Apokatastasis
| Hristiyan eskatolojisi |
|---|
| Hristiyanlık |
Apokatastasis (Yunanca: ἀποκατάστασις, romanize: apokatástasis, ayrıca apocatastasis olarak da yazılır), yaratılışın mükemmellik durumuna geri döndürülmesidir.[1][2] Hristiyanlıkta, terim genellikle Origenes ile ilişkilendirilen, lanetliler ve Şeytan da dahil olmak üzere herkesin nihai kurtuluşunu içeren bir tür Hristiyan evrenselciliğine atıfta bulunur.[3][4][5] Yeni Ahit (Elçilerin İşleri 3:21), "her şeyin apokatastasisi"nden bahseder.[6] Apokatastasis'in dogmatik statüsü tartışmalıdır[7] ve Nissalı Gregor gibi bazı ortodoks babalar apokatastasisi öğrettiler ve asla kınanmadılar.[8]
| Makale serilerinden |
| Evrenselcilik |
|---|
 |
Apokatastasis, 543 yılında Konstantinopolis Sinodu tarafından kesin olarak lanet ve dalalet kabul edilerek Anathema sit olarak kınanmıştır.[9]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Apokatastasis, "yeniden inşa etmek" anlamına gelen Yunanca apokathistemi fiilinden türemiş olsa da, ilk olarak Zerdüştlük'te yaratılışın üçüncü zamanı olarak ortaya çıkmıştır.[10] Bu döneme wizarishn veya tarihin sonu denirdi;[11] kötülüğün yok edildiği ve dünyanın orijinal durumuna geri getirildiği ayrılık ve çözüm zamanı.[10] Apokatastasis fikri, gök cisimlerinin belirli bir süre sonra orijinal konumlarına dönmeleri fikrini içeren eski kozmik döngü kavramından türetilmiş olabilir.[12]
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]A Greek-English Lexicon'daki (yani Liddell–Scott–Jones, tanımların ve referansların genişletilmesiyle) giriş, aşağıdaki kullanım örneklerini verir:
ἀποκατάστᾰσις , εως, ἡ, restorasyon, yeniden kuruluş;
- "τοῦ ἐνδεοῦς" Aristoteles MM, 1205a4; doğası gereği εἰς φύσιν kimliği. 1204b 36, 1205b 11;
- bir pozisyona dönüş, Epikurus, Epistolae, 1, s.8 U.;
- özellikle askeri oluşumlar, bir hareketin tersine çevrilmesi, Asklepiodotus, Tacticus, 10.1, 10:6, vb.; genellikle
- her şeyin "πάντων" Elçilerin İşleri, 3.21;
- ruhların, Proclus, Institutio Theologica, 199.
- vücudun eski haline döndürülmesi "τῆς φύσιος ἐς τὸ ἀρχαῖον" Aretaeus CD 1.5; hastalıktan iyileşme, SA 1.10;
- "τῶν ὁμήρων εἰς τὰς πατρίδας" Polibios 3.99.6; εἰς ἀ. ἐλθεῖν, bir şehrin işlerinin restorasyonuna yönelik, 4.23.1;
Astrolojik kullanımları:
- ἀ. ἄστρων yıldızların önceki yılda olduğu gibi gökyüzündeki aynı yere geri dönmesi, Plütark 2.937f, Diodoros 12.36, vb., özellikle gezgin Mısır Yeni Yılı'nın Sotik döngüsünün tamamlanmasıyla Sirius'un helyak yükselişine geri döndürülmesi;[13]
- kozmik döngünün periyodik dönüşü, Stoicorum Veterum Fragmenta 2.184,190; yani ekinoksların presesyonunun yaklaşık 26.000 yıllık döngüsünün, yani sözde "Büyük Yıl"ın tamamlanması;
- bir gezegenin, önceki bir çağda işgal edilen göklerdeki bir yere dönüşü, Atinalı Antiochus ap. Cat.Cod.Astr. 7.120,121; ancak, burçlar devrimi, Paulus Alexandrinus Paul.Al.T.1; karşıt: antapokatastasis ἀνταπ. (bkz.), Sidonlu Dorotheus Doroth. ap. Cat.Cod.Astr.2.196.9;
- Güneş ve ayın tutulmadan sonra yeniden canlanması, Platon Axiochus 370b.
Bu kelime papirüslerde oldukça yaygındır.[14]
Stoacılık
[değiştir | kaynağı değiştir]George Edward Moore'a göre apokatastasis, ilk olarak erken Stoacı düşüncede, özellikle de Hrisippos tarafından uygun şekilde kavramsallaştırılmıştır. Gezegenlerin ve yıldızların uygun göksel burçlarına, yani orijinal konumlarına dönmeleri (apokatastasis), evrende bir yangına (ekpyrosis) yol açacaktır. Orijinal konumun, gök cisimlerinin Yengeç burcuyla hizalanmasından oluştuğuna inanılıyordu. Daha sonra ateşten yeniden doğuş başlayacak ve bu dönüşümlü yıkım ve yeniden yaratım döngüsü ilahi bir Logos ile ilişkilendirilmiştir. Antapokatastasis, yıldızların ve gezegenlerin Oğlak burcuyla hizalandığı ve evrensel bir tufanla yıkımı işaret eden bir karşı-tekrarlamadır.[15]
Stoacılar, Zeus'u evreni oluşturan, dönüşümlü olarak genişleyen ve daralan bir ateşle özdeşleştirdiler. Genişlemesi, Zeus'un düşüncelerini dışa doğru çevirmesi ve bunun sonucunda maddi kozmosun yaratılması olarak, daralması ise apokatastasis, Zeus'un kendi içine dönmesi olarak tanımlandı.[16][17] Leibniz, hem Stoacı anlayışını hem de Origenes'in felsefesine ilişkin anlayışını, ölümünden kısa bir süre önce yazdığı Apokatastasis ve Apokatastasis panton (1715) adlı iki denemede inceledi.[18]
Yahudilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski Ahit'te "geri yüklemek" veya "geri dönmek" kavramı, Malaki 4:6'da[19] kullanılan yaygın İbranice fiil שוב'dur,[20] Septuaginta'da apokatastasis fiil biçiminin tek kullanımıdır. Bu, Eyüp'ün talihinin "geri getirilmesi" anlamında kullanılır ve ayrıca esirlerin kurtarılması veya geri gönderilmesi ve Kudüs'ün yeniden kurulması anlamında da kullanılır.
Bu, Hasidik Yahudilik'teki "tikkun olam" kavramına benzer.[21]
Hristiyanlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeni Ahit
[değiştir | kaynağı değiştir]Apokatastasis kelimesi Yeni Ahit'te yalnızca bir kez, Elçilerin İşleri 3:21'de geçer.[22] Petrus, engelli bir dilenciyi iyileştirdi ve ardından şaşkın izleyicilere seslendi. Vaazında İsa'yı Yahudi bağlamına, İbrahim Antlaşması'nın yerine getirenine yerleştirdi ve şöyle dedi:
[19] Bunun için tövbe edin ve dönün ki, günahlarınız silinsin; çünkü Rabbin huzurundan ferahlık zamanları gelecektir.
[20] Ve size önceden vaaz edilen İsa Mesih'i gönderecektir.
[21] Tanrı'nın, dünyanın başlangıcından beri bütün kutsal peygamberlerinin ağzından bildirdiği her şeyin yeniden kurulacağı zamana dek, gökler O'nu kabul edecektir.
Dilbilgisi açısından, ilgi zamiri "ὧν" ("ki", çoğul hali), "χρόνων" ("zamanların") veya "πάντων" ("her şeyin" veya "her şeyin") anlamına gelebilir; bu da Tanrı'nın bahsettiği zamanları veya Tanrı'nın bahsettiği her şeyi ifade ettiği anlamına gelir.[23]
Petrus'un "Tanrı'nın bahsettiği her şeyin apokatastasisi" ifadesini kullanmasının genel görüşü, bunun İsrail Krallığı'nın ve/veya Aden Bahçesi'nin yeniden kurulmasına atıfta bulunduğu ve "var olmuş her şeye" atıfta bulunmadığıdır.[24]
Apokatastasis'in sözlü biçimi Septuaginta'da bulunur: Malaki 3:23 (yani Malaki 4:6); İlyas'ın çocukların kalplerini babalarına "döndürdüğüne" dair bir kehanet; Malaki'yi yankılayan Matta 17:11'de ("her şeyi eski haline getirecek") ve İbraniler 13:19'da ("size daha çabuk geri dönebilmem için").
