini söylemek yanlış olmayacaktır.[3]
Günümüzde Özbekistan sınırları içinde yaşayan Karakalpaklar da adlarını kalpak kelimesinden almışlardır.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Kırgız kalpağı -
Kırgız kalpağı ile bir manasçı -
Geleneksel kalpağı ile bir Türkmen -
Karakalpak kara kalpakları
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "kalpak". Nişanyan Sözlük. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023.
- ^ a b Hasan Eren (2020). Eren Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü (ETDES). Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ^ a b c Türk, Emine Bilgehan (2018). "Millî Bir İmge Olarak Türk Romanında Kalpak". 23 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi23 Şubat 2023.
- "kalpak." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. 2009.
- "kalpak." Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. Gelişim Yayınları. 1986.
 | Giysi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |