Mao Zedong - Vikipedi
İçeriğe atla
Ana menü
Gezinti
  • Anasayfa
  • Hakkımızda
  • İçindekiler
  • Rastgele madde
  • Seçkin içerik
  • Yakınımdakiler
Katılım
  • Deneme tahtası
  • Köy çeşmesi
  • Son değişiklikler
  • Dosya yükle
  • Topluluk portalı
  • Wikimedia dükkânı
  • Yardım
  • Özel sayfalar
Vikipedi Özgür Ansiklopedi
Ara
  • Bağış yapın
  • Hesap oluştur
  • Oturum aç
  • Bağış yapın
  • Hesap oluştur
  • Oturum aç

İçindekiler

  • Giriş
  • 1 İlk yılları
  • 2 Savaş ve devrim
  • 3 Çin'de Komünist Parti iktidarı
  • 4 Kişisel yaşamı
  • 5 Kaynakça
  • 6 Ayrıca bakınız
  • 7 Dış bağlantılar

Mao Zedong

  • Afrikaans
  • Alemannisch
  • አማርኛ
  • Aragonés
  • अंगिका
  • العربية
  • الدارجة
  • مصرى
  • অসমীয়া
  • Asturianu
  • अवधी
  • Aymar aru
  • Azərbaycanca
  • تۆرکجه
  • Башҡортса
  • Basa Bali
  • Boarisch
  • Žemaitėška
  • Bikol Central
  • Беларуская
  • Беларуская (тарашкевіца)
  • Betawi
  • Български
  • भोजपुरी
  • Bislama
  • বাংলা
  • བོད་ཡིག
  • Brezhoneg
  • Bosanski
  • Batak Mandailing
  • Буряад
  • Català
  • 閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄
  • Нохчийн
  • Cebuano
  • کوردی
  • Qırımtatarca
  • Čeština
  • Чӑвашла
  • Cymraeg
  • Dansk
  • Deutsch
  • Zazaki
  • Ελληνικά
  • English
  • Esperanto
  • Español
  • Eesti
  • Euskara
  • Estremeñu
  • فارسی
  • Suomi
  • Võro
  • Føroyskt
  • Français
  • Frysk
  • Gaeilge
  • 贛語
  • Kriyòl gwiyannen
  • Gàidhlig
  • Galego
  • Avañe'ẽ
  • गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni
  • Hausa
  • 客家語 / Hak-kâ-ngî
  • עברית
  • हिन्दी
  • Fiji Hindi
  • Hrvatski
  • Kreyòl ayisyen
  • Magyar
  • Հայերեն
  • İnterlingua
  • Bahasa Indonesia
  • Ilokano
  • Ido
  • Íslenska
  • İtaliano
  • 日本語
  • Patois
  • La .lojban.
  • Jawa
  • ქართული
  • Kabɩyɛ
  • Қазақша
  • ភាសាខ្មែរ
  • ಕನ್ನಡ
  • Yerwa Kanuri
  • 한국어
  • Ripoarisch
  • Kurdî
  • Коми
  • Kernowek
  • Кыргызча
  • Latina
  • Ladino
  • Lëtzebuergesch
  • Лезги
  • Lombard
  • ລາວ
  • Lietuvių
  • Latviešu
  • Madhurâ
  • मैथिली
  • Malagasy
  • Македонски
  • മലയാളം
  • Монгол
  • मराठी
  • Bahasa Melayu
  • Malti
  • မြန်မာဘာသာ
  • مازِرونی
  • Plattdüütsch
  • नेपाली
  • Nederlands
  • Norsk nynorsk
  • Norsk bokmål
  • Chi-Chewa
  • Occitan
  • Livvinkarjala
  • Ирон
  • ਪੰਜਾਬੀ
  • Polski
  • Piemontèis
  • پنجابی
  • پښتو
  • Português
  • Runa Simi
  • Romani čhib
  • Română
  • Русский
  • Русиньскый
  • संस्कृतम्
  • Саха тыла
  • ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ
  • Sicilianu
  • Scots
  • سنڌي
  • Davvisámegiella
  • Srpskohrvatski / српскохрватски
  • တႆး
  • සිංහල
  • Simple English
  • Slovenčina
  • Slovenščina
  • Soomaaliga
  • Shqip
  • Српски / srpski
  • Svenska
  • Kiswahili
  • Sakizaya
  • தமிழ்
  • తెలుగు
  • Тоҷикӣ
  • ไทย
  • Tagalog
  • Tolışi
  • Toki pona
  • Татарча / tatarça
  • ئۇيغۇرچە / Uyghurche
  • Українська
  • اردو
  • Oʻzbekcha / ўзбекча
  • Vèneto
  • Vepsän kel’
  • Tiếng Việt
  • Volapük
  • Walon
  • Winaray
  • 吴语
  • Хальмг
  • მარგალური
  • ייִדיש
  • Yorùbá
  • Vahcuengh
  • ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ
  • 中文
  • 文言
  • 閩南語 / Bân-lâm-gí
  • 粵語
Bağlantıları değiştir
  • Madde
  • Tartışma
  • Oku
  • Değiştir
  • Kaynağı değiştir
  • Geçmişi gör
Araçlar
Eylemler
  • Oku
  • Değiştir
  • Kaynağı değiştir
  • Geçmişi gör
Genel
  • Sayfaya bağlantılar
  • İlgili değişiklikler
  • Kalıcı bağlantı
  • Sayfa bilgisi
  • Bu sayfayı kaynak göster
  • Kısaltılmış URL'yi al
  • Karekodu indir
Yazdır/dışa aktar
  • Bir kitap oluştur
  • PDF olarak indir
  • Basılmaya uygun görünüm
Diğer projelerde
  • Wikimedia Commons
  • Vikisöz
  • Vikiveri ögesi
Görünüm
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Mao sayfasından yönlendirildi)
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. Maddeyi geliştirerek ya da konuyla ilgili tartışmaya katılarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.
Kaynak ara: "Mao Zedong" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR
(Mayıs 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)
Başlığın diğer anlamları için Maó sayfasına bakınız.
Bu bir Çin adıdır; soyadı Mao (毛).
Mao Zedong
Mao Tse-tung
Basitleştirilmiş Çince: 毛泽东
Mao, 1950
Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Başkanı
Görev süresi
19 Haziran 1945 - 9 Eylül 1976
Yerine geldiği Kendisi (Merkezi Politbüro Başkanı olarak)
Yerine gelen Hua Guofeng
Çin Komünist Partisi Merkezi Politbüro Başkanı
Görev süresi
20 Mart 1943 - 24 Nisan 1969
Yerine geldiği Zhang Wentian
(Merkez Komitesi Genel Sekreteri olarak)
Yerine gelen Kendisi (Merkez Komitesi Başkanı olarak)
Kişisel bilgiler
Doğum 26 Aralık 1893(1893-12-26)
Hunan, Çin
Ölüm 9 Eylül 1976 (82 yaşında)
Pekin, Çin
Milliyeti Çinli
Partisi Çin Komünist Partisi
Evlilik(ler) Luo Yixiu (1907-1910)
Yang Kaihui (1920-1930)
He Zizhen (1930-1937)
Jiang Qing (1939-1976)
Çocuk(lar) Toplam 10 çocuk (6 tanesinin ismi bilinmekte;
Mao Anying
Mao Anqing
Mao Anlong
Mao Anhong
Li Min
Li Na
Bitirdiği okul Hunan Diyi Shifan Xueyuan (湖南第一师范学院 [zh])
Mesleği Siyasetçi, kütüphaneci, ideolog
Dini Yok (ateist)
İmzası
Makale serilerinden
Maoculuk
Mao Zedong
Temel kavramlar
Marksizm-Leninizm · Anti-revizyonizm · Üç Dünya Kuramı · Sosyal-emperyalizm · Kitle çizgisi · Antagonist çelişki  · Halk savaşı · Kızıl siyasi üs · Kültür Devrimi · Yeni Demokrasi · Tarım sosyalizmi · Kapitalist yolcular · Kağıttan kaplan
Önde gelen Maocular
Mao Zedong · Chen Boda · Abimael Guzmán · İbrahim Kaypakkaya · Lin Piao · Çaru Mazumdar · Siraj Sikder · Pierre Mulele · Huey P. Newton · Prachanda · Jiang Qing
Jose Maria Sison · Yao Wenyuan · Zhang Chunqiao · Samir Amin · Li Minqi · Charles Bettelheim · Bob Avakian · Faiz Ahmad
Uluslararası
Marksist-Leninist Konferansı
Partiler ve Organizasyonlar
Devrimci Enternasyonalist
Hareket
Ülkelerdeki partiler
Afganistan · Arjantin · Bangladeş · Bolivya  · Bhutan · Kanada · Kolombiya · Ekvador · Hindistan · İran · İtalya · Japonya · Nepal · Norveç · Peru · Filipinler · Portekiz · Sri Lanka · Türkiye · ABD
Ana kitaplar
Çelişki Üzerine · Küçük Kırmızı Kitap · Gerilla Savaşı ·
Uzun Süreli Savaş Üzerine
İlgili konular
Çin Komünist Partisi · Naksalit · Çin-Sovyet ayrılığı
  • g
  • t
  • d

Mao Zedong (Çince (basitleştirilmiş): 毛泽东; Çince (geleneksel): 毛澤東; pinyin: Máo Zédōng; Wade–Giles: Mao Tse-tung, telaffuzⓘ; 26 Aralık 1893 - 9 Eylül 1976), Türkçe literatürde sık kullanılan Türkçe kurallarına uygun romanizasyon ile Mao Zedung veya sık anılan şekliyle kısaca Başkan Mao (Çince: 毛主席; pinyin: Máo Zhǔ xí; Wade–Giles: Mao Chu-hsi, telaffuz: Mao Cu-şi), Çinli devrimci ve siyasetçi. Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu olup aynı zamanda ÇKP Politbüro (1943-1976) ve ÇKP Merkez Komitesi Başkanı (1945-1976) idi.[1] Mao Zedong, 2008 yılında yapılan bir araştırmada hakkında en çok eser yazılan ilk 100 kişi listesinde 15. sırada yer almıştır.[kaynak belirtilmeli]

Mao hakkındaki tartışmalar ölümünden yıllar sonra bile devam etmektedir. Taraftarlarına göre Mao, büyük bir devrimci önderdir ve görüşleri Marksizm'in gelişmiş yorumunu oluşturur.[2][3] Çin'deki destekçileri, Mao'yu 20. yüzyıldaki büyük Çin devletini yaratan siyasi ve askerî lider olarak görürler.[4] Günümüz Çin'inin Sun Yat-sen'den sonraki mimarı olarak görülmektedir.[5]

Mao; Büyük İleri Atılım (1958-1962), Sağcı Karşıtı Hareket (1957-1959), Sosyalist Eğitim Hareketi (1963-1964), Kültür Devrimi (1966-1976) gibi isimler verdiği, ortaklaştırmayı da kapsayan çeşitli sosyoekonomik projeler geliştirdi.[kaynak belirtilmeli]

Mao, Çin'deki dinî ve kültürel eserleri ve alanları yok ettirdi. Bunun yanı sıra Çin'i kitlesel baskıdan sorumlu otokratik ve totaliter bir rejime dönüştürdü.[6] Mao; açlık, zulüm, hapishane işçiliği ve toplu infaz yoluyla 40 ila 80 milyon kurban arasında değişen tahminlerle çok sayıda ölümden sorumluydu.[3][5][7][8]

Günümüzde Çin'de şu an resmen saygı görmekle birlikte Çin hükûmeti adını nadiren anmakta,[kaynak belirtilmeli] Maoist siyasetten gitgide uzaklaşmaktadır.[kaynak belirtilmeli] Ölümünden sonra Maoist düşüncenin Çin siyaseti üzerine olan etkisi giderek azalmıştır.[kaynak belirtilmeli]

İlk yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin'in Hunan eyaletinde varlıklı bir köylü ailesinin çocuğu olarak doğdu. Öğretmenlik eğitimi almak üzere köyden ayrıldıktan sonra, 1911 Devrimi'nde Hunan eyalet ordusunda savaştı. Daha sonra okula geri döndü ve fiziksel dayanıklılık ile kolektif hareket üzerine çalıştı.

1918'de mezun olduktan sonra Dört Eylül Hareketi sırasında Pekin'e gitti. Burada, ileride kayınpederi olacak Profesör Yang Changji ile karşılaştı. Pekin'de derslerine katıldığı ve kendisini etkileyen diğer kişiler Li Dazhao ve Chen Duxiu'dur. Burada kütüphaneci olarak iş bulmuştu; zaten okumayı seven Mao, Çin ve dünya tarihi ile ilgili birçok eser okudu. Yine aynı yıllarda Yang Kaihui ile tanıştı ve evlendi.

1920'lerde Çin'i gezmeye çıktı. Gezisi yine Hunan'da bitti; ancak artık Çin siyaseti üzerine durgun düşüncelere sahipti.

27 yaşında, Temmuz 1921'de Çin Komünist Partisinin Şanghay'daki ilk kongresine katıldı. İki yıl sonraki üçüncü kongrede ise merkez kurul üyeliğine seçildi. İlk Kuomintang-ÇKP birleşik cephesi sırasında Kuomintang'ın Köylü Eğitim Enstitüsü yöneticisi oldu. Yine bu yıllarda, 1927 başlarında yazdığı "Hunan'da Köylü Sorunu" üzerine incelemesi Mao'nun ilk ciddi teorik yazısı olarak bilinir.

Savaş ve devrim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Mao Zedong kitlelere hitap ediyor (1930'lu yıllar)

Mao, Çin'de gerilla savaşının örgütleyicisi, planlayıcısı ve lideridir. O zamanlar 400 milyonu bulan bu köylü ülkesinde gerçekleşen devrim, temel olarak Mao Zedong'un eseridir.

1927 bahar ve yaz aylarında Kuomintang'ın Birleşik Cephe'ye ihanetiyle ortaya çıkan kaos ortamından zorlukla kaçtı. Karısı öldürüldü. Aynı yıl Hunan'da Güz Hasadı Ayaklanması'nı yönetti, ancak başarısız oldu. Burada da Kuomintang askerlerinin elinden kurtulmayı başardığında kurşuna dizilmeye götürülüyordu. Artık bir avuç kalmış takipçileriyle birlikte Güneydoğu Çin'deki Jinggang Dağlarına gitti. Burada 1931-1934 yılları arasında bir kurtarılmış bölgede Çin Sovyet Cumhuriyeti kuruldu ve Mao da onun başkanı seçildi. Aynı yıllarda He Zizhen ile tanıştı ve evlendi.

Mao burada Zhu De'nin yardımlarıyla küçük ama etkili bir gerilla ordusu kurdu. Toprak reformu hareketi başlattı. Şehirlerdeki komünist kırımından kaçanlara sığınak sundu. Bu sırada Kuomintang baskısı artarken Çin Komünist Partisi içinde de liderlik yarışı ortaya çıkmıştı. Mao görevinden uzaklaştırıldı. Yerine o sırada Moskova'dan yönlendirilen (veya ÇKP yöneticilerinin Moskova'dan yönlendirildiğini iddia ettikleri) çizgiye sadık olan Zhou Enlai'ın da içinde kişiler geçirildi. Bunlar "28 Bolşevik" olarak tanınacaklardır.

Komünizm karşıtlarının başındaki isim olan Kuomintang lideri Çan Kay Şek, komünistleri ortadan kaldırmaya kararlıydı. Gerek bu dönemde ÇKP içinde şabloncu çizginin egemen olmasının, gerekse de Çan Kay Şek'in bu kararlılığının sonucu olarak komünistler "Uzun Yürüyüş" olarak anılan bir geri çekilmeye başladılar. Çin'in güneydoğusundan kuzeybatısına kadar yürüdüler; bu uzaklık toplamda 9.600 km kadardır. Mao'nun en üst seviyedeki komünist lider olarak tanınması bu yürüyüş sırasında olmuştur. Bunda en etkili olay ise, Zunyi Konferansı ve Zhou Enlai'ın Mao'nun saflarına geçmesidir. Bu konferansta Mao, ÇKP Politbürosu'nun İcra Komitesi'ne seçildi.

1937-1945 arasındaki Çin-Japon Savaşı'nda Japonlara karşı direnişi, Uzun Yürüyüş'ün sona erdiği Yan'an'daki üs bölgesinden Mao yönetti. 1942'de ise ÇKP içindeki rakip önderlere karşı düzeltme harekâtı başlatarak önderliği kesin olarak ele aldı.

Yine bu dönemde He Zizhen'den ayrıldı ve oyuncu Lan Ping ile (Jiang Qing olarak bilinir) evlendi.