On dokuzuncu yüzyıl Alman ilahiyatçısı Jakob Christoph Rudolf Eckermann, "'her şeyin apokatastasisi'nin, Mesih'in öğretisiyle dinin evrensel olarak düzeltilmesi anlamına geldiğini ve 'yenilenme zamanlarının' yenilenme günü, Mesih'in zamanları olduğunu" yorumladı.[25]
Patristik Hristiyanlık
[değiştir | kaynağı değiştir]
Apokatastasis'in Patristik Hristiyanlıktaki önemi şu anda tartışmalı bir konudur. Özellikle, evrensel kurtuluşun en önemli savunucusu olarak sıklıkla anılan Origenes'in böyle bir öğretiyi öğretip öğretmediği veya böyle bir öğretiye inanıp inanmadığı sorgulanmaktadır.[26][27][28]
Frederick W. Norris, Origenes'in evrensel kurtuluş meselesinde aldığı pozisyonların çoğu zaman çelişkili göründüğünü ileri sürer.[29] Daha sonra Origenes'in hiçbir zaman münhasır kurtuluşu veya evrensel kurtuluşu vurgulamaya karar vermediğini, her iki durumu da kesinlikle dışladığını yazar ve bu nedenle Origenes'in kurtuluş görüşünü daha büyük bir etkinlik için ekonomik olarak 'açık' tuttuğu sonucuna varır.[30][31][32] Öte yandan Brian E. Daley, Patristik eskatoloji el kitabında Origenes'in tüm insanların nihai kurtuluşuna güçlü bir şekilde inandığını ve bazen buna apokatastasis adını verdiğini savundu.[33] Daha yakın zamanda, önde gelen Patristik bilgin Ilaria Ramelli, Origenes'in yalnızca apokatastasis doktrinini benimsemekle kalmadığı, aynı zamanda bunun tüm teolojik ve felsefi düşüncesinin merkezinde yer aldığı sonucuna varmıştır. "Origenes'in düşüncesinde apokatastasis doktrini, onun antropolojisi, eskatolojisi, teolojisi, tarih felsefesi, teodisi ve tefsiri ile iç içe geçmiştir; Origenes'in düşüncesini ciddiye alan ve onu derinlemesine kavrayan herhangi biri için apokatastasis teorisini geri kalan her şeyden ayırıp onu reddetmek ve geri kalanını kabul etmek imkansızdır."[34]
İskenderiye okulu, ilk Hristiyan eğitim merkezi,[35] genel olarak apokatastasisi onaylamış ve yeni inancı diğerlerinden açıklayıp farklılaştırırken bazı Platoncu terminoloji ve fikirleri Hristiyanlığa uyarlamış gibi görünüyor.[36][37] Nissalı Gregor'un da evrensel bir kurtarıcı apokatastasisi benimsediği anlaşılıyor,[38][39][40][41] ancak Maspero, Gregor'un yalnızca evrensel dirilişten bahsettiğini ve evrensel kurtuluştan bahsetmediğini ileri sürüyor.[42] Apokatastasis biçimindeki evrensel kurtuluş, Milano'lu Ambrosiaster'de de görülür, bu Ambrosiaster, Milano'lu Ambrosius'a atfedilir. Nenizili Gregorios, bir karara varmadan bunu tartışmıştır.
Sonunda, Origenes yerel konsillerde erken kilise boyunca kınanmaya başlandı, ancak apokatastasis özel olarak değil.[43] Bu durum altıncı yüzyılda kesin olarak değişti. Konstantinopolis'in yerel bir Sinodu (543), bir apokatastasis biçimini Anathema olarak kınadı ve Anathema resmen Konstantinopolis'in Beşinci Ekümenik Konseyi'ne (553) sunuldu. Apokatastasis terimi, 553'te Origenes'e karşı çıkarılan 15 anathema'nın 14.'sünde geçmektedir: "Eğer biri ... bu sözde apokatastasis'te, sahte önceden varoluşta olduğu gibi, yalnızca ruhların var olmaya devam edeceğini söylerse: anathema olsun."[44]
Konstantinovsky (2009),[45] Konstantinopolis Sinodu'ndan (543) önceki Hristiyan yazılarında apokatastasis kullanımının ve "Origenistler" ile Pontuslu Evagrius'a karşı ilan edilen aforozların (553) tarafsız olduğunu ve esas olarak Elçilerin İşleri 3:21'de Petrus'un "söylenen her şeyin genel olarak geri verilmesi"ne (restitutio omnium quae locutus est Deus) benzer kavramlara atıfta bulunduğunu ve örneğin şimdiye kadar var olan tüm ruhların evrensel uzlaştırılmasına atıfta bulunmadığını belirtmektedir.
Gnostisizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Gnostik Filip İncili (muhtemelen M.S. 180-350 yılları arasında yazılmıştır) terimin kendisini içerir ancak evrensel uzlaşmayı öğretmez:
Bir yeniden doğuş ve yeniden doğuş imgesi vardır. Elbette imge aracılığıyla yeniden doğmak gerekir. Hangisi? Diriliş. İmge, imge aracılığıyla yeniden yükselmelidir. Gelin odası ve imge, imge aracılığıyla gerçeğe girmelidir: bu, yeniden doğuştur (apokatastasis). Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'un adını ortaya çıkaranlar bunu yapmakla kalmamalı, aynı zamanda bunları sizin için ortaya koymuş olmalıdırlar. Eğer biri bunları elde etmezse, "Hristiyan" adı da ondan alınacaktır.
Erken Hristiyanlık
[değiştir | kaynağı değiştir]
İskenderiyeli Klement (yaklaşık 150 - yaklaşık 215) genellikle apokatastasis terimini evrenin veya tüm Hristiyanların "yeniden canlandırılması" yerine "gnostik" Hristiyanların "yeniden canlandırılması" anlamında kullanır, ancak bunun evrensel sonuçları vardır.[46] Origenes'in duruşu tartışmalıdır; bazı eserler onun apokatastasis'in evrensel kurtuluşu,[47] hatta tüm ruhların ve tinlerin mutlak eşitliğini içereceğini öğrettiğini söyler.[48] Nissalı Gregor'un apokatastasis kavramının da evrensel kurtuluşu içerdiği iddia edilir, ancak diğer açılardan Origenes'inkinden farklıdır.[49]
Erken dönem Hristiyan teolojik kullanımında apokatastasis, Tanrı'nın kötülüğe karşı eskatolojik zaferi olarak ifade edilmiş ve bir araf durumunu gerektirdiğine inanılmıştır.[50] Kelime o zamanlar hala çok esnekti, ancak 6. yüzyılın ortalarında, günümüzde genellikle ifade edildiği gibi, evrensel kurtuluşun özel olarak Origenistik doktrinini ifade etmek için kullanılan neredeyse teknik bir terim haline geldi.[51]
İtirafçı Maximos, Tanrı'nın "evrensel" kurtuluş planını, kötüler için nihai ceza uyarılarıyla birlikte özetledi.[52] Apokatastasis'i üç restorasyona ayırdı: erdemli bireyin, doğanın ve ruhun günahkâr güçlerinin restorasyonu. Bunlardan sonuncusu, günahkârların bile Tanrı hakkında net bir bilgiye kavuşacağı anlamına gelse de, Maximos, onların erdemlilerle aynı Tanrı bilgisine ulaşamayacaklarına ve bu nedenle bir anlamda sonsuza dek cezalandırılacaklarına inanmış gibi görünüyor.[53]
Luthercilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Apokatastasis'in Vulgata çevirisi, "in tempora restitutionis omnium quae locutus est Deus" ("Tanrı'nın bahsettiği her şeyin iadesi"), Luther tarafından yaratılışın iade günü anlamında kullanılmıştır, ancak Luther'in teolojisinde iade günü aynı zamanda diriliş ve yargı günüydü, kötülerin iadesi değil.[54] Luther'in İncili'nde Yunanca apokatastasis'i Almanca herwiedergebracht werde; "geri getirilecek" ile çevirdi.[55] Bu anlam Lutherci vaazlarda kullanılmaya devam etti.[56]
Luther, şeytanların eninde sonunda kutsanacaklarına dair inancını açıkça reddetti.[57][58]
19. yüzyıl Evrenselciliği
[değiştir | kaynağı değiştir]19. ve 20. yüzyılın başlarında, Hosea Ballou (1829), Thomas Whittemore (1830), John Wesley Hanson (1899) ve George T. Knight (1911) gibi Evrenselciler tarafından yayımlanan birkaç tarihçe, evrensel uzlaşmaya olan inancın erken Hristiyanlıkta ve Reformasyon'da bulunduğunu savundu ve Evrenselci inançları Origenes, İskenderiyeli Klement ve diğerlerine atfetti.
Günümüzde
[değiştir | kaynağı değiştir]Son zamanlarda yazılanlarda apokatastasis genel olarak evrensel bir uzlaşma biçimini içerdiği şeklinde anlaşılıyor; ancak bu anlayışın Origen'e ve diğer Kilise Babalarına atfedilmesi zorunlu değil.