Çin-Japon Savaşı sırasında Mao ısrarla Kuomintang'la bir ittifak arayışına girdi ve başarılı oldu. İttifak kuvvetleri içinde zaman zaman çatışma çıksa ve hatta Kuomintang ÇKP kuvvetlerini çatışmaların büyük bölümünde yalnız bıraksa da sonuç Halkın Kurtuluşu Ordusu'nun ve ÇKP'nin yüz milyonlarca insanın kafasında meşrulaşmasına neden oldu. Bu dönemde ÇKP sadece düşman birliklerinden yardım alıyordu; oysa ABD sürekli olarak Kuomintang kuvvetlerini donatıyordu.

Bununla birlikte o dönemde ABD, Mao'nun kuvvetlerinin önemini daha yeni kavramaya başlamış görünüyordu. Bunun en belli başlı örneği, 1944'te Yan'an bölgesine gönderilen Amerikan diplomatı Dixie misyonudur.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra da ABD Çan Kay Şek kuvvetlerine yardıma devam etti. Oysa bu sırada ÇKP ve Kuomintang arasındaki ittifak sona ermiş ve yeni bir iç savaş başlamıştı. Dolayısıyla ABD açıkça bu çatışmada taraf oluyordu.

Bu dönemde Stalin önderliğindeki Sovyetler Birliği de ÇKP birliklerine yardımda bulunuyordu ama bu yardımlar çok azdı. Ayrıca bu yardımların Japon birliklerinden kalan donatımlar olduğu bilinmektedir.

21 Ocak 1949'da Kuomintang kuvvetleri ÇKP kuvvetlerine karşı çok ağır yenilgiler aldı. Kurtuluşun ilanından sonra kıta Çin'inde kalan son Kuomintang çekirdeği de 10 Aralık 1949'da Çengdu'da yok edildi. Çan Kay Şek de aynı gün Tayvan'a kaçtı.

Çin'de Komünist Parti iktidarı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin'in kuruluşu bu savaşlar neticesinde olmuştur. Savaş Çin'de, önce savaş ağaları ittifakı olan Kuomintang partisiyle iç savaş, sonra Japonlara karşı direnme savaşı ve son olarak da bir kez daha Kuomintang partisiyle iç savaş biçiminde gelişmiştir. Mao'nun 1 Ekim 1949'da Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda yaptığı açıklamayla Çin Halk Cumhuriyeti kurulmuştur.

İktidardayken Büyük İleri Atılım'la Çin'in sanayileşmesini sağlamaya çalışmıştır. Stalin'in 1953'te ölümü ve Kruşçev'in 1956 20. Kongre raporuyla birlikte Sovyetler Birliği'yle Çin arasındaki ilişkiler gerginleşmiş, daha sonra da Sovyetler Birliği'nin sosyalist emperyalist bir yönetim olduğu teorileri ortaya çıkmıştır. Mao bu gerginliğin başlarında haklı bir noktadayken daha sonra milliyetçi bir anlayışa kaydı. Bu durum bütün Çin'in geleceğini de etkiledi. 1966'da uygulamaya konan Büyük Proleter Kültür Devrimi ile birlikte bütün Çin genelinde geniş kapsamlı bir ideolojik eğitim başlatılmış, ama "İki Çizgi Mücadelesi Teorisi" nedeniyle böleklerin yasal görülmesi sonucu bu da kalıcı bir sonuca ulaşamamıştır. Sosyalizmin inşasında yapılan yanlışlar ve parti içi çatışmaya yanlış bakış, Çin'in uzun bir süre bir ileri bir geri gidiş gelişlerinin de nedenidir.

Mao'nun en yakın müttefiklerinden biri Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim İl-sung'du. Kim İl-sung'un 1954 Pekin ziyaretinde Mao ve Çin başbakanı Çu Enlay ile birlikte görülüyor.

1954-1959 yılları arasında Mao Çin başkanı olarak görev yaptı. Bu dönemde Pekin'deki Yasak Şehir'de bulunan Zhongnanhai'da kaldı. Yasak Şehir'de o dönemden kalma yüzme havuzu ve diğer binalar günümüzde de vardır. Mao çalışmalarını çoğunlukla buradan sürdürüyordu.

1958 yılına kadar süren bu dönemde, Mao Zedong'un liderliğinde Çin'de kapsamlı bir kolektivizasyon politikası uygulanmıştır. Enflasyonla mücadele kapsamında sıkı ücret kontrolleri devreye sokulmuş, kırsal kesimdeki eğitimsiz nüfusu hedef alan geniş çaplı bir okuryazarlık seferberliği yürütülmüştür. Toprak reformu çerçevesinde, büyük toprak sahiplerine ait mülkler kamulaştırılarak yoksul köylüler arasında yeniden dağıtılmıştır. Sanayileşme sürecinin hızlandırılmasına yönelik geniş ölçekli kalkınma programları hayata geçirilmiş, bu bağlamda kültürel gelişmelere ikincil bir önem atfedilmiştir. Ekonomik verilere göre, söz konusu dönemde Çin ekonomisi yıllık ortalama %4 ila %9 oranında büyüme kaydetmiştir.

Yine bu dönemde Yüz Çiçek Kampanyası başlatıldı. Buna göre, herkes Çin'in nasıl yönetilmesini istediğini söylemekte serbestti. İfade özgürlüğü tanınmasıyla ÇKP'ye yönelik burjuva liberal çevrelerin eleştirileri de arttı ve bunlar örgütlenmeye başladılar. Parti bunların yapıcı eleştiriler olduğunu düşünüyor ve bu yüzden yüreklendiriyor ve hoşgörü gösteriyordu. Bununla birlikte birkaç ay sonra tehlike büyüdü ve Sağa Karşı Harekât başlatıldı.

1958'de ise Büyük İleri Atılım başlatıldı. Bu, Sovyet sanayi modelinin dışındaydı; bu yüzden parti içinde de muhalefetle karşılaştı. Buna göre Çin tarımı ortaklaştırılacak ve kırsal alanda endüstri özendirilecekti.