- Augustin Gretillat, Exposé de théologie systématique'de (1892), apokatastasisi evrensel uzlaşma olarak tanımladı.[59]
- Heinrich Köstlin'in Schaff-Herzog Dini Bilgi Ansiklopedisi'nde tercüme edilen Realencyklopädie für protestantische Theologie (1896) adlı eseri apokatastasisi evrensel uzlaşma olarak tanımladı.[60]
- 1911 Katolik Ansiklopedisi apokatastasisi "teoloji tarihinde, tüm özgür yaratıkların kurtuluş lütfuna ortak olacağı bir zamanın geleceğini öğreten doktrine verilen isim" olarak tanımlamıştır; özel bir şekilde, şeytanlar ve kayıp ruhlar."[61]
- Maurice Canney, Dinler Ansiklopedisi (1921): "Apocatastasis, tüm insanların dönüştürüleceği ve sonsuz mutluluğa kabul edileceği doktrinini ifade eden teolojik bir terim haline geldi".[62]
- Albrecht Oepke, Yeni Ahit İlahiyat Sözlüğü (1933): "Apokatastasis, kişilerin dönüşümünü değil, yalnızca şeylerin yeniden oluşturulmasını veya kurulmasını ifade eder."[63]
- Profesör Constantinos A. Patrides, Şeytanın Kurtuluşu adlı eserinde apokatastasisin tarihini incelemiştir.[64]
- G.C. Berkouwer, Mesih'in Dönüşü (1972), "Apocatastasis?" başlığı altında evrensel uzlaşma konusuna, "bazen teknik olarak apocatastasis olarak da bilinir", özel bir bölüm ayırmıştır.[65]
- John Meyendorff, Bizans İlahiyatı: Tarihsel Eğilimler ve Doktrinel Temalar (1987) adlı eserinde apokatastasisi "tüm yaratılışın ve tüm insanlığın eninde sonunda orijinal mutluluk durumlarına 'geri döndürüleceği' fikri" olarak tanımlamıştır.[66]
- Michael McGarry, Yahudi-Hristiyan Diyaloğu Sözlüğü'nde (1995) apokatastasisi "evrenselcilik genel teolojisinin belirli bir Hristiyan ifadesi ... zamanın sonunda tüm yaratıkların -inananlar ve günahkarlar- Mesih'te yeniden inşa edileceği inancı" olarak tanımlamıştır.[67]
- Peter Stravinskas, Our Sunday Visitor's Catholic Encyclopedia (1998)[68] adlı eserinde apokatastasis hakkındaki kısa makalede ve Catholic Dictionary (1993)[69] adlı eserinde daha da kısa bir maddede bunu "düşmüş melekler ve tövbe etmeyen günahkarlar da dahil olmak üzere tüm akıl sahibi yaratıkların kurtulduğuna" inanmak olarak tanımlıyor.
- Stravinskas, apokatastasis'i evrenselcilik veya evrensel uzlaşmayla özdeşleştirir ve bazı eski kaynaklar da aynı şeyi yapar. Ayrıca, apokatastasis'i tartışmayan iki yeni çalışma, "evrenselcilik" kelimesinin türetildiği kaynak olarak ilgili Yunanca kelimeyi verir.[70][71] Ancak çoğu yazar, apokatastasis'i evrensel uzlaşmayla özdeşleştirmez. González, "tüm yaratılışın orijinal haline döneceğine inanmadan evrenselci görüşlere sahip olmanın mümkün olduğu" noktasında bir ayrım olduğunu belirtir.[4]
- Hem Ludlow[72] hem de McGarry,[67] apokatastasis kelimesinin bugün genellikle evrensel kurtuluşun belirli bir doktrinini ifade ettiği şeklinde anlaşıldığını, evrenselciliğin tüm versiyonlarını ifade etmediğini belirtmektedir.
- Kısa Bir İlahiyat Sözlüğü (2000), apokatastasisi "tüm meleklerin ve insanların, hatta iblislerin ve lanetlilerin bile eninde sonunda kurtulacağı teorisi" olarak tanımlıyor.[73]
- Morwenna Ludlow (2001), Evrensel Kurtuluş: Nissalı Gregor ve Karl Rahner'in Düşüncesinde Eskatoloji adlı eserinde, anlamın 6. yüzyılın ortalarına kadar oldukça esnek olmasına rağmen, "apokatastasis kelimesinin artık genellikle evrensel kurtuluşun özel olarak Origenistik bir doktrinini ifade etmek için kullanıldığını" yazmaktadır.[72]
- Peter L. Berger, İnanç Soruları (2003) adlı kitabında apokatastasisi "sonunda herkesin kurtulacağına ve tüm yaratılışın Tanrı ile uzlaştırılacağına dair inanç" olarak adlandırıyor.[74]
- Rus Hıristiyan evrenselci mistik Nikolay Berdyaev, 1952 tarihli "Ortodoksluğun Gerçeği" yazısında geçtiği üzere "İskenderiyeli Klemens'ten İtirafçı Maximus'a kadar Doğu Kilisesi öğretmenlerinin büyük bir kısmı, evrensel kurtuluş ve diriliş inancı olan Apokatastasis'in taraftarıydı. Bu, (çağdaş) Rus din düşüncesinin karakteristik bir özelliğidir. Ortodoks düşünce, İlahi adalet fikri tarafından hiçbir zaman bastırılmamış ve İlahi sevgi fikrini asla unutmamıştır. Esas olarak, insanı İlahi adalet bakış açısıyla değil, insanın ve kozmosun başkalaşımı ve Tanrısallaştırılması fikriyle tanımlamıştır." demiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ John Bowker (ed.), "Apocatastasis", The Concise Oxford Dictionary of World Religions (Oxford University Press, 2000).
- ^ Ramelli, The Christian Doctrine of Apokatastasis, 1-24.
- ^ Morwenna Ludlow (2005), "Apocatastasis", Oxford Dictionary of the Christian Church, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-280290-3, Apocatastasis. The Greek name (ἀποκατάστασις) for the doctrine that ultimately all free moral creatures—angels, men, and devils—will share in the grace of salvation; cf. article "Universalism".
- ^ a b González, Justo L. (1 Ocak 2005). Essential Theological Terms (İngilizce). Westminster John Knox Press. s. 12. ISBN 978-0-664-22810-1.
- ^ Akin, Daniel L. (2007). A Theology for the Church (İngilizce). B&H Publishing Group. s. 878. ISBN 978-0-8054-2640-3.
- ^ "oremus Bible Browser : Acts 3:21". bible.oremus.org. 21 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2025.
- ^ Kimel, Fr Aidan (31 Mayıs 2020). "Did the Fifth Ecumenical Council Condemn Universal Salvation?". Eclectic Orthodoxy (İngilizce). 27 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2025.
- ^ "Universal Salvation: Eschatology in the Thought of Gregory of Nyssa and Karl Rahner". 2 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Latince alıntı: "Si quis dicit aut sentit, ad tempus esse daemonum et impiorum hominum supplicium, eiusque finem aliquando futurum, sive restutüsyonem et redintegrationem esse (ön) daemonum aut impiorum hominum, an. s." DS 211'de aktarıldığı gibi, yapabilir. 9. Türkçe çeviriye bakınız: "Eğer biri iblislerin ya da dinsiz adamların cezalandırılmasının geçici olduğunu ve bir süre sonra sona ereceğini, yani iblislerin ya da dinsiz adamların tamamen geri geleceğini söylerse ya da iddia ederse, bırakın ona lanet olsun."
- ^ a b Glassé, Cyril (2001). The new encyclopedia of Islam. Internet Archive. Walnut Creek, CA : AltaMira Press. ISBN 978-0-7591-0189-0.
- ^ Rose, Jenny (2014). Zoroastrianism: An Introduction. London: I.B. Tauris. s. 111. ISBN 978-1-84885-087-3.
- ^ Irwin, John (2017). The Poetry of Weldon Kees: Vanishing as Presence. Baltimore, Maryland: JHU Press. s. 40. ISBN 978-1-4214-2261-9.
- ^ "Sirius". www.gautschy.ch. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ "Word Frequency Information". www.perseus.tufts.edu. 28 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2025.
- ^ Moore, Edward (2005), Origen of Alexandria and St. Maximus the Confessor, Universal-Publishers, ss. 25–27.
- ^ "Origen of Alexandria | Internet Encyclopedia of Philosophy" (İngilizce). 6 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ "Edward Moore : Origen of Alexandria and apokatastasis: Some Notes on the Development of a Noble Notion - Quodlibet Journal". www.quodlibet.net (İngilizce). 14 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ Coudert, Allison (1995), Leibniz and the Kabbalah, s. 110,
Having initially accepted the idea of apocatastasis in the pre-Origen and primarily Stoic sense that this world and everything in it was bound to return again and again in endless cycles of repetition, Leibniz came to embrace Origen's wholly…
- ^ "Μαλαχίας - Κεφάλαιο 4 - Malachi - The Septuagint: LXX". www.septuagint.bible (İngilizce). 25 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ "H7725 - šûḇ - Strong's Hebrew Lexicon (kjv)". Blue Letter Bible (İngilizce). 29 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ Wistrich, Robert S. (1 Haziran 1994). "Michael Löwy. Redemption and Utopia: Jewish Libertarian Thought in Central Europe; A Study in Elective Affinity. Translated by Hope Heaney. Stanford: Stanford University Press. 1992. Pp. 276. $35.00". The American Historical Review. 99 (3): 940-940. doi:10.1086/ahr/99.3.940. ISSN 1937-5239.
- ^ Greek: ὃν δεῖ οὐρανὸν μὲν δέξασθαι ἄχρι χρόνων ἀποκαταστάσεως πάντων ὧν ἐλάλησεν ὁ θεὸς διὰ στόματος τῶν ἁγίων ἀπ᾿ αἰῶνος αὐτοῦ προφητῶν. Vulgate: quem oportet caelum quidem suscipere usque in tempora restitutionis omnium quae locutus est Deus per os sanctorum suorum a saeculo prophetarum.
- ^ Bock, Darrell L (2007), Acts,
The relative pronoun ὧν (hon, of which) could refer back to "the seasons" of which God spoke (Bauernfeind 1980: 69) or to "all things" of which God spoke (so Conzelmann 1987: 29; Barrett 1994: 206, nearest referent).
- ^ Fitzmyer, The Acts of the Apostles, The Anchor Yale Bible Commentaries, ss. 283–293.
- ^ McClintock, John (1879). Cyclopaedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature (İngilizce). Harper.