Büyük İleri Atılım, başlangıç aşamasında kırsal kalkınma ve sanayileşme hedefleri doğrultusunda kayda değer başarılar elde etmiş ve kısa vadede olumlu sonuçlar doğurmuştur. Bununla birlikte, Mao Zedong ve parti içindeki bazı gruplar, elde edilen bu başarının daha ileri bir düzeye taşınabileceği görüşünü benimsemiştir. Bu doğrultuda, giderek artan sayıda köylü işgücü tarımsal üretimden çelik üretimine yönlendirilmiştir.

Söz konusu uygulamalar, 1959 yılı itibarıyla Büyük İleri Atılım'ın ciddi bir krize dönüşmesine neden olmuştur. Resmî açıklamalarda çelik üretiminde belirlenen hedeflere ulaşıldığı bildirilmiş olmakla birlikte, üretilen çeliğin önemli bir kısmı düşük kalite nedeniyle kullanılamaz durumda bulunmuştur.

Yine aynı dönemde Çin-Sovyet ilişkileri de bozuluyordu. Kruşçev bu nedenle Çin'e Sovyet yardımını kesti; buna karşı tepki ise Çin'de Sovyet düşmanlığıyla karakterize olan milliyetçiliğin tırmanması oldu. Artık Sovyetlerle sınır çatışmaları bile görülmeye başlanmıştı. ÇKP tarafında ise ekonomide yanılgılar sürüyordu. Gerçekçi olmayan oranda tahıl isteniyordu. Böylece savaş sonrası yeniden sanayileşme atılımlarıyla bir parça düzelen ekonominin bozulması açlıkla sonuçlandı. Bu dönemdeki felaketin sonuçları tam olarak bilinmiyor. Ancak aralarında Amerikalı tarihçi Edwin Moise'nin de bulunduğu bazı araştırmacılar bu süreçte 12 milyon kadar insanın öldüğünü iddia ediyor.

Bunların sonucu olarak parti içinde çatışmalar da arttı. Liu Shaoqi ve Deng Xiaoping'in de aralarında olduğu bazı liderler Mao'yu iktidardan uzaklaştırarak ona sembolik görevler yüklemek istiyorlardı. Bu yüzden onu marjinalize etmeye başladılar. 1959'da da Liu Shaoqi devlet başkanı oldu. Mao ise parti başkanı oldu.

Kültür Devrimi'ni başlatan esas olay da parti içi bu muhalefettir. 1966'da başlayan Çin Kültür Devrimi'yle parti hiyerarşisi yok sayılarak iktidar doğrudan doğruya Kızıl Muhafızlar'a verildi. Kızıl muhafızlar çoğunlukla gençlerden oluşturulmuştu. Bu birliklere kendi mahkemelerini oluşturma gibi yetkiler bile verilmişti. Sonuçta yüz milyonların kitle inisiyatifleri bu hareketle ayağa kaldırıldı; ancak bedeli ağır oldu. Ekonomik ve sosyal kargaşa artarken yüzyıllara dayanan kültürel değerler de yok ediliyordu. Bu dönemde Mao halefi olarak savaş yıllarından tanıdığı Lin Piao'yu seçti. Ancak çatışmalar öyle noktalara dayanmıştı ki, Lin'in Mao'ya karşı askeri bir darbe düzenlemeye çalıştığı iddia edildi. Lin ise resmi açıklamaya göre Çin'den Sovyet Rusya'ya kaçmaya çalışırken Moğolistan üzerinde kuşkulu bir uçak kazasında öldü.

1969'da Mao, Kültür Devrimi'nin sona erdiğini açıkladı. Kültür Devrimi süresince çok sayıda bilim insanı ve aydının görevi sonlandırıldı. Resmi Çin tarihi ise Kültür Devrimi'nin Mao'nun 1976'da ölümüyle sona erdiğini iddia eder. Mao yaşamının son yıllarında Parkinson hastalığına yakalandı. Ayrıca akciğer ve kalbi de teklemeye başlamıştı. Komünist Partisi içinde pek çok grup Mao'nun ayrılmasından sonra iktidara sahip olmak için harekete geçerken Mao sessiz kaldı.

9 Eylül 1976'daki ölümünden sonra Çin'de iktidar mücadelesi ortaya çıktı. Bunların birisi daha sonra Dörtlü Çete olarak anılan ve Mao'nun karısının da içinde olduğu gruptu. Bu kişiler kitle seferberliği siyasetine devam edilmesini istiyorlardı. Hua Guofeng'in önderlik ettiği bir diğer grup, Sovyet modelinde bir merkezi planlamayı savunuyorlardı. Reformistlerin lideri olan Deng Xiaoping ise Çin ekonomisinin faydacı bir siyaset temelinde inşasını savunuyordu ve ekonomik ve siyasi gelişmelerde ideolojinin atayıcı önemini reddediyordu. Sonuç olarak iktidarı Deng Xiaoping kazandı.

Kişisel yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hunan eyaletinin başkenti Çangşa'da bulunan Genç Mao Zedong Heykeli

Mao'nun özel hayatı, iktidarı döneminde çok gizli tutulmuştur. Mao'nun ölümünden sonra kişisel doktoru Li Zhisui, Mao'nun özel hayatının sigara tiryakiliği, uyku haplarına bağımlılığı ve çok sayıda cinsel partneri olması gibi bazı yönlerinden bahseden bir anı kitabı olan Başkan Mao'nun Özel Hayatı'nı yayınlamıştır.[9] Bazı akademisyenler ve Mao'yu şahsen tanıyan diğer insanlar bu tanımlamaların doğruluğuna itiraz etmiştir.[10]

Hunan'da büyümüş olan Mao, Mandarin dilini belirgin bir Hunan aksanıyla konuşuyordu.[11] Ross Terrill Mao'nun "toprağın oğlu... kırsal ve sofistike olmayan" bir kökene sahip olduğunu yazarken,[12] Clare Hollingworth Mao'nun "köylü tavırları ve görgüsüyle" gurur duyduğunu, güçlü bir Hunan aksanına sahip olduğunu ve cinsel konularda "dünyevi" yorumlar yaptığını söylemiştir.[11] Lee Feigon Mao'nun "dünyeviliğinin" onun "günlük Çin yaşamına" bağlı kaldığı anlamına geldiğini söylemiştir.[13]

Sinolog Stuart R. Schram, Mao'nun acımasızlığını vurgulamış ancak devrim davası uğruna işkence yapmaktan ya da öldürmekten zevk aldığına dair hiçbir işaret göstermediğini de belirtmiştir.[14] Lee Feigon, Mao'yu tehdit edildiğinde "acımasız ve otoriter" olarak değerlendirmiş ancak onun "akıl hocası Stalin gibi bir cani" olmadığını belirtmiştir.[15] Alexander Pantsov ve Steven I. Levine, Mao'nun "karmaşık ruh hallerine sahip bir adam" olduğunu, Çin'e "refah getirmek ve uluslararası saygı kazanmak için elinden geleni yaptığını", "ne bir aziz ne de bir şeytan" olduğunu yazmıştır.[16] Hayatının erken dönemlerinde "herhangi bir ahlaki zincire bağlı olmayan güçlü, istekli ve amaçlı bir kahraman" olmaya çalıştığını ve "şöhret ve gücü tutkuyla arzuladığını" belirtmişlerdir.[17]

Mao, özellikle İngilizce öğretmeni, tercümanı ve diplomatı olan ve daha sonra Çin Dışişleri Bakanı ve Çin'in BM delegasyonu başkanı Qiao Guanhua ile evlenen Zhang Hanzhi aracılığıyla biraz İngilizce konuşmayı öğrendi.[18] Konuştuğu İngilizce birkaç kelime, deyim ve bazı kısa cümlelerle sınırlıydı. İlk olarak 1950'lerde sistematik olarak İngilizce öğrenmeyi seçti ki o dönemde Çin okullarında ilk öğretilen ana yabancı dil Rusça olduğu için bu çok sıra dışı bir durumdu.[19]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "The Cultural Revolution and the History of Totalitarianism". Time. 16 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2020. 
  2. ^ Johnson, Ian (5 Şubat 2018). "Who Killed More: Hitler, Stalin, or Mao?". The New York Review of Books (İngilizce). 5 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2020. 
  3. ^ a b Fenby, Jonathan (2008). Modern China: The Fall and Rise of a Great Power, 1850 to the Present. Penguin Group. s. 351. ISBN 978-0-06-166116-7. 
  4. ^ Schram, Stuart (Mart 2007). "Mao: The Unknown Story". The China Quarterly (189): 205. doi:10.1017/s030574100600107x. ISSN 0305-7410. 
  5. ^ a b Evangelista, Matthew A. (2005). Peace Studies: Critical Concepts in Political Science (İngilizce). Taylor & Francis. s. 96. ISBN 978-0-415-33923-0. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021. 
  6. ^ "The Cultural Revolution and the History of Totalitarianism". Time. 16 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Aralık 2020. 
  7. ^ Johnson, Ian (5 Şubat 2018). "Who Killed More: Hitler, Stalin, or Mao?". The New York Review of Books (İngilizce). 5 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2020. 
  8. ^ Schram, Stuart (March 2007). "Mao: The Unknown Story". The China Quarterly (189): 205. doi:10.1017/s030574100600107x. 
  9. ^ Li, 1994.
  10. ^ DeBorga and Dong 1996. p. 4.
  11. ^ a b Hollingworth 1985, ss. 29–30.
  12. ^ Terrill 1980, s. 19.
  13. ^ Feigon 2002, s. 26.
  14. ^ Schram 1966, s. 153.
  15. ^ Feigon 2002, s. 53.
  16. ^ Pantsov & Levine 2012, ss. 5–6.
  17. ^ Pantsov & Levine 2012, ss. 42, 66.
  18. ^ Barboza, David (29 Ocak 2008). "Zhang Hanzhi, Mao's English Tutor, Dies at 72". The New York Times. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023. 
  19. ^ "Jiēmì máozédōng wèishéme xué yīngyǔ:"Zhè shì dòuzhēng de xūyào"" 揭秘毛泽东为什么学英语:"这是斗争的需要" [: Demystifying why Mao Zedong learned English: "This is the need of struggle"]. People's Daily (Çince). 9 Temmuz 2015. 13 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018. 

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Çin Kültür Devrimi
  • Kağıttan kaplan
  • Kızıl Siyasi Üs
  • Şangay Halk Komünü
  • Mao Zedong Anıt Mezarı

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Bu kişinin Marxists Internet Archive'deki mevcut eserleri için: Mao Zedong.
  • g
  • t
  • d
Çin Halk Cumhuriyeti yüce liderleri
  • Mao Zedong
  • Hua Guofeng
  • Deng Şiaoping
  • Jiang Zemin
  • Hu Cintao
  • Şi Cinping
Çin
  • g
  • t
  • d
Çin Komünist Partisi Liderleri
Liderler
  • ÇHC kurulmadan önce
  • Chen Duxiu
  • Qu Qiubai
  • Xiang Zhongfa
  • Wang Ming
  • Bo Gu
  • Zhang Wentian

  • ÇHC kurulduktan sonra
  • Mao Zedong
  • Hua Guofeng
  • Deng Şiaoping
  • Jiang Zemin
  • Hu Cintao
  • Şi Cinping
Genel Sekreterler
  • Chen Duxiu
  • boş (1922-25)
  • Chen Duxiu
  • Xiang Zhongfa
  • Bo Gu
  • Zhang Wentian
  • boş (1943-82)
  • Hu Yaobang
  • Zhao Ziyang
  • Jiang Zemin
  • Hu Cintao
  • Şi Cinping
Başkanlar
  • Chen Duxiu
  • boş (1925-43)
  • Mao Zedong
  • Hua Guofeng
  • Hu Yaobang
  • 1982'de kaldırıldı
MDK Başkanları
  • Deng Şiaoping
  • Chen Yun
  • 1992'de kaldırıldı
  • g
  • t
  • d
Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanları
Ortak Program (1949-1954)
Merkezi Halk Hükümeti Başkanı
Mao
1954 Anayasası (1954-1975)
Başkan
Mao
Liu
Song ve Dong (geçici)
Dong (geçici)
1975 Anayasası (1975-1978)
UHKDK Başkanı
Zhu
Song (geçici)
Yeh
1978 Anayasası (1978-1982)
UHKDK Başkanı
Yeh
Song (onursal başkan)
1982 Anayasası (1982-günümüz)
Devlet Başkanı
Li
Yang
Jiang
Hu
Şi
Çin Halk Cumhuriyeti devlet başkanları listesi
  • g
  • t
  • d
Sosyal ve politik felsefe
Eski
  • Aristoteles
  • Augustine
  • Çanakya
  • Cicero
  • Konfüçyüs
  • Han Fei
  • Lactantius
  • Laozi
  • Mensiyüs
  • Mozi
  • Origenes
  • Philon
  • Platon
  • Plutarkhos
  • Polybios
  • Shang
  • Sun Tzu
  • Tertullianus
  • Thukydides
  • Valluvar
  • Ksenophon
  • Xun Kuang
Orta Çağ
  • Fârâbî
  • Thomas Aquinas
  • İbn Bacce
  • İbn Rüşd
  • Baldus
  • Bartolus
  • Bruni
  • Dante
  • Gelasius
  • Gazzâlî
  • Giles
  • Gratian
  • Gregory
  • İbn Haldun
  • Salisburyli John
  • Latini
  • Musa bin Meymun
  • Marsilius
  • Muhammed
  • Nizâmülmülk
  • Ockham
  • Photios
  • Gemistos Plethon
  • İbn-i Tufeyl
  • Wang
Erken modern
  • Beza
  • Boétie
  • Bodin
  • Bossuet
  • Buchanan
  • Calvin
  • Campanella
  • Desiderius Erasmus
  • Filmer
  • Grotius
  • Guicciardini
  • Harrington
  • Hayashi
  • Hobbes
  • James
  • Leibniz
  • Locke
  • Luther
  • Machiavelli
  • Malebranche
  • Milton
  • Montaigne
  • More
  • Müntzer
  • Naudé
  • Pufendorf
  • Sidney
  • Spinoza
  • Suárez
18-19. yüzyıl
  • Bakunin
  • Bastiat
  • Beccaria
  • Bentham
  • Blanqui
  • Bolingbroke
  • Bonald
  • Burke
  • Carlyle
  • Comte
  • Condorcet
  • Constant
  • Cortés
  • Emerson
  • Engels
  • Fichte
  • Fourier
  • Franklin
  • Godwin
  • Haller
  • Hamann
  • Hegel
  • Helvétius
  • Herder
  • Hume
  • Jefferson
  • Kant
    • siyaset felsefesi
  • Kierkegaard
  • Le Bon
  • Le Play
  • Madison
  • Maistre
  • Marx
  • Mazzini
  • Mill
  • Montesquieu
  • Nietzsche
  • Novalis
  • Owen
  • Paine
  • Renan
  • Rousseau
  • Royce
  • Sade
  • Saint-Simon
  • Schiller
  • Smith
  • Spencer
  • Spooner
  • de Staël
  • Stirner
  • Taine
  • Thoreau
  • Tocqueville
  • Tucker
  • Vico
  • Vivekananda
  • Voltaire
  • Warren
20-21. yüzyıl
  • Adorno
  • Agamben
  • Ambedkar
  • Arendt
  • Aron
  • Badiou
  • Baudrillard
  • Bauman
  • Benoist
  • Berlin
  • Bernstein
  • Burnham
  • Butler
  • Camus
  • Chomsky
  • de Beauvoir
  • Debord
  • Deleuze
  • Dewey
  • Dmowski
  • Du Bois
  • Dugin
  • Durkheim
  • Dworkin
  • Evola
  • Foucault
  • Fromm
  • Fukuyama
  • Gandhi
  • Gehlen
  • Gentile
  • Gramsci
  • Guénon
  • Habermas
  • Hayek
  • Heidegger
  • Hoppe
  • Huntington
  • Irigaray
  • Kautsky
  • Kirk
  • Kołakowski
  • Kropotkin
  • Laclau
  • Land
  • Lenin
  • Luxemburg
  • MacIntyre
  • Mansfield
  • Mao
  • Marcuse
  • Maritain
  • Maurras
  • Michels
  • Mises
  • Mosca
  • Mouffe
  • Negri
  • Niebuhr
  • Nozick
  • Nursî
  • Oakeshott
  • Ortega
  • Pareto
  • Polanyi
  • Popper
  • Kutub
  • Radhakrishnan
  • Rand
  • Rawls
  • Röpke
  • Rothbard
  • Russell
  • Santayana
  • Sartre
  • Schmitt
  • Scruton
  • Searle
  • Shariati
  • Simmel
  • Skinner
  • Sombart
  • Sorel
  • Spann
  • Spengler
  • Strauss
  • Sun
  • Taylor
  • Voegelin
  • Walzer
  • Weber
  • Weil
  • Žižek
Sosyal teoriler
  • Anarşizm
  • Otoriterlik
  • Kolektivizm
  • Hıristiyan teorileri
  • Komünizm
  • Cemaatçilik
  • Çatışma teorileri
  • Konfüçyüsçülük
  • Uzlaşı teorisi
  • Muhafazakârlık
  • Sözleşmecilik
  • Kozmopolitizm
  • Elit teorisi
  • Faşizm
  • Feminist teoriler
  • Gandizm
  • Hindu milliyetçiliği (Hindutva)
  • Bireycilik
  • İslami teoriler
    • İslamcılık
  • Yasalcılık
  • Liberalizm
  • Özgürlükçülük
  • Mohizm
  • Monarşizm
  • Milliyetçilik
  • Popülizm
  • Cumhuriyetçilik
  • Sosyal inşacılık
  • Sosyal yapılandırmacılık
  • Sosyal Darwinizm
  • Sosyalizm
  • Pragmatizm
İlgili makaleler
  • Ekonomi politiğin eleştirisi
  • İçtihat bilimi
  • Felsefe ve ekonomi
  • Eğitim felsefesi
  • Tarih felsefesi
  • Hukuk felsefesi
  • Sosyal bilim felsefesi
  • Siyasi etik
  • Adalet
  • Dizin
Otorite kontrolü Bunu Vikiveri'de düzenleyin
  • BIBSYS: 90651454
  • BNC: 000042211
  • BNE: XX931335
  • BNF: cb12007498s (data)
  • CANTIC: a10981639
  • CiNii: DA00595713
  • GND: 118577425
  • ISNI: 0000 0001 2096 1122
  • LCCN: n78087649
  • LNB: 000006779
  • MusicBrainz: 13cc0c36-3bc5-4452-8bb2-085ff9ca62d1
  • NARA: 10580956
  • NCL: 002209744
  • NDL: 00315356
  • NKC: jn20000701142
  • NLA: 36730817
  • NLG: 138604
  • NLI: 987007265069905171
  • NLK: KAC199631416
  • NSK: 000554690
  • NTA: 140108866
  • RERO: A000110105
  • SELIBR: 74212
  • SNAC: w65x2rcg
  • SUDOC: 027545415
  • TePapa: 36371
  • Trove: 258877
  • ULAN: 500322044
  • VIAF: 51699962
  • WorldCat (LCCN): n78-087649
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mao_Zedong&oldid=36484932" sayfasından alınmıştır
Kategoriler:
  • Çin Komünist Partisi genel sekreterleri ve başkanları
  • Mao Zedong
  • 1976'da ölenler
  • 1893 doğumlular
  • Maoistler
  • Çin Halk Cumhuriyeti devlet başkanları
  • Çinli ateistler
  • Çinli komünistler
  • Komünist liderler
  • Soğuk Savaş'ta liderler
  • Antifaşistler
  • Çin-Japon Savaşı'nda kişiler
  • Çin İç Savaşı
  • Askerî strateji
  • Motor nöron hastalığından ölenler
  • Darbe ile iktidara gelen liderler
  • Soykırım failleri
  • 20. yüzyıl Çinli şairleri
  • 20. yüzyıl ateistleri
  • Anti emperyalizm
  • Antirevizyonistler
  • Çinli Marksistler
  • Çinli askerî yazarlar
  • Çinli milliyetçiler
  • Anti-klerikalizm
  • Sekülaristler
  • II. Dünya Savaşı'nda Çinliler
  • Çinli siyaset felsefecileri
  • Çinli devrimciler
  • Komünist şairler
  • Din eleştirmenleri
  • Gerilla savaş teorisyenleri
  • Ateist devlet başkanları
  • Maoist teorisyenler
  • Çin İç Savaşı'nda kişiler
  • Soğuk Savaş'ta kişiler
  • Parkinson hastalığı olan kişiler
  • Devrim teorisyenleri
  • Banknotlarda tasvir edilen insanlar
  • 20. yüzyıl Çinli yazarları
  • Eskiden Budist olanlar
  • Pekin'de ölenler
Gizli kategoriler:
  • Phonos uzantısını kullanan sayfalar
  • Vikipedi üslubunu düzenle
  • Ek kaynaklar gereken maddeler Mayıs 2022
  • Ek kaynaklar gereken tüm maddeler
  • Türkçe Vikipedi ile Vikiveride aynı resim olan maddeler
  • Kaynaksız anlatımlar içeren maddeler
  • BIBSYS tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • BNC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • BNE tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • CANTIC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • CINII tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • ISNI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • LNB tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • MusicBrainz tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NARA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NCL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NLA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NLG tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NLK tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NSK tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NTA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • RERO tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • SELIBR tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • SNAC-ID tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • SUDOC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • TePapa tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • Trove tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • ULAN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • WorldCat-LCCN tanımlayıcısı içeren Vikipedi maddeleri
  • Sayfa en son 16.31, 6 Aralık 2025 tarihinde değiştirildi.
  • Metin Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş Lisansı altındadır ve ek koşullar uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak Kullanım Şartlarını ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursunuz.
    Vikipedi® (ve Wikipedia®) kâr amacı gütmeyen kuruluş olan Wikimedia Foundation, Inc. tescilli markasıdır.
  • Gizlilik politikası
  • Vikipedi hakkında
  • Sorumluluk reddi
  • Davranış Kuralları
  • Geliştiriciler
  • İstatistikler
  • Çerez politikası
  • Mobil görünüm
  • Wikimedia Foundation
  • Powered by MediaWiki
Mao Zedong
Konu ekle