- ^ Crouzel, Henri (1990), Origen, s. 285.
- ^ Root, JR (2001), "Universalism", in Elwell, WA (ed.), EDT (2nd ed.), Grand Rapids: Baker.
- ^ Scott, Mark S. M. (2012). Journey back to God: Origen on the problem of evil. American Academy of Religion academy series. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-984114-1.
- ^ "Apokatastasis", The Westminster Handbook to Origen, 2004
- ^ McGuckin, John Anthony (1 Ocak 2004). The Westminster Handbook to Origen (İngilizce). Presbyterian Publishing Corporation. s. 59-62. ISBN 978-0-664-22472-1.
- ^ McGuckin, John Anthony, (Ed.) (2004). The Westminster handbook to Origen. 1st ed. Louisville, Ky.: Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-22472-1.
- ^ Demarest, Bruce, "On apokatastasis", The Evangelical Dictionary of Theology, TP, s. 67.
- ^ Tripolitis, Antonía (Mart 1995). "The Hope of the Early Church: A Handbook of Patristic Eschatology. By Brian E. Daley. New York: Cambridge University Press, 1991. xiv + 300 pp. $49.50". Church History. 64 (1): 91-92. doi:10.2307/3168664. ISSN 0009-6407.
- ^ "15. Origen, Eusebius, the Doctrine of Apokatastasis, and Its Relation to Christology, Ilaria Ramelli". chs.harvard.edu (İngilizce). 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2025.
- ^ Lawson. Pillars of Grace. s. 25.
- ^ "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Origen and Origenism". www.newadvent.org. 16 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2025.
- ^ "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Clement of Alexandria". www.newadvent.org. 9 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2025.
- ^ Ludlow, Morwenna (7 Aralık 2000). Universal Salvation:Eschatology in the Thought of Gregory of Nyssa and Karl Rahner: Eschatology in the Thought of Gregory of Nyssa and Karl Rahner (İngilizce). Clarendon Press. s. 30-37. ISBN 978-0-19-827022-5.
- ^ Hans Boersma: Embodiment and Virtue (Oxford 2013)
- ^ J.A. McGuckin: "Eschatological Horizons in the Cappadocian Fathers" in Apocalyptic Thought in Early Christianity (Grand Rapids 2009)
- ^ Constantine Tsirpanlis: "The Concept of Universal Salvation in Gregory of Nyssa" in Greek Patristic Theology I (New York 1979)
- ^ Maspero, Giulio (30 Mayıs 2004). "Lo schema dell'exitus-reditus e l'apocatastasi in Gregorio di Nissa". Annales theologici (İtalyanca). 18 (1): 85-110. ISSN 1972-4934.
- ^ Hanson, J. W. (1 Ocak 2007). Universalism (İngilizce). Lulu.com. s. 78. ISBN 978-0-935461-31-2.
- ^ "Philip Schaff: NPNF2-14. The Seven Ecumenical Councils - Christian Classics Ethereal Library". www.ccel.org. 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2025.
- ^ Konstantinovsky (2009), Evagrius Ponticus: the making of a gnostic, s. 171.
- ^ Itter, Andrew C (2009), Esoteric teaching in the Stromateis of Clement of Alexandria, p. 200,
Clement uses the term apokatastasis and its cognates generally to refer to the gnostic elect rather than to an eschatological restoration of the universe, or to a restoration of the faithful as a whole. Where he does mention or imply a restoration of the whole it is through the medium of the restoration of the gnostic. …Hence, while some uses of apokatastasis appear to refer simply to the gnostic elect, by extension, they have universal implications.
- ^ Benedetto & Duke 2008, s. 37: "Origen (186–284) theorized the apokatastasis as a recovery of the prehistoric stasis, or rest, enjoyed by spiritual creatures before their fall and embodiment…. Gregory of Nyssa (335–395) shared Origen's faith of all creatures being saved but argued that the final restoration would be a return not to a prehistorical unity but to that ultimate perfection that God originally projected for humanity."
- ^ "CHURCH FATHERS: Apology Against Rufinus, Book II (Jerome)". www.newadvent.org. 17 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ Benedetto & Duke 2008, s. 37c: "Origen (186–284) theorized the apokatastasis as a recovery of the prehistoric stasis, or rest, enjoyed by spiritual creatures before their fall and embodiment…. Gregory of Nyssa (335–395) shared Origen's faith of all creatures being saved but argued that the final restoration would be a return not to a prehistorical unity but to that ultimate perfection that God originally projected for humanity."
- ^ Benedetto, Robert; Duke, James O (2008), The New Westminster Dictionary of Church History, vol. 1, s. 37b
- ^ Benedetto, Robert; Duke, James O (2008), The New Westminster Dictionary of Church History, vol. 1 s. 37
- ^ Benedetto, Robert; Duke, James O (2008), The New Westminster Dictionary of Church History, vol. 1, s. 37d.
- ^ Hudson, Nancy J. (1 Mart 2007). Becoming God: The Doctrine of Theosis in Nicholas of Cusa (İngilizce). Catholic University of America Press. s. 33. ISBN 978-0-8132-1472-6.
- ^ Luther, Martin (1861), Exegetica opera latina (in Latin), Elsperger, p. 432,
Si autem Pater est futurus perpetuo, ergo semper manet pater, semper generat filios usque ad diem illum restitutionis omnium…
- ^ "Die gantze Heilige Schrifft: Deudsch". lutherbibel.net. 19 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ Beste, Wilhelm (1886), Die bedeutendsten Kanzelredner,
Der Herr Matthesius hat drei Stunden vor seinem seligen Abschiede eine ganze Predigt von diesem Wort gethan. Gottlob, der jüngste Tag ist dies restitutionis omnium. Da wird uns der Herr Jesus Alles wieder an die Seite setzen,…
- ^ Luther, Martin (1841). Dr. Martin Luther's sämmtliche Werke (Almanca). C. Heyder.
- ^ Ellingsen, Mark (1 Ocak 2000). Reclaiming Our Roots -- Volume 2: Martin Luther to Martin Luther King (İngilizce). A&C Black. s. 58. ISBN 978-1-56338-292-5.
- ^ Gretillat, Augustin (1892), Exposé de théologie systématique (in French)
- ^ Köstlin, Heinrich Adolf (1896), "Apokatastasis", Realencyklopädie für protestantische Theologie (in German), vol. I, Leipzig: J. C. Hinrichs, s. 617
- ^ "Apocatastasis - Original Catholic Encyclopedia". oce.catholic.com (İngilizce). 20 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2025.
- ^ Maurice Arthur Canney (1921). An Encyclopaedia of Religions (İngilizce). unknown library. E.P. Dutton & co.
- ^ Oepke, Albrecht (1933), "Apokatastasis", in Kittel (ed.), Theological Dictionary of the New Testament (article)
- ^ Patrides, C. A. (1967). "The Salvation of Satan". Journal of the History of Ideas. 28 (4): 467-478. doi:10.2307/2708524. ISSN 0022-5037.
- ^ Berkouwer, G. C. (26 Şubat 1972). The Return of Christ (İngilizce). Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 387-423. ISBN 978-0-8028-4812-3.
- ^ Meyendorff, John (1979). Byzantine Theology: Historical Trends and Doctrinal Themes (İngilizce). Fordham University Press. s. 222. ISBN 978-0-8232-0967-5.
- ^ a b Klenicki, Leon; Wigoder, Geoffrey (1995). A Dictionary of the Jewish-Christian Dialogue (İngilizce). Paulist Press. s. 229. ISBN 978-0-8091-3582-0.
- ^ Stravinskas, Peter M. J. (1998), "apocastasis", Catholic Encyclopedia, Our Sunday Visitor, s. 86, ISBN 0-87973-669-0.
- ^ Stravinskas, Peter M. J. (1993), "apocastasis", Catholic Dictionary, Our Sunday Visitor, s. 76, ISBN 0-87973-390-X.
- ^ Walker, James K. (1 Nisan 2007). The Concise Guide to Today's Religions and Spirituality: Includes Hundreds of Definitions of*Sects, cults, and Occult Organizations *Alternative Spiritual Beliefs *Christian Denominations *Leaders, Teachings, and Practices (İngilizce). Harvest House Publishers. ISBN 978-0-7369-2011-7.
- ^ Chopra, Ramesh (Mart 2005). Encyclopaedic Dictionary Of Religion (İngilizce). Gyan Publishing House. s. 816. ISBN 978-81-8205-203-1.
- ^ a b Ludlow, Morwenna (7 Aralık 2000). Universal Salvation:Eschatology in the Thought of Gregory of Nyssa and Karl Rahner: Eschatology in the Thought of Gregory of Nyssa and Karl Rahner (İngilizce). Clarendon Press. s. 38. ISBN 978-0-19-827022-5.
- ^ O'Collins, Gerald; Farrugia, Edward G. (1 Ocak 2000). A Concise Dictionary of Theology (İngilizce). A&C Black. s. 14-15. ISBN 978-0-567-08354-8.
- ^ Berger, Peter L.; Berger, Peter (15 Nisan 2008). Questions of Faith: A Skeptical Affirmation of Christianity (İngilizce). Wiley. s. 154. ISBN 978-1-4051-4354-7.
- Genel
- Benedetto, Robert; Duke, James O (2008), The New Westminster Dictionary of Church History, 1.
- Itter, Andrew C (2009), Esoteric teaching in the Stromateis of Clement of Alexandria